Ο φυσικό πλούτος, όπως είναι το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο δεν συνιστούν μόνο στρατηγικό αγαθό και εργαλείο ευημερίας, συνεργασίας και ανάπτυξης, αλλά και συγκρούσεων. Η Κύπρος δεν θα μπορούσε να αποκλίνει του κανόνα. Η εξεύρεση του φυσικού αερίου εντός της κυπριακής ΑΟΖ, προϋποθέτει τη δυνατότητα της εκμετάλλευσή του, η οποία βρίσκεται μεταξύ συμπληγάδων που σχηματίζονται από τα διαπλεκόμενα παιχνίδια συμφερόντων και ισχύος στην περιοχή μας. Εάν δεν μπορεί να γίνει εκμετάλλευση, τότε το φυσικό είναι δώρο άδωρο. ΄Η εάν τελεί υπό τον έλεγχο ξένων, καθίσταται εργαλείο εξάρτησης και φιλανδοποίησης, καθώς και απώλειας αντί ενίσχυσης κρατικής και εθνικής κυριαρχίας.
Πατερναλιστικό μοντέλο και προβλήματα
Προσφάτως, δε την στιγμή, που η Κυπριακή Δημοκρατία ζούσε τις εφιαλτικές στιγμές των αποφάσεων του Γιούροκρουπ, ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, επισκεπτόταν το Ισραήλ. Το ταξείδι αυτό ήρθε για να διορθώσει μερικώς και μόνο τα αποτελέσματα εκείνου το οποίο ο Αμερικανός Πρόεδρος πραγματοποίησε τον Απρίλιο του 2009 στην Τουρκία. Τότε ο κ. Ομπάμα έχρισε την Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη, δημιουργώντας συνθήκες αντιπαλότητας με το Ισραήλ, το οποίο θεώρησε και θεωρεί ότι απειλούνται τα δικά του εθνικά συμφέροντα και η πρωτοκαθεδρία του ως περιφερειακής δύναμης από την Άγκυρα.
Αυτή η ανησυχία ενισχύθηκε από την τουρκική πολιτική πρακτική, η οποία θεωρεί ότι μπορεί να πατά το ένα πόδι στην Ευρώπη και το άλλο στο Ισλάμ και στον αραβικό κόσμο. Αυτή η τουρκική πολιτική ανήκει στην ευρύτερη αναθεωρητική στρατηγική της Άγκυρας και στην νεο-οθωμανική της προσέγγιση, που εκδηλώνεται στη βάση ενός "πατερναλιστικού μοντέλου" δράσης που σκεπάζει τον αραβικό και ισλαμικό κόσμο, προκαλώντας, όμως, αντιδράσεις και στο Ισραήλ αλλά και σε ηγετικές αραβικές χώρες όπως η Αίγυπτος που αισθάνονται να χάνουν την δική τους επιρροή επί του ισλαμικού και αραβικού κόσμου. Η Αίγυπτος, λόγω των δικών της προβλημάτων, αδυνατεί να σηκώσει το ανάστημα της στην Τουρκία, η οποία, ταυτοχρόνως, χρησιμοποιεί την κρίση στη Συρία για να εμφανιστεί και έναντι των ΗΠΑ και της ΕΕ ως σταθεροποιητική δύναμη.
Αυτή η τουρκική πολιτική συνδυάζεται με ένα διαρκές φλερτ της Τουρκίας με το Ιράν, λόγω συμφερόντων μέσω του φυσικού αερίου. Και επιβεβαιώνει τις ανησυχίες του Ισραήλ, το οποίο αισθάνεται, πλέον περικυκλωμένο ακόμη περισσότερο από ότι στο παρελθόν, έχοντας ως μοναδική διέξοδο την Κύπρο προς την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Πυλώνες κοινωνίας συμφερόντων
Η διέξοδος αυτή συνδυάστηκε με την ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου εντός της Ισραηλινής και Κυπριακής ΑΟΖ. ΄Εχουμε, δηλαδή, τις εξής παραμέτρους επί των οποίων μπορεί να οικοδομηθεί συμμαχία Κύπρου Ισραήλ με προέκταση την Ελλάδα και την Ευρώπη :1. Η τουρκική αναθεωρητική στρατηγική, που απειλούσε και συνεχίζει να απειλεί την πρωτοκαθεδρία του Ισραήλ ως περιφερειακής δύναμης. 2. Η Κύπρος προσφέρει την μοναδική έξοδο στο Ισραήλ. 3. Η εμπλοκή των εταιριών Νoble (αμερικανικών συμφερόντων) και Delek (ισραηλινών) στην εκμετάλλευση του ισραηλινού και κυπριακού φυσικού αερίου, δημιουργεί ισχυρή κοινωνία συμφερόντων.
