Η Αλβανία τραβάει το σκοινί στο Ιόνιο κατά το παράδειγμα της Τουρκίας Αμφισβητεί υφαλοκρηπίδα και θαλάσσιες ζώνες

Αθανασόπουλος Αλ. Άγγελος- Η Αλβανία θεωρεί πλέον μονομερή κίνηση της Ελλάδας την προκήρυξη οικοπέδων για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων σε περιοχές του Ιονίου Πελάγους, ανεβάζοντας έτι περαιτέρω το θερμόμετρο στις ελληνοαλβανικές σχέσεις. Οπως πληροφορείται «Το Βήμα», το αλβανικό υπουργείο Εξωτερικών έστειλε νέα ρηματική διακοίνωση για το ζήτημα αυτό στις 26 Οκτωβρίου. Σε αυτήν επαναλαμβάνει τον ισχυρισμό ότι τουλάχιστον ένα από τα οικόπεδα που έχουν προκηρυχθεί από την Ελλάδα εισέρχεται εντός των αλβανικών χωρικών υδάτων. Σύμφωνα με το κείμενο της διακοίνωσης, τα Τίρανα σημειώνουν ότι από τη στιγμή που δεν υπάρχει οριστική συμφωνία οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας ανάμεσα σε Ελλάδα, Αλβανία και Ιταλία στην περιοχή καμία πράξη που αφορά έρευνα και εκμετάλλευση δεν θα πρέπει να αναλαμβάνεται χωρίς τη συναίνεση όλων των μερών. Ουσιαστικά τα Τίρανα κατηγορούν την Ελλάδα για μονομερείς κινήσεις λόγω της προκήρυξης των οικοπέδων, μια πρακτική που εύκολα μπορεί να συγκρίνει κανείς με αντίστοιχες τουρκικές θέσεις σε ό,τι αφορά το Αιγαίο!

Ο «πόλεμος των διακοινώσεων»

Παράλληλα επιδιώκουν να εξαφανίσουν ακόμη και την υπογραφή τους στη «Συμφωνία για την Οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας και άλλων Θαλασσίων Ζωνών» του 2009, την οποία είχε κρίνει αντισυνταγματική το αλβανικό Συνταγματικό Δικαστήριο το 2010. Ωστόσο, καθώς η αντισυνταγματικότητα δεν συνεπάγεται και ακυρότητα της αλβανικής μονογραφής της συμφωνίας, φαίνεται ότι τα Τίρανα αναζητούν νέες μεθόδους νομικών ελιγμών.

Η επανάληψη και η ενίσχυση εκ μέρους των Τιράνων της επιχειρηματολογίας που έχει διατυπωθεί με σειρά ρηματικών διακοινώσεων, αρχής γενομένης από την υπ' αριθμόν 9033 της 4ης Μαΐου 2015, έχουν αυξήσει τον προβληματισμό στην Αθήνα. Υψηλόβαθμα διπλωματικά στελέχη συνιστούν φυσικά ψυχραιμία, αλλά πλέον είναι σαφές ότι οι διμερείς σχέσεις διάγουν πολύ κακή περίοδο, χωρίς προοπτικές βελτίωσης.

Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Εντι Ράμα εμφανίζεται αποφασισμένη «να τραβήξει το σκοινί» σε ό,τι αφορά τη συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες. Και προφανώς, η σύντομη διμερής συνάντησή του με τον Αλέξη Τσίπρα στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει μάλλον να χαρακτηριστεί... μη γενόμενη - κρίνοντας πάντοτε από τις εξελίξεις.

Στην τελευταία ρηματική διακοίνωση που επεδόθη στον έλληνα πρεσβευτή στα Τίρανα το αλβανικό υπουργείο Εξωτερικών επισημαίνει ότι με βάση το διμερές νομικό πλαίσιο και τη διεθνή νομοθεσία που αφορά την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών είναι (κατά τη δική του άποψη) σαφές πως οι γεωγραφικές συντεταγμένες του Οικοπέδου 1 που προκήρυξε η Ελλάδα για έρευνες εισέρχονται εντός αλβανικών χωρικών υδάτων.

