Θάνου Π.Ντόκου Σε οποιοδήποτε εγχειρίδιο διεθνών σχέσεων, στο λήμμα «περιοχή σταθερότητας» δεν θα υπήρχε αναφορά στην Ανατολική Μεσόγειο, ούτε στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Τους τελευταίους μήνες, πάντως, η αστάθεια, ρευστότητα και πολυπλοκότητα έχουν φθάσει σε υψηλά επίπεδα. Η δε εξίσωση περιφερειακής ασφάλειας έχει υπερβολικά πολλές μεταβλητές. Η Τουρκία, αναμφίβολα σημαντικός παίκτης στην περιοχή, βρίσκεται αντιμέτωπη με εσωτερικά προβλήματα (το διακύβευμα είναι η ταυτότητα της χώρας), έχει κάνει ένα σημαντικό –αλλά όχι τελικό– βήμα για την επίλυση του Κουρδικού, ενώ η κυβέρνηση Ερντογάν κατηγορείται ότι έχει εμπλακεί στον εμφύλιο της Συρίας με τρόπο επικίνδυνο για τα τουρκικά συμφέροντα. Υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα για τα όρια της τουρκο-ισραηλινής προσέγγισης, αλλά η Αγκυρα παραμένει σημαντική για τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή και ένα σαφώς προτιμότερο (για τη Δύση) μοντέλο για την εξέλιξη των αραβικών χωρών.
Η σύγκρουση στη Συρία δεν αποτελεί πλέον αμιγώς εσωτερική, αδελφοκτόνο υπόθεση, καθώς έχουν εμπλακεί ενεργά πλείστοι άλλοι δρώντες, κράτη και οργανώσεις της περιοχής, αλλά και εκτός αυτής. Εμπεριέχει δε τη δυναμική διάχυσης της ένοπλης βίας σε γειτονικές χώρες, μετεξέλιξης σε θρησκευτική (σουνίτες - σιίτες) σύγκρουση ή ακόμα και αλλαγής του γεωγραφικού χάρτη (με διάσπαση της Συρίας).0
Το Ιράκ υφίσταται ακόμη τις συνέπειες των «νεο-συντηρητικών» σχεδιασμών της προηγούμενης δεκαετίας και προσπαθεί να διαχειριστεί το ζήτημα της κουρδικής οντότητας στο βόρειο τμήμα της χώρας. Με τις οικονομικές κυρώσεις να γίνονται αισθητές, οι διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν φαίνεται να πλησιάζουν σε νέο αδιέξοδο, ενώ οι διεργασίες σχετικά με τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές μεγαλώνουν το χάσμα μεταξύ κληρικών και «λαϊκών» στο Ιράν. Η Αίγυπτος, χώρα–κλειδί για τον αραβικό κόσμο, βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο και δεν είναι σαφές αν η χώρα θα κινηθεί προς μεγαλύτερη ριζοσπαστικοποίηση ή αν θα συνεχιστεί η σημερινή, σχετικά μετριοπαθής, πολιτική. Η Σαουδική Αραβία προσπαθεί ενεργά να εξαγάγει το δικό της, ακραίο ισλαμικό μοντέλο, ενώ το Μαγκρέμπ (Βόρειος Αφρική) κλυδωνίζεται από αστάθεια και ισλαμική βία, με τους σαλαφιστές να είναι ενεργοί σε αρκετές χώρες της ευρύτερης περιοχής.
Η αμερικανική προσοχή και παρουσία μετατοπίζεται σταδιακά προς την Ασία και η ενεργειακή απεξάρτηση από τη Μέση Ανατολή (λόγω παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου από σχιστόλιθο) θα επιταχύνει τις εξελίξεις. Οι ΗΠΑ θα επιθυμούσαν να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο η Ε.Ε. στη Βόρεια Αφρική και οι σύμμαχοί τους, Ισραήλ και Τουρκία, στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Κίνα αναβαθμίζει με προσεκτικές κινήσεις την παρουσία της στην περιοχή, ενώ η Ρωσία προσπαθεί να διατηρήσει μέρος της επιρροής της. Η στρατηγική συνεργασία Ελλάδας - Ισραήλ - Κύπρου προχωρεί με μάλλον αργούς ρυθμούς, ενώ το ζήτημα των υδρογονανθράκων παραμένει εξαιρετικά ρευστό. Στην περιοχή εξελίσσεται μια παρτίδα πόκερ για γερούς παίκτες. Το ρίσκο είναι υψηλό και τα πιθανά οφέλη (ή απώλειες) σημαντικά. Ομως, αν κάποιος δεν είναι παίκτης αλλά απλός θεατής σε ένα τέτοιο παιγνίδι, το πιθανότερο είναι ότι θα έχει, ούτως ή άλλως, κόστος.
* Ο κ. Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
| Του Θανου Π. Ντοκου* |
