Καμία Νίκη για τη Δύση στη Συρία

του Εμμανουήλ Βάλερσταϊν

Τίποτα δεν φανερώνει καλύτερα τους περιορισμούς της ισχύος της Δύσης απότι οι εσωτερικές έριδες των ελίτ της όσον αφορά το τι πρέπει να κάνουν οι ΗΠΑ και οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες για τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. Θα διαχωρίσω αυτές τις θέσεις σε δύο κομμάτια: Στους οπαδούς της ανάμειξης και στους σώφρονες. Η κάθε πλευρά κατηγορεί την άλλη με πάθος, ότι παροτρύνει πολιτικές που θα έχουν κακές συνέπειες για τη γεωπολιτική ισχύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Το θέμα είναι ότι και οι δύο έχουν δίκιο. Ότι και να κάνουν οι ΗΠΑ και η δυτική Ευρώπη θα έχει αρνητικά συνεπακόλουθα για τις ίδιες. Είναι μια κατάσταση διπλής ήττας για τις κυρίαρχες δυνάμεις του πλανήτη.

Ας δούμε λίγο τα επιχειρήματα της κάθε ομάδας. Το περιοδικό Τάιμ ζήτησε από δύο επιφανή πρόσωπα, τον Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι και τον Τζον Μακέιν, να παραθέσουν τις προτάσεις τους σε σχετικό άρθρο στο τεύχος της 9^ης Μαΐου. Ο τίτλος του Μπρζεζίνσκι ήταν «Συρία: Η ανάμειξη θα κάνει τα πράγματα χειρότερα» και ο τίτλος του Μακέιν ήταν «Συρία: Η ανάμειξη είναι στο συμφέρον μας».

Ο Μπρζεζίνσκι αναφέρει τα εξής: «Η σύγκρουση στη Συρία είναι μια εμφύλια διαμάχη σε μια χαώδη περιοχή, με μια προοπτική εξάπλωσης και απειλής των αμερικανικών συμφερόντων που μονάχα θα ενταθεί αν αναμειχθούν οι ΗΠΑ». Άρα, «η μόνη λύση είναι να αναζητηθεί η στήριξη της Ρωσίας και της Κίνας στα πλαίσια του ΟΗΕ, όπου με λίγη τύχη, ο Ασάντ θα πεισθεί να μην συμμετάσχει».

Το επιχείρημα δεν πείθει τον Μακέιν όμως. Ο ίδιος τονίζει: «Όλες οι κακές συνέπειες που προέβλεψαν όσοι αντιτίθενται στην ανάμειξη συνέβησαν επειδή δεν αναμειχθήκαμε». Άρα, «για την Αμερική, τα συμφέροντά μας είναι οι αξίες μας και οι αξίες μας είναι τα συμφέροντά μας».
Ακόμα ένας εκπρόσωπος του συστήματος που καλεί για συγκράτηση είναι ο Φαρίντ Ζακάρια, με το άρθρο του στην Ουάσιγκτον Ποστ στις 9 Μαΐου. Όπως ξέρουμε, ο πρόεδρος Ομπάμα μίλησε για μια κόκκινη γραμμή που αφορά την χρήση χημικών όπλων, την οποία αν περνούσε ο Ασάντ, τότε θα οδηγούσε σε ενεργό ανάμειξη των ΗΠΑ. Έχουν γίνει πολλές συζητήσεις σχετικά με το αν χρησιμοποιήθηκαν χημικά όπλα και από ποιους. Ο Ομπάμα υιοθετεί την άποψη ότι το θέμα δεν είναι ξεκάθαρο και για αυτό του επιτέθηκε ο Μακέιν και άλλοι, λέγοντας ότι υποβαθμίζει την αξιοπιστία των ΗΠΑ.

Ο Ζακάρια όμως δεν «χάβει» αυτό το επιχείρημα. Λέει ότι οι απόψεις του Ομπάμα μπορεί να είναι πολύ χαλαρές, αλλά «κάποιος δεν διορθώνει τις ασθενείς δηλώσεις με παράτολμη στρατιωτική δράση». Επίσης, καλεί για μια συναίνεση ανάμεσα στις δυο πλευρές, αλλιώς η έξοδος του Ασάντ θα οδηγήσει σε μια δεύτερη, πιο αιματηρή φάση, με τις ΗΠΑ στο επίκεντρό της. Κατά συνέπεια, «η στρατιωτική δράση δεν θα δώσει τέλος στον ανθρωπιστικό εφιάλτη της Συρίας, απλά θα αλλάξει τη μορφή του».