Βελτίωση σχέσεων Τουρκίας - Ισραήλ
Οι συγκυρίες, όμως, και τα συμφέροντα είναι μεν ισχυρά επί του παρόντος στις σχέσεις Κύπρου - Ισραήλ, αλλά κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι αυτό θα συμβαίνει για πάντα . Τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Δεν μπορούν πάντως να αλλάξουν μόνο και μόνο λόγω της πρόσφατης παρουσίας του Μπάρακ Οπάμα στο Ισραήλ, που όντως ανοίγει το δρόμο στην ομαλοποίηση των σχέσεων Τουρκίας - Ισραήλ. Η κίνηση αυτή στηρίχθηκε στους εξής άξονες:
1. Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι λόγω της κρίσης στη Συρία και της κάκιστης σχέσης με το Ιράν, το μέτωπο των συμμάχων της πρέπει να είναι αρραγές. Συνεπώς, Ισραήλ και Τουρκία θα πρέπει να βελτιώσουν τις σχέσεις τους.
2. Οι ΗΠΑ κατανοούν ότι η αντίδραση των Ισραηλινών στις σχέσεις τους με την Τουρκία οφείλεται στην τουρκική αναθεωρητική στρατηγική, η οποία τροφοδοτήθηκε από την αμερικανική στάση. Και ειδικότερα από την επίσκεψη του Προέδρου Ομπάμα στην Τουρκία το 2009. Σήμερα, η επίσκεψη του Αμερικανού Προέδρου στο Ισραήλ έχει διορθωτικό χαρακτήρα. Και στέλνει το μήνυμα ότι η πρωτοκαθεδρία της περιφερειακής δύναμης ανήκει στο Ισραήλ, το οποίο, όμως, είναι έτοιμο να σεβαστεί την Τουρκία. Εξού και η συγνώμη για τη σφαγή στο Mavi Marmara. Είχε βεβαίως προηγηθεί η σαφής θέση των ΗΠΑ και του ίδιου του Προέδρου Ομπάμα προ ολίγων μηνών όταν ήταν σε εξέλιξη η κρίση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης προς την Αίγυπτο και την Τουρκία. Ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε καλύψει πλήρως από τις Φιλιππίνες τις ισραηλινές επιχειρήσεις ως δικαίωμα αυτοάμυνας, καλώντας την Τουρκία και την Αίγυπτο να αποφύγουν οποιαδήποτε στρατιωτική ενέργεια σε βάρος του Ισραήλ.
3. Ισραηλινοί επιχειρηματίες που επένδυσαν στην Τουρκία και αντίστροφα πίεζαν για τη βελτίωση των σχέσεων των δυο χωρών αρχής γενομένη από την επαναλειτουργία της πρεσβείας του Ισραήλ στην Τουρκία, ενώ ταυτοχρόνως προωθούν την κατασκευή αγωγού από το Ισραήλ στην Αλεξανδρέττα, δημιουργώντας έτσι συνθήκες για κεφαλοκλείδωμα επί της Κύπρου.
Αγωγός μέσω Τουρκίας
Η αποδυνάμωση των σχέσεων Κύπρου - Ισραήλ ενισχύει τα σενάρια, ώστε να περάσει αγωγός από την Κύπρο στην Τουρκία για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου. Η αντίληψη αυτή όπως και η προηγούμενη έχουν οικονομικό χαρακτήρα. Παραβλέπουν, όμως, την γεωπολιτική και γεωστρατηγική διάσταση και δη τη σχέση Κύπρου - Τουρκίας και Ισραήλ - Τουρκίας. Εάν οι αγωγοί περάσουν από τη Κύπρο και το Ισραήλ στην Τουρκία, τότε και οι οι δυο αυτές χώρες θα τεθούν υπό τον ενεργειακό έλεγχο της Άγκυρας, η οποία εμφανίζει εαυτήν ως κυρίαρχη στην περιοχή δύναμη.
