Του Ηλία Κουσκουβέλη* -Κατά την πρόσφατη επίσκεψη της καγκελαρίου Μέρκελ στην Τουρκία
προτάθηκε, εκτός των άλλων παροχών και de facto υποχωρήσεων σε θέματα
βασικών ελευθεριών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η χρηματοδότηση της
Τουρκίας από την ΕΕ, ώστε να αντιμετωπίσει το ανθρωπιστικό ζήτημα των
προσφύγων.
Το ζήτημα βέβαια που τίθεται δεν είναι αν θα πληρώσει η ΕΕ ή η Ελλάδα που, αν και σε οικονομική ύφεση, έχει συνεισφέρει υπερπολλαπλάσια της μηδενικής της ευθύνης για τον πόλεμο.
Το ζήτημα είναι αν, με βάση την αρχή του δικαίου κατά την οποία πληρώνει όποιος ευθύνεται, θα αναλάβουν μέρος τουλάχιστον του κόστους και τα κράτη που συνέβαλαν τα μέγιστα στον συριακό εμφύλιο και στη δημιουργία του ISIS.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Μέχρι τις αρχές του 2011, οι σχέσεις Τουρκίας και Συρίας ήταν άψογες. Ο Ερντογάν είχε φιλοξενήσει τον Άσαντ στο εξοχικό του και έκαναν μαζί διακοπές. Η Τουρκία είχε αυξήσει σημαντικά τις εξαγωγές της προς τη Συρία, ενώ τα φορτηγά της περνούσαν ανενόχλητα προς την αραβική χερσόνησο. Την ίδια όμως εποχή, παράλληλα, ένας μεγάλος αριθμός τζιχαντιστών διακινούνταν, μέσω Τουρκίας, προς τη Συρία και το Ιράκ.
Με αφορμή τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης στη Βόρειο Αφρική, ξέσπασαν, στα τέλη Ιανουαρίου 2011, διαδηλώσεις και στη Συρία, τις οποίες το καθεστώς Άσαντ αντιμετώπισε βιαίως.
Με αυτό ως αφορμή, ο Ερντογάν στράφηκε προοδευτικά κατά του Άσαντ, στην αρχή ρητορικά και, στη συνέχεια, εμπράκτως, με την ξεκάθαρη υλική υποστήριξή του προς τους Σουνίτες διαφωνούντες. Έτσι, και ενώ μέχρι τότε κρατούσε τα προσχήματα και ήταν η διακριτική δίοδος για την τροφοδοσία των «αντικαθεστωτικών» δυνάμεων, η Τουρκία κατέστη η λεωφόρος και ο οδηγός της εξοπλιστικής προσπάθειας των Σουνιτών στη Συρία και στη Μέση Ανατολή. Ποιοι όμως ήταν οι χρηματοδότες;
Όπως έγινε γνωστό από μεγάλες και έγκυρες ειδησεογραφικές πηγές, χρηματοδότες των ενόπλων Σουνιτών στη Συρία και στο Ιράκ ήταν η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και, φυσικά, η ίδια η Τουρκία. Η τελευταία, μάλιστα, ήταν η πρώτη που ανέλαβε να οργανώσει και να εκπαιδεύσει, τον Ιούλιο 2011, τον «Ελεύθερο Συριακό Στρατό» και, ταυτόχρονα, να φιλοξενεί τις οικογένειες των στρατιωτικών και πολιτικών εκείνων που εγκατέλειπαν τον Άσαντ.
Έτσι, αντίθετα με τη συνήθη πρακτική τους, στην περίπτωση της Συρίας, οι μεγάλες Δυτικές Δυνάμεις δεν είχαν ούτε την πρωτοβουλία, ούτε ήταν οι πρώτες που εξόπλισαν τους αντάρτες. Τούτο βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν το ανέχτηκαν ή δεν το έκαναν και αυτές στη συνέχεια, όπως το ίδιο έπραξαν η Ρωσία και το Ιράν, που εξόπλιζαν και εξοπλίζουν τον Άσαντ.
Συνεπώς, μεταξύ των πρώτων που ευθύνονται για τη σύγκρουση και τα εκατομμύρια των προσφύγων που ακολούθησαν είναι η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Μάλιστα, η Τουρκία χρησιμοποίησε τους πρόσφυγες ως «εργαλείο» ή «όπλο», πρώτα εναντίον του Άσαντ, μετά για να πιέσει τη Δύση ώστε να δημιουργήσει προς όφελός της και εντός της Συρίας μία «ουδέτερη» ζώνη και μετά, για να πάρει οικονομικά και πολιτικά ανταλλάγματα από την ΕΕ.
