Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι πιο κοντά στα σύγχρονα δεδομένα, αλλά και στις γνώσεις που χρειάζονται για το μέλλον. Η υποχρεωτική βασική εκπαίδευση διαρκεί εννιά χρόνια και ακολουθεί η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (από τα 16 έως τα 18), που περιλαμβάνει τη γενική και την επαγγελματική εκπαίδευση. Οι ώρες διδασκαλίας είναι πολύ λιγότερες σε σύγκριση με άλλες χώρες, ενώ οι επιδόσεις των μαθητών πολύ καλύτερες. Τα τελευταία χρόνια οι 15χρονοι Φινλανδοί μαθητές τερματίζουν στην κορυφή στις έρευνες της PISA του ΟΟΣΑ, όσον αφορά το διάβασμα, την απόκτηση πληροφοριών, καθώς και την κατανόηση και ερμηνεία γραπτού υλικού.
Που, όμως, οφείλεται η επιτυχία του συστήματος; «Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του ελληνικού και του φινλανδικού σχολείου είναι η πλήρης αχρηστία των περιβόητων φροντιστηρίων στο φινλανδικό σύστημα. Το φροντιστήριο είναι κάτι άγνωστο για τον Φινλανδό μαθητή. Πολλές φορές έχω βρεθεί στη θέση να πρέπει να εξηγήσω κάτι το οποίο λείπει εντελώς από την φινλανδική πραγματικότητα», λέει στο CNN Greece η Αθηνά Τσεντεμεΐδου, η οποία εργάζεται τα τελευταία χρόνια ως δασκάλα νέων ελληνικών σε κρατικά εκπαιδευτήρια του Ελσίνκι και ως διερμηνέας και μεταφράστρια.
Ευελιξία και αυτονομία Το κύριο χαρακτηριστικό του συστήματος είναι η ευελιξία και η αυτονομία του κάθε σχολείου. Υπάρχει ο βασικός πυρήνας του εθνικού προγράμματος σπουδών, ωστόσο, τα σχολεία τα ίδια και οι δάσκαλοι κάθε κοινότητας έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν μόνοι τους για το τι και κυρίως πώς θα διδάξουν. Οι δάσκαλοι είναι επαγγελματίες, διαθέτουν απαραιτήτως μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών και ενθαρρύνουν με κάθε τρόπο τους μαθητές να επιτύχουν στο σχολείο. Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού είναι πολύ δημοφιλές στη Φινλανδία, και οι δάσκαλοι και οι καθηγητές χαίρουν μεγάλης εκτίμησης. Μηχανισμοί εποπτείας και αξιολόγησης δεν υπάρχουν, ενώ καταλήψεις και απεργίες είναι άγνωστες λέξεις για τους Φινλανδούς.
Ο τρόπος διδασκαλίας είναι ευρηματικός και οι μαθητές έχουν ενεργό ρόλο στον σχεδιασμό των δραστηριοτήτων εκμάθησης. Λειτουργούν σε ομάδες και αλληλεπιδρούν με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους. «Στο δημοτικό σχολείο τα παιδάκια βγάζουν ακόμη και τα παπούτσια τους πριν μπουν στην τάξη και έτσι δημιουργείται ένα πιο ζεστό κλίμα. Στην τάξη δίνεται περισσότερη βαρύτητα στο δημιουργικό και παραγωγικό κομμάτι της εκπαίδευσης, όχι τόσο στο θεωρητικό. Οι μαθητές δεν ζητούνται να αποστηθίζουν μεγάλα και δυσνόητα κομμάτια ύλης, αλλά τους δίνεται η δυνατότητα να εφαρμόζουν στην πράξη αυτά που μαθαίνουν, να κάνουν χειροτεχνίες και γενικά να χρησιμοποιούν οπτικοακουστικά μέσα ούτως ώστε να αφομοιώσουν το περιεχόμενο του βιβλίου με μεγαλύτερη ευκολία και πιο ευχάριστα», εξηγεί η Αθηνά.