Σχετικά με το Ισραήλ, η Τουρκία θα αποκτήσει πλεονέκτημα στο μεταξύ τους "power game". Οσο δε, για την Κύπρο, θα επισφραγίσει την ενεργειακή της ομηρία. Σε συνδυασμό με μια λύση στο Κυπριακού, όπως είναι αυτή της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, την οποία οι Τούρκοι και οι Βρετανοί χαρακτήριζα ανέκαθεν ως taksim, δηλαδή διχοτόμηση, θα οδηγηθούμε στη νομιμοποίηση των τετελεσμένων της εισβολής και της φιλανδοποίησης της Κύπρου στην Τουρκία, ανεξαρτήτως εάν η τελευταία ενταχθεί ή όχι στην ΕΕ. Ή εάν θα της δοθεί εδική σχέση.
Εργαλεία ισχύος
Κανείς δεν μπορεί να αναλύει τη βελτίωση των σχέσεων Ισραήλ - Τουρκίας επιφανειακά, αλλά στη βάση διάφορων παραμέτρων μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το "παιχνίδι ισχύος" και συμφερόντων. Εκ των πραγμάτων, το κεντρικό ερώτημα είναι εάν το Ισραήλ, με τη βελτίωση των σχέσεων του με την Τουρκία, θα προβεί σε τέτοια βήματα που θα χαλάσει τις σχέσεις του με την Κύπρο και θα εγκαταλείψει την εναλλακτική επιλογή εξόδου, που έχει προς την Κύπρο, την Ελλάδα και την Ευρώπη. Ή εάν με τον αγωγό προς την Τουρκία θα ενισχύσει τον περιφερειακό ρόλο και ισχύ της Άγκυρας σε βάρος των ισραηλινών συμφερόντων και ειδικότερα της πρωτοκαθεδρίας του Ισραήλ ως περιφερειακής δύναμης.
Η απάντηση στο ερώτημα είναι ορθολογιστική: Ασφαλώς όχι. Εάν, όμως, θα προχωρήσει η συμμαχία μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ στη λογική της στρατηγικής συμμαχίας με την Ελλάδα, δεν αφορά μόνο το Ισραήλ, αλλά και την Αθήνα και τη Λευκωσία. Θα πρέπει δε, να τονιστεί ότι μια τέτοια σχέση, ένας τέτοιος γεωπολιτικός και γεωστρατηγικός άξονας, προϋποθέτει στρατηγική απόφαση για ανάδειξη της Κύπρου και της Ελλάδας ως συστατικών παραγόντων μιας ευρύτερης συμμαχίας, που θα τις αναδεικνύει εκ των πραγμάτων σε περιφερειακές δυνάμεις, αφού θα ελέγχουν μαζί με το Ισραήλ ένα γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό χώρο από τα Βαλκάνια ως τη Μέση Ανατολή.
Το Ισραήλ από την πλευρά του, κερδίζει μία και διά παντός το "παιχνίδι ισχύος" με την Τουρκία, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται - μέσω της αποτροπής της τουρκικής απειλής - συνθήκες για αλλαγή προς το καλύτερο της τουρκικής πολιτικής και εξεύρεσης λύσεων στη βάση του αμοιβαίου οφέλους. Εάν δεν υπάρχει μια τέτοια πολιτική βούληση από την Κύπρο και την Ελλάδα - που σημαίνει συνδυασμό οικονομικών, εμπορικών, στρατιωτικών και άλλων επιλογών χωρίς ταμπού και συμπλέγματα - ας μην αναληφθεί διότι θα καταλήξει σε μπούμερανγκ.
Όμως, θα πρέπει να ληφθεί και κάτι άλλο συναφές υπόψη: Οτι αυτή είναι μια ορθολογιστική στρατηγική επιβίωσης, αντισταθμιστική της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής που στόχο έχει και τον έλεγχο του φυσικού αερίου και της Κύπρου. Εάν λοιπόν δεν υιοθετηθεί αυτή η στρατηγική που μπορεί να αποτρέψει την τουρκική πολιτική και τον τουρκικό μεγαλοϊδεατισμό, το φυσικό αέριο θα καταστεί από στρατηγικό αγαθό και εργαλείο ισχύος σε ακόμη ένα στοιχείο αρνητικών εξελίξεων.
Ας μην υπάρχει αμφιβολία ότι το φυσικό αέριο θα χρησιμοποιηθεί στο πλαίσιο των γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών "παιχνιδιών ισχύος" - τα οποία πολλές φορές αδυνατούμε να κατανοήσουμε επαρκώς, να αναλύσουμε και να διαχειριστούμε - ως εργαλείο για να καταστεί η Κύπρος είτε με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο επαρχεία της Τουρκίας.