Τέλος, για να διεκδικήσει κοινές περιπολίες, δήθεν για αστυνόμευση, στο Αιγαίο, θαρρείς και δεν γνωρίζουν οι τουρκικές αρχές ασφαλείας ποιοι είναι οι διακινητές ή εμείς δεν γνωρίζουμε ότι η αξιοπιστία του Ερντογάν είναι μηδενική, αφού οι δήθεν βομβαρδισμοί κατά του Άσαντ στράφηκαν τελικά εναντίον των Κούρδων.
Από τα παραπάνω, προκύπτουν κάποιες κρίσιμες ερωτήσεις προς κάθε διεθνή παράγοντα. Ως προς τα Αραβικά κράτη: Ποια είναι η συμμετοχή τους στις τεράστιες δαπάνες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες της Συρίας; Απάντηση: Μηδενική! Πόσους πρόσφυγες έχουν φιλοξενήσει ή πρόκειται να φιλοξενήσουν; Η απάντηση: Κανέναν!
Και ως προς την Τουρκία: Δεν θα έπρεπε να υποστεί τις συνέπειες της νέο- οθωμανικής της πολιτικής; Γιατί να πληρώνει η ΕΕ για τα τραγικά λάθη των ηγεμονικών της φιλοδοξιών στη Μέση Ανατολή; Γιατί η Τουρκία δεν εφαρμόζει το νόμο και δεν σταματά τους διακινητές; Δεν ισχυρίζεται πως είναι κράτος δικαίου που θέλει να ενταχθεί στην ΕΕ;
Και σε ό,τι μας αφορά, ερωτώνται οι εταίροι μας: Αν πρόκειται η Τουρκία, που και για τον πόλεμο ευθύνεται και δεν εφαρμόζει τους νόμους της, να λάβει την τεράστια βοήθεια των 3 δισεκ. ευρώ, γιατί να μην χαλαρώσει η σκληρή δημοσιονομική πολιτική στην Ελλάδα;
Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι η ΕΕ δεν έχει ευθύνες ή ότι δεν πρέπει να βοηθήσει όσο μπορεί τους πρόσφυγες. Ωστόσο, δεν επιτρέπεται οι υπεύθυνοι, εκμεταλλευόμενοι τη συγκυρία και τα λάθη πολιτικής κρατών της ΕΕ, να έχουν απαιτήσεις ώστε αφενός να απαλλαγούν των τεράστιων ευθυνών τους και να αποκομίσουν εκλογικά οφέλη, αφετέρου να κερδίσουν πολιτικά και οικονομικά πλεονεκτήματα σε βάρος του δικαίου και των λαών της Ευρώπης.
* Ο Ηλίας Κουσκουβέλης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας, και διευθυντής του Εργαστηρίου Διεθνών Σχέσεων και κάτοχος της Έδρας ΓΕΕΘΑ «Θουκυδίδης» (το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας είναι μέλος του δικτύου United Nations Academic Impact).
Το ζήτημα βέβαια που τίθεται δεν είναι αν θα πληρώσει η ΕΕ ή η Ελλάδα που, αν και σε οικονομική ύφεση, έχει συνεισφέρει υπερπολλαπλάσια της μηδενικής της ευθύνης για τον πόλεμο.
Το ζήτημα είναι αν, με βάση την αρχή του δικαίου κατά την οποία πληρώνει όποιος ευθύνεται, θα αναλάβουν μέρος τουλάχιστον του κόστους και τα κράτη που συνέβαλαν τα μέγιστα στον συριακό εμφύλιο και στη δημιουργία του ISIS.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Μέχρι τις αρχές του 2011, οι σχέσεις Τουρκίας και Συρίας ήταν άψογες. Ο Ερντογάν είχε φιλοξενήσει τον Άσαντ στο εξοχικό του και έκαναν μαζί διακοπές. Η Τουρκία είχε αυξήσει σημαντικά τις εξαγωγές της προς τη Συρία, ενώ τα φορτηγά της περνούσαν ανενόχλητα προς την αραβική χερσόνησο. Την ίδια όμως εποχή, παράλληλα, ένας μεγάλος αριθμός τζιχαντιστών διακινούνταν, μέσω Τουρκίας, προς τη Συρία και το Ιράκ.
Με αφορμή τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης στη Βόρειο Αφρική, ξέσπασαν, στα τέλη Ιανουαρίου 2011, διαδηλώσεις και στη Συρία, τις οποίες το καθεστώς Άσαντ αντιμετώπισε βιαίως.
Με αυτό ως αφορμή, ο Ερντογάν στράφηκε προοδευτικά κατά του Άσαντ, στην αρχή ρητορικά και, στη συνέχεια, εμπράκτως, με την ξεκάθαρη υλική υποστήριξή του προς τους Σουνίτες διαφωνούντες. Έτσι, και ενώ μέχρι τότε κρατούσε τα προσχήματα και ήταν η διακριτική δίοδος για την τροφοδοσία των «αντικαθεστωτικών» δυνάμεων, η Τουρκία κατέστη η λεωφόρος και ο οδηγός της εξοπλιστικής προσπάθειας των Σουνιτών στη Συρία και στη Μέση Ανατολή. Ποιοι όμως ήταν οι χρηματοδότες;
Όπως έγινε γνωστό από μεγάλες και έγκυρες ειδησεογραφικές πηγές, χρηματοδότες των ενόπλων Σουνιτών στη Συρία και στο Ιράκ ήταν η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και, φυσικά, η ίδια η Τουρκία. Η τελευταία, μάλιστα, ήταν η πρώτη που ανέλαβε να οργανώσει και να εκπαιδεύσει, τον Ιούλιο 2011, τον «Ελεύθερο Συριακό Στρατό» και, ταυτόχρονα, να φιλοξενεί τις οικογένειες των στρατιωτικών και πολιτικών εκείνων που εγκατέλειπαν τον Άσαντ.
Έτσι, αντίθετα με τη συνήθη πρακτική τους, στην περίπτωση της Συρίας, οι μεγάλες Δυτικές Δυνάμεις δεν είχαν ούτε την πρωτοβουλία, ούτε ήταν οι πρώτες που εξόπλισαν τους αντάρτες. Τούτο βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν το ανέχτηκαν ή δεν το έκαναν και αυτές στη συνέχεια, όπως το ίδιο έπραξαν η Ρωσία και το Ιράν, που εξόπλιζαν και εξοπλίζουν τον Άσαντ.
Συνεπώς, μεταξύ των πρώτων που ευθύνονται για τη σύγκρουση και τα εκατομμύρια των προσφύγων που ακολούθησαν είναι η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Μάλιστα, η Τουρκία χρησιμοποίησε τους πρόσφυγες ως «εργαλείο» ή «όπλο», πρώτα εναντίον του Άσαντ, μετά για να πιέσει τη Δύση ώστε να δημιουργήσει προς όφελός της και εντός της Συρίας μία «ουδέτερη» ζώνη και μετά, για να πάρει οικονομικά και πολιτικά ανταλλάγματα από την ΕΕ.
Τέλος, για να διεκδικήσει κοινές περιπολίες, δήθεν για αστυνόμευση, στο Αιγαίο, θαρρείς και δεν γνωρίζουν οι τουρκικές αρχές ασφαλείας ποιοι είναι οι διακινητές ή εμείς δεν γνωρίζουμε ότι η αξιοπιστία του Ερντογάν είναι μηδενική, αφού οι δήθεν βομβαρδισμοί κατά του Άσαντ στράφηκαν τελικά εναντίον των Κούρδων.
Από τα παραπάνω, προκύπτουν κάποιες κρίσιμες ερωτήσεις προς κάθε διεθνή παράγοντα. Ως προς τα Αραβικά κράτη: Ποια είναι η συμμετοχή τους στις τεράστιες δαπάνες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες της Συρίας; Απάντηση: Μηδενική! Πόσους πρόσφυγες έχουν φιλοξενήσει ή πρόκειται να φιλοξενήσουν; Η απάντηση: Κανέναν!
Και ως προς την Τουρκία: Δεν θα έπρεπε να υποστεί τις συνέπειες της νέο- οθωμανικής της πολιτικής; Γιατί να πληρώνει η ΕΕ για τα τραγικά λάθη των ηγεμονικών της φιλοδοξιών στη Μέση Ανατολή; Γιατί η Τουρκία δεν εφαρμόζει το νόμο και δεν σταματά τους διακινητές; Δεν ισχυρίζεται πως είναι κράτος δικαίου που θέλει να ενταχθεί στην ΕΕ;
Και σε ό,τι μας αφορά, ερωτώνται οι εταίροι μας: Αν πρόκειται η Τουρκία, που και για τον πόλεμο ευθύνεται και δεν εφαρμόζει τους νόμους της, να λάβει την τεράστια βοήθεια των 3 δισεκ. ευρώ, γιατί να μην χαλαρώσει η σκληρή δημοσιονομική πολιτική στην Ελλάδα;
Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι η ΕΕ δεν έχει ευθύνες ή ότι δεν πρέπει να βοηθήσει όσο μπορεί τους πρόσφυγες. Ωστόσο, δεν επιτρέπεται οι υπεύθυνοι, εκμεταλλευόμενοι τη συγκυρία και τα λάθη πολιτικής κρατών της ΕΕ, να έχουν απαιτήσεις ώστε αφενός να απαλλαγούν των τεράστιων ευθυνών τους και να αποκομίσουν εκλογικά οφέλη, αφετέρου να κερδίσουν πολιτικά και οικονομικά πλεονεκτήματα σε βάρος του δικαίου και των λαών της Ευρώπης.
* Ο Ηλίας Κουσκουβέλης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας, και διευθυντής του Εργαστηρίου Διεθνών Σχέσεων και κάτοχος της Έδρας ΓΕΕΘΑ «Θουκυδίδης» (το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας είναι μέλος του δικτύου United Nations Academic Impact).