Τα Τίρανα επικαλούνται την ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης με αριθμό 2014/C 400/03 για τους όρους χορήγησης και χρήσης των αδειών αναζήτησης, έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων. Σε αυτήν περιλαμβάνονται ο χάρτης και οι συντεταγμένες των συνολικά 20 οικοπέδων που προκήρυξε η τότε κυβέρνηση, με τον Γιάννη Μανιάτη ως αρμόδιο υπουργό ΠΕΚΑ. Υπογραμμίζουν δε πως σε ό,τι αφορά το Οικόπεδο 1 οι συντεταγμένες 19^ο 45' 00" ανατολικά και 40^ο 00' 00" βόρεια παραβιάζουν τα αλβανικά χωρικά ύδατα. Η νέα αλβανική νότα έχει σκοπό να αμφισβητήσει πιο ενεργά τα αντεπιχειρήματα της Αθήνας. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, με δική του ρηματική διακοίνωση στις 17 Ιουνίου, είχε απαντήσει στην αλβανική νότα. Υπογράμμιζε ότι στη σχετική ανακοίνωση της κυβέρνησης Σαμαρά το Οικόπεδο 1 είναι ένα από εκείνα τα οποία φέρουν αστερίσκο.

Οπως εξηγείται στην ίδια ανακοίνωση, «τα εξωτερικά όρια των περιοχών που επισημαίνονται με αστερίσκο * έχουν καθοριστεί σύμφωνα με υπάρχουσες διμερείς συμφωνίες οριοθέτησης και, σε περίπτωση μη ύπαρξης τέτοιας συμφωνίας, καθορίζονται από τη διάμεσο που περιγράφεται (...) στο άρθρο 156, παρ. 2 του Ν. 4001/2011», δηλαδή από τη μέση γραμμή. Η ελληνική θέση, σύμφωνα με την απαντητική νότα, είναι ότι «τα εξωτερικά όρια του Οικοπέδου 1 έχουν σαφώς καθοριστεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Επομένως η περιοχή που το Οικόπεδο καλύπτει δεν επεκτείνεται στα χωρικά ύδατα της Αλβανίας».

Προσπαθούν να εμπλέξουν και την Ιταλία

Η κυβέρνηση Ράμα όμως, στην προσπάθειά της να αμφισβητήσει τα ελληνικά δικαιώματα στην περιοχή και κατ' επέκταση την ίδια τη συμφωνία του 2009, επιδιώκει να εμπλέξει και την Ιταλία. Στην αλβανική διακοίνωση της 26ης Οκτωβρίου, τα Τίρανα επισημαίνουν ότι στο Ιόνιο Πέλαγος υπάρχει μια περιοχή που ορίζεται α) ανατολικά, από τη συμβολή ελληνικών και αλβανικών χωρικών υδάτων, β) από συγκεκριμένες συντεταγμένες που προκύπτουν από την ιταλοαλβανική συμφωνία του 1992 για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και γ) από την ελληνοϊταλική συμφωνία του 1977, επίσης προς οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

Τα Τίρανα δεν αναγνωρίζουν καν την ύπαρξη της ελληνοαλβανικής συμφωνίας του 2009 και σίγουρα επιδιώκουν να προκαλέσουν επιπλοκές στη σχεδιαζόμενη από την Αθήνα υπογραφή νέας, επικαιροποιημένης συμφωνίας με τη Ρώμη για τις θαλάσσιες ζώνες. Ακριβώς αυτή η αλβανική πρακτική έχει οδηγήσει στην εξέταση πιο προωθημένων προτάσεων εντός κλειστών συσκέψεων στο υπουργείο Εξωτερικών. Προς το παρόν όμως δεν έχουν λάβει το «πράσινο φως» για να εφαρμοστούν.

Αρνητική στάση
Οι νομικοί ελιγμοί των γειτόνων και η δήλωση της Χάγης
Σύμφωνα με ανώτερες διπλωματικές πηγές, είναι ξεκάθαρο ότι η Αλβανία δεν δείχνει διατεθειμένη να συμβάλει στην επίλυση του ζητήματος που έχει ανακύψει με τη συμφωνία του 2009. Αυτό είχε καταστεί σαφές ήδη από την επίσκεψη του Ευάγγελου Βενιζέλου στα Τίρανα το 2014, καθώς, παρά κάποιες αρχικές ενδείξεις ότι η κυβέρνηση Ράμα ίσως ήταν έτοιμη να διευθετήσει το θέμα, στη συνέχεια υπαναχώρησε.