Την ώρα που στην Ελλάδα οι μαθητές πολλές φορές μένουν νηστικοί αδυνατώντας ακόμα και να αγοράσουν κάτι από την καντίνα του σχολείου, και ενώ τα σχολικά βιβλία μπορεί να καθυστερήσουν μήνες για να φτάσουν στα χέρια των παιδιών, στην Φινλανδία επικρατεί μια εντελώς ξένη σε εμάς πραγματικότητα. Το σχολικό πρόγραμμα περιλαμβάνει διάλειμμα για μεσημεριανό γεύμα στο εστιατόριο του σχολείου, το οποίο προσφέρεται δωρεάν, ενώ επιπλέον σε κάθε μαθητή παρέχεται δωρεάν ιατρική και οδοντιατρική φροντίδα, τεχνολογικός εξοπλισμός, καθώς και όλα τα απαραίτητα βιβλία και σχολικά είδη που θα χρειαστούν, ενώ υπάρχει πρόνοια και για τις μετακινήσεις παιδιών που ζουν μακριά από το σχολείο ή έχουν κινητικά προβλήματα.
«Αξίζει ακόμη να αναφερθεί οτι στα 15 τους οι μαθητές συμμετέχουν σε ένα υποχρεωτικό μάθημα που φέρει τον τίτλο "Γνωριμία με την επαγγελματική ζωή". Οι μαθητές ζητούνται να επιλέξουν μια εργασιακή θέση της αρεσκείας τους και να δουλέψουν εκεί για 2 εβδομάδες χωρίς μισθό. Αυτό τους δίνει τη δυνατότητα για πρώτη φορά στα 15 τους χρόνια να έρθουν σε επαφή με την εργασία. Η ελευθερία επιλογής λειτουργεί θετικά, καθώς πολλά παιδιά ενθουσιάζονται και μέσω των διαπροσωπικών σχέσεων συνεχίζουν να εργάζονται και τα καλοκαίρια μετά το σχολείο στην ίδια δουλειά», λέει η Αθηνά.
Η νέα μεταρρύθμιση Τώρα οι Φινλανδοί προχωρούν ένα βήμα παραπέρα όσον αφορά την υποχρεωτική τους εκπαίδευση με μια ριζοσπαστική μεταρρύθμιση που αλλάζει τον τρόπο, αλλά κυρίως την ουσία της διδασκαλίας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το περιεχόμενο κάθε μαθήματος μειώνεται αισθητά, ενώ δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στο περιβάλλον της εκμάθησης, το οποίο πλέον δεν περιορίζεται μόνο μέσα στη σχολική αίθουσα. Ενθαρρύνεται η διδασκαλία στη φύση, στα μουσεία, ακόμα και σε ενεργές επιχειρήσεις. Για κάθε σχολικό μάθημα, χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός διαφορετικών μεθόδων διδασκαλίας. Η τεχνολογία παίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο στη σχολική καθημερινότητα, ενώ ακόμα και τα παιχνίδια αναβαθμίζονται ως μέθοδος διδασκαλίας. Τα μαθήματα κοινωνικού περιεχομένου, οι γλώσσες, καθώς και τα μαθήματα επιλογής εισάγονται σε μικρότερες τάξεις στα σχολεία.
Η καινοτομία του νέου συστήματος συνίσταται, ωστόσο, στο ότι κάθε σχολικό έτος, το κάθε σχολείο πρέπει να περιλαμβάνει ένα μία τουλάχιστον θεματική ενότητα, η οποία εξετάζεται από την σκοπιά διαφορετικών μαθημάτων και συνδυαστικών γνώσεων. Αυτή η μέθοδος καλείται διεπιστημονική μέθοδος εκμάθησης ή «διδασκαλία διαθεματικών φαινομένων». Για παράδειγμα ένας μαθητής που διδάσκεται μαθηματικά, θα διδαχτεί και προγραμματισμό, ενώ για το μάθημα της ευρωπαϊκής ένωσης, θα διδαχτεί παράλληλα οικονομικά, ιστορία, ξένες γλώσσες και γεωγραφία. Επιπλέον, εισάγονται πρακτικές ευρείας συνεργασίας, όπου οι μαθητές μέσα στην τάξη μπορούν να δουλεύουν ταυτόχρονα με περισσότερους από έναν δασκάλους πάνω σε ένα θέμα. Τα νέα προγράμματα σπουδών προετοιμάστηκαν από το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας της Φινλανδίας το 2014 και τέθηκαν σε ισχύ τον Αύγουστο του 2016.
