Michael A. McFaul -Ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν
εξακολουθεί να μας ξαφνιάζει. Η ρωσική στρατιωτική επέμβαση στον πόλεμο
της Συρίας, την οποία ακολούθησε μια συνάντηση στη Μόσχα με τον πρόεδρο
της χώρας Μπασάρ αλ Ασαντ, προκάλεσε έκπληξη σε όλον
τον κόσμο. Οπως συνέβη και μετά τις ενέργειες του Πούτιν στην Ουκρανία
τον περασμένο χρόνο, έτσι και τώρα πολλοί σχολιάζουν την υποτιθέμενη
στρατηγική ιδιοφυΐα του. Ενεργεί αποφασιστικά, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες
και δημιουργεί τετελεσμένα στο έδαφος - έτσι έχει η αφήγηση, σε αντίθεση
με τις άβουλες επιδιώξεις της Δύσης στη Συρία. Το αντίθετο είναι η
αλήθεια. Διότι πριν από πέντε χρόνια η θέση της Ρωσίας ήταν πιο ισχυρή,
τόσο στο εσωτερικό όσο και στον κόσμο. Σήμερα ο Πούτιν βρίσκεται σε θέση
άμυνας υιοθετώντας επικίνδυνες τακτικές που βασίζονται σε μια
ξεπερασμένη αντίληψη της διεθνούς πολιτικής.
Η αναγνώριση των λαθών της Ρωσίας ωστόσο δεν διασφαλίζει και τη
μελλοντική αποτυχία της. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί μας δεν
μπορούν να στέκονται άπραγοι και να περιμένουν από τη Ρωσία να αποτύχει.
Αντίθετα, πρέπει να υιοθετήσουμε μια συνεκτική στρατηγική για να
ελαχιστοποιήσουμε τις αρνητικές συνέπειες των ενεργειών της Ρωσίας και
να μεγιστοποιήσουμε τις θετικές των δικών μας.
Το 2010 ήταν σύμμαχος για τους Αμερικανούς
Πριν από πέντε χρόνια η Ρωσία ήταν δραστήρια στον κόσμο. Το 2010
στην Ουκρανία το Κρεμλίνο διευκόλυνε την άνοδο στην εξουσία του Βίκτορ Γιανούκοβιτς.
Αλλού στον πρώην σοβιετικό χώρο οι Ρώσοι σημείωναν πρόοδο σε αυτό που
θα μπορούσε να αποτελέσει την Ευρασιατική Οικονομική Ενωση, την απάντησή
τους στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η Μόσχα είχε επίσης βελτιώσει τις σχέσεις
της με την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ παρευρέθη στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Λισαβόνα και αναφέρθηκε στην οικοδόμηση μιας «στρατηγικής συνεργασίας» που θα άφηνε «πίσω στο παρελθόν τη δύσκολη περίοδο στις σχέσεις μας».
Το βασικό θέμα ήταν η συνεργασία στην αεράμυνα και όχι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Τόσο η αμερικανική όσο και η ρωσική κοινή γνώμη είχαν αντιληφθεί την πρόοδο. Το 2010 τα δύο τρίτα των Ρώσων είχαν θετική γνώμη για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ ένα αντίστοιχο ποσοστό Αμερικανών αντιμετώπιζε τη Ρωσία ως σύμμαχο ή συνέταιρο. Η ρωσική οικονομία επέστρεφε στην ανάπτυξη μετά την οικονομική κρίση του 2008. Το εμπόριο με τις Ηνωμένες Πολιτείες επεκτεινόταν, αναπτύχθηκαν στενότεροι δεσμοί με τις ευρωπαϊκές οικονομίες και η Ρωσία θα γινόταν μέλος στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Το 2010 η Ρωσία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση νέων κυρώσεων στο Ιράν. Επέδειξε έναν τολμηρό διεθνή ηγετικό ρόλο, ακόμη και με αντίτιμο τη χειροτέρευση των σχέσεών της με έναν σημαντικό σύμμαχο.
«Πράκτορες» και «προδότες» στην Αραβική Ανοιξη και στη Ρωσία
Και έπειτα, το 2011, τα πράγματα άλλαξαν. Για διαφορετικούς λόγους
οι κοινωνίες στον αραβικό κόσμο, στην Ουκρανία και στη Ρωσία άρχισαν να
κινητοποιούνται κατά των ηγετών τους. Αρχικά ο Μεντβέντεφ υποστήριξε
τους εξεγερμένους στη Μέση Ανατολή απέχοντας και όχι θέτοντας βέτο στο
ψήφισμα για την επέμβαση στη Λιβύη. Επιπλέον συζήτησε με τους ηγέτες της
αντιπολίτευσης και ξεκίνησε κάποιες μετριοπαθείς μεταρρυθμίσεις προτού
εγκαταλείψει την προεδρία τον Μάιο του 2012.
Ο Πούτιν ωστόσο ακολουθεί διαφορετική προσέγγιση. Πιστεύει ότι πίσω
από αυτούς τους διαδηλωτές βρίσκονται οι Αμερικανοί και ότι η απάντηση
- είτε στη Συρία είτε στην Αίγυπτο είτε στη Ρωσία και στην Ουκρανία - θα
πρέπει να είναι ο εξαναγκασμός και η βία.
Αφού επανήλθε στην προεδρία, ο Πούτιν στράφηκε κατά των διαδηλωτών
της Ρωσίας αποκαλώντας τους προδότες. Οι βραχυπρόθεσμες επιτυχίες του
προκάλεσαν μακροπρόθεσμες συνέπειες. Η παράνοια του Πούτιν για τους
ανεξάρτητους πολιτικούς δρώντες προκάλεσε την επιβράδυνση της οικονομίας
και των επενδύσεων ενώ αύξησε την κρατική ιδιοκτησία. Επίσης επήλθε
πολιτική αποτελμάτωση.
Τα πρώτα δύο χρόνια της τρίτης προεδρικής θητείας του το ποσοστό
αποδοχής του Πούτιν κυμαινόταν γύρω στο 60%, το χαμηλότερο που είχε
καταγραφεί ποτέ και μόνο η εισβολή στην Ουκρανία βοήθησε το ποσοστό να
ανέβει. Στην Ουκρανία όμως η καταστολή των διαδηλωτών απέτυχε. Ως τη
στιγμή που ο Γιανούκοβιτς προσπάθησε να καθαρίσει τους δρόμους με τη
βία, όπως τον συμβούλευσε το Κρεμλίνο, έπρεπε ήδη να εγκαταλείψει τη
χώρα. Πιστεύοντας ότι επρόκειτο για ακόμη μία επιχείρηση της CIA για να
ανατρέψει έναν σύμμαχο των Ρώσων, ο Πούτιν αντέδρασε: προσάρτησε την
Κριμαία και προσπάθησε να προσαρτήσει και την Ανατολική Ουκρανία.
Η ρωσική επέμβαση στη Συρία αποτυγχάνει
Οι κυρώσεις αλλά και η πτώση της τιμής του πετρελαίου είχαν ως
αποτέλεσμα η ρωσική οικονομία να συρρικνωθεί σε 1,2 τρισ. δολάρια από 2
τρισ. το 2014. Και το ΝΑΤΟ, μια συμμαχία σε αναζήτηση αποστολής, βρέθηκε
ξανά να ασχολείται με την αποτροπή της Ρωσίας. Η πολιτική του Πούτιν
προς ακόμη έναν σύμμαχό του, τον Ασαντ, επίσης απέτυχε αφού, παρά τα όσα
έκανε τόσο στο Συμβούλιο Ασφαλείας όσο και στο έδαφος, παρέχοντας όπλα
στη Δαμασκό και παρακινώντας τους συμμάχους της Συρίας να υπερασπιστούν
το καθεστώς, δεν κατάφερε να ενισχύει την εξουσία του Ασαντ. Επειτα από
τέσσερα χρόνια εμφυλίου πολέμου ο Ασαντ διαθέτει λιγότερα εδάφη και πιο
σημαντικούς εχθρούς. Για αυτόν τον λόγο ο Πούτιν έπρεπε να επέμβει, για
να σώσει τον Ασαντ από την ήττα.
Βραχυπρόθεσμα οι ρωσικοί βομβαρδισμοί στη Συρία ενεργοποίησαν τον συριακό στρατό και τους συμμάχους του, οι οποίοι ξεκίνησαν μια εκστρατεία κατά των ανταρτών της αντιπολίτευσης και όχι του Ισλαμικού Κράτους. Αλλά μακροπρόθεσμα οι ρωσικοί βομβαρδισμοί δεν θα είναι αρκετοί για να επαναφέρουν την εξουσία του Ασαντ σε ολόκληρη την επικράτεια. Στη Συρία οι ΗΠΑ δεν πρέπει να επιτρέψουν στη Ρωσία να εξολοθρεύσει όλους τους δρώντες εκτός από τον Ασαντ και το Ισλαμικό Κράτος.
Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε στον Ασαντ ότι περαιτέρω επιθέσεις κατά
των ανταρτών θα μας αναγκάσουν να τους προστατεύσουμε, είτε επιβάλλοντας
μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων είτε εξοπλίζοντάς τους με αντιαεροπορικά
συστήματα. Μια ισχυρή, πλούσια και δημοκρατική Ρωσία είναι προς το
συμφέρον των ΗΠΑ. Κάποια στιγμή οι νέοι ρώσοι ηγέτες ίσως καταλάβουν ότι
