Ηορολογία που χρησιμοποιήθηκε
πρόσφατα, κυρίως από τον κ. Ερντογάν και ώς ένα βαθμό από τον κ. Σαμαρά
(βλ. «Ελευθεροτυπία» 05.03.2013) για τον προσδιορισμό της μελλοντικής
πορείας των ελληνοτουρκικών σχέσεων, παραπέμπει στην επιστήμη των
μαθηματικών και στη σημασία τους για την αντιμετώπιση σημαντικών
ζητημάτων των διεθνών σχέσεων.Η φράση win-win situation που χρησιμοποίησε ο πρωθυπουργός της
Τουρκίας, ανήκει στη θεωρία των παιγνίων και σηματοδοτεί ένα παίγνιο που
είναι σχεδιασμένο κατά τέτοιον τρόπο, ώστε όλοι οι συμμετέχοντες να
έχουν κέρδος. Στη διαδικασία επίλυσης διεθνών διαφορών, η στρατηγική
win-win είναι εκείνη που αποσκοπεί στο να ικανοποιηθούν όλα τα
αντιμαχόμενα μέρη.
Είναι μάλλον βέβαιο ότι ο κ. Ερντογάν δεν επέλεξε τυχαία τη
συγκεκριμένη φράση για να δώσει ένα στίγμα των προθέσεών του για την
πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, και δεν με εξέπληξε καθόλου η
επίκληση της θεωρίας των παιγνίων μπροστά στον Ελληνα πρωθυπουργό, ο
οποίος όπως είναι γνωστό είναι απόφοιτος του πανεπιστημίου Harvard, στο
οποίο η θεωρία των παιγνίων αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε από
προσωπικότητες, όπως ο διακεκριμένος μαθηματικός John F. Nash (βλ.
θεώρημα γνωστό ως «Nash equilibrium»), και άρα καταλαβαίνει πολύ
καλύτερα το θέμα.
Η επιλογή του πρωθυπουργού της Τουρκίας οφείλεται προφανώς, πάνω
από όλα, στο γεγονός ότι το τελευταίο διάστημα οι ΗΠΑ έχουν καταστήσει
σαφές το νέο ενδιαφέρον τους για την περιοχή και ειδικότερα για τον
ενεργειακό πλούτο της, όπως επίσης και για το γεγονός ότι δεν επιθυμούν
ενεργή παρουσία άλλων, ειδικότερα στα ενεργειακά ζητήματα. Παράλληλα, με
την κατάσταση που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή με επίκεντρο τη Συρία
αλλά όχι μόνον, οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν πρόσθετες εντάσεις και προβλήματα.
Παρατηρώντας όσα εδώ και καιρό δηλώνουν αξιωματούχοι των ΗΠΑ
αναφερόμενοι στα ζητήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, βλέπω ότι στην
ουσία παραπέμπουν στην άποψη win-win της θεωρίας των παιγνίων, αφού
συστήνουν, δυστυχώς περισσότερο προς την ελληνική πλευρά, όχι μονομερείς
ενέργειες (βλ. ανακήρυξη ΑΟΖ) και συνεννόηση μεταξύ των δυο πλευρών.
Μέχρι σήμερα οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν περισσότερο ίσως
στη λογική ενός παιγνίου win-lose (δηλ. ο ένας κερδίζει ο άλλος χάνει),
με αποτέλεσμα να υπάρχει, κατά την άποψη των ΗΠΑ αλλά και άλλων,
τουλάχιστον ακινησία αφού κάνεις εκ των δύο δεν θα ήθελε να βρεθεί στην
πλευρά του χαμένου. Αποψη αρκετά άδικη για τη χώρα μας αφού η Ελλάδα δεν
διεκδικεί τίποτε περισσότερο από τα όσα δικαιούται με βάση το διεθνές
δίκαιο, του οποίου τη σημασία υπογράμμισε ξανά ο πρωθυπουργός, κ.
Σαμαράς.
Οσο η κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή ήταν υπό έλεγχο, τα θέματα
αυτά αντιμετωπίζονταν και από τις ΗΠΑ και από την Ε.Ε. με κάποια
αναβλητικότητα. Τώρα όμως, που η κατάσταση είναι πολύ πιο
περιπεπλεγμένη, η αναβλητικότητα αποτελεί πολυτέλεια που δεν
επιτρέπεται. Ετσι, οι ΗΠΑ άρχισαν να κινούνται με σκοπό την εξεύρεση
λύσης. Με όρους θεωρίας παιγνίων προσπαθούν να μετατρέψουν την κατάσταση
που είχε θεωρηθεί ως win-lose σε μια νέα κατάσταση win-win, ώστε να
υπάρχουν μόνον κερδισμένοι από την επίλυση των θεμάτων και των
προβλημάτων που προσδιορίζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ασκηση αρκετά
δύσκολη κατά τα μαθηματικά, όχι όμως αδύνατη.
Ας μη λησμονούμε ότι στη δεκαετία του '80, όπου υπήρχαν αρκετές
εντάσεις και δύσκολες στιγμές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με τουρκική
υπαιτιότητα, είχε επιχειρηθεί κάτι αντίστοιχο με την εισαγωγή του όρου
Στρατιωτική Ισορροπία στο Αιγαίο, όρου που στην αριθμητική της τότε
αποστελλόμενης αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας, εκφραζόταν με την
αναλογία 7 προς 10 (το 10 για την Τουρκία). Σήμερα υπάρχουν νέα δεδομένα
στην ευρύτερη περιοχή και όχι μόνο. Υπάρχουν επίσης νέες επιλογές, όπως
π.χ. η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, που επιβάλλουν στη γείτονα
νέες προσεγγίσεις σε πολλά ζητήματα γενικά και στις ελληνοτουρκικές
σχέσεις και στο κυπριακό ειδικότερα.
Δεν γνωρίζω τι επίδοση είχε ο κ. Ερντογάν στα μαθηματικά ως
μαθητής. Βλέπω, όμως, ότι προφανώς θεωρεί ότι η εξέλιξη win-win της
θεωρίας των παιγνίων θα τον βοηθήσει στις επιδιώξεις του. Ας το έχουμε
αυτό κατά νου στο εξής, όπως περιμένουμε να δούμε την ανάπτυξη της
θεωρίας που περιλαμβάνει και την επίλυση αρκετών εξισώσεων.
*διεθνολόγου και πρώην ευρωβουλευτή