Η Αλβανία θεωρεί ότι η συμφωνία του 2009 είναι ετεροβαρής υπέρ της Ελλάδας και ότι τα Διαπόντια Νησιά βορείως της Κέρκυρας δεν δικαιούνται πλήρη επήρεια. Ολα αυτά παρά το γεγονός ότι σύμφωνα με την ιταλοαλβανική συμφωνία του 1992, όπου ελήφθη υπόψη η μέση γραμμή, η αλβανική νήσος Σάσων έλαβε πλήρη επήρεια. Πρόκειται για κρίσιμα θέματα, από τη στιγμή που, όπως ο ίδιος ο κ. Βενιζέλος είπε πρόσφατα σε εκδήλωση στο ΕΒΕΑ, η συμφωνία του 2009 αποτελεί ουσιαστικά μια συμφωνία οριοθέτησης των εκατέρωθεν χωρικών υδάτων, κάτι που αφορά το 90% του κατανεμημένου χώρου και μόλις κατά 10% την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ.  

Επιπλέον, τα Τίρανα κινήθηκαν δραστήρια, προσεγγίζοντας διεθνή νομικά γραφεία και αναζητώντας τρόπους αμφισβήτησης της συμφωνίας μέσω προσφυγής σε διεθνή δικαιοδοτικά όργανα. Η αβεβαιότητα για τις αλβανικές προθέσεις οδήγησε την Ελλάδα να καταθέσει στις 14 Ιανουαρίου 2015 νέα δήλωση επιφυλάξεων στα Ηνωμένα Εθνη. Με αυτήν επικαιροποίησε παλαιότερη δήλωση, του 1994, σχετικά με την αποδοχή της υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ΔΔΧ).

Στην επικαιροποιημένη δήλωση η Αθήνα, πέραν της αποσαφήνισης ότι εξαιρούνται από τη δικαιοδοσία του ΔΔΧ διαφορές για στρατιωτικά μέτρα αμυντικού χαρακτήρα (σ.σ.: αφορά την αποστρατιωτικοποίηση νησιών του Ανατολικού Αιγαίου), πρόσθεσε άλλη μία εξαίρεση. Αυτή αφορά διαφορές σχετικές με τα σύνορα της Ελλάδας ή με ζητήματα εδαφικής κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένων διαφορών για τα χωρικά ύδατα και το εύρος του εναέριου χώρου. Από διαδικαστικής απόψεως, η Ελλάδα διατηρεί το δικαίωμα να αποφασίσει αν θα δεχθεί ή όχι (εντός 12 μηνών) τη δικαιοδοτική επίλυση μιας συγκεκριμένης διαφοράς από το ΔΔΧ με μια χώρα που μονομερώς αποδέχεται να προσφύγει στο δικαστήριο αποκλειστικά για αυτήν. Πέραν της Τουρκίας, οι εξαιρέσεις αυτές «φωτογραφίζουν» και την Αλβανία.

ΕΜΠΛΟΚΗ
Το αλβανικό υπουργείο Εξωτερικών έστειλε νέα ρηματική διακοίνωση στις 26 Οκτωβρίου με την οποία επαναλαμβάνει τον ισχυρισμό ότι τουλάχιστον ένα από τα οικόπεδα που έχουν προκηρυχθεί από την Ελλάδα εισέρχεται εντός των αλβανικών χωρικών υδάτων.Υψηλόβαθμα διπλωματικά στελέχη συνιστούν φυσικά ψυχραιμία, αλλά πλέον είναι σαφές ότι οι διμερείς σχέσεις διάγουν πολύ κακή περίοδο, χωρίς προοπτικές βελτίωσης. Τα Τίρανα δεν αναγνωρίζουν καν την ύπαρξη της ελληνοαλβανικής συμφωνίας του 2009 και σίγουρα επιδιώκουν να προκαλέσουν επιπλοκές στη σχεδιαζόμενη από την Αθήνα υπογραφή νέας, επικαιρο-ποιημένης συμφωνίας με τη Ρώμη για τις θαλάσσιες ζώνες.