Κάτι τέτοιο δεν είναι πιθανό με βάση τους συντάκτες της Le Monde. Αντιμετωπίζουν την επίσκεψη του Αμερικανού ΥπΕξ, Τζον Κέρι, στη Μόσχα ως προδοσία. Την αποκαλούν «δυτική άρνηση» της απαίτησης που διατύπωσαν τον περασμένο Αύγουστο οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία ότι η παραίτηση του Ασάντ είναι απαραίτητη για να γίνουν πολιτικές συζητήσεις μέσα στη Συρία.
Από τις δυτικές δυνάμεις, η Γαλλία έχει υιοθετήσει την πιο επιθετική στάση. Όμως, όταν ο ΥπΕξ, Λορέντ Φαμπιούς, έδωσε συνέντευξη στη Le Monde στις 9 Μαΐου, ερωτήθηκε αν η Γαλλία διατηρεί στάση αναμονής. Ο ίδιος εμφανίστηκε αμήχανος στην απάντησή του, τονίζοντας το γεγονός ότι η Γαλλία δεν θα λύσει το θέμα μόνη της. Στη συνέχεια, απαρίθμησε τέσσερις άξονες, ο πρώτος εκ των οποίων είναι το να «συνεχιστεί η πίεση για μια πολιτική λύση», δικαιώνοντας έτσι σε ένα βαθμό το ταξίδι του Κέρι στη Μόσχα.

Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ντέιβιντ Κάμερον, είναι ένας ακόμη επιφανής επικριτής του Ασάντ, αλλά εμφανίζεται προσεκτικός για μια πιθανή στρατιωτική ανάμειξη. Έκανε μια διάσημη πλέον δήλωση ότι δεν προτείνει να πάνε Βρετανοί στρατιώτες στη Συρία. Φαίνεται ότι καμία δυτική κυβέρνηση δεν είναι έτοιμη να στείλει στρατιώτες εκεί. Ακόμα και ο Μακέιν δεν το προτείνει αυτό. Λέει απλά ότι δεν θα είναι απαραίτητο, καθώς οι ΗΠΑ μπορούν να πετύχουν το στόχο τους μέσω της εφαρμογής μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, της χρήσης μη επανδρωμένων αεροσκαφών και παροχής βοήθειας στους επαναστάτες. Όμως, ο αμερικανικός στρατός έχει πει επανειλημμένα ότι η ζώνης απαγόρευσης πτήσεων είναι μια μεγάλη επιχείρηση, η οποία τελικά μπορεί να απαιτήσει την παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων στο έδαφος.

Στο μεταξύ, η κυβέρνηση Ασάντ και οι επαναστατικές δυνάμεις αντέδρασαν ψυχρά, αν όχι αρνητικά, στις προτάσεις για συνομιλίες υπό τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Κάνοντας τα πράγματα ακόμα χειρότερα για τη Δύση, ο ηγέτης της επαναστατικής συμμαχίας, Μοάζ αλ-Χατίμπ, παραιτήθηκε εκφράζοντας την αγανάκτησή του προς το εσωτερικό και προς τις δυτικές κυβερνήσεις.

Μια συνέπεια είναι ότι κάποιοι από τους επαναστάτες που σχετίζονται με τον ελεύθερο συριακό στρατό, έχουν αυτομολήσει στην ομάδα Ζαμπάτ αλ-Νούσρα της Αλ Κάιντα. Η ομάδα αυτή είναι η νέμεση των δυτικών κυβερνήσεων και έχει χαρακτηριστεί επίσημα ως τρομοκρατική. Το γεγονός ενισχύει τις απόψεις των συντηρητικών. Κατ΄ επέκταση, ο καθένας στη Συρία ακολουθεί το δρόμο του, κατηγορώντας τους άλλους και τις δυτικές δυνάμεις επειδή δεν τον επικουρούν. Οι ΗΠΑ και η δυτική Ευρώπη δεν έχουν καλές λύσεις και οι ηγεσίες τους συνεχίζουν να κατηγορούν η μια την άλλη, προτείνοντας μη αποτελεσματικές πολιτικές.

Ο εμφύλιος προχωρά. Οι θάνατοι μέσα στη Συρία πληθαίνουν όλο και περισσότερο. Οι πρόσφυγες στις γειτονικές χώρες αυξάνονται, ιδίως στην Ιορδανία. Ο πόλεμος ήδη επεκτείνεται και μπορεί να χαθεί εντελώς ο έλεγχος. Δεν είναι διόλου απίθανο ότι τελικά θα επικρατήσουν οι υπέρμαχοι της ανάμειξης και όλη η Μέση Ανατολή θα βρεθεί εν μέσω ενός γιγάντιου, ανεξέλεγκτου και ατελείωτου πολέμου.

Η φράση-κλειδί είναι «ανεξέλεγκτος». Αυτό που θέλουν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη είναι να «ελέγξουν» την κατάσταση. Δεν θα μπορέσουν να το κάνουν, εξ ου και οι φωνές των οπαδών της ανάμειξης και των συντηρητικών. Είναι μια κατάσταση διπλής ήττας για τη Δύση, που ταυτόχρονα δεν σημαίνει νίκη για τους λαούς της Μέσης Ανατολής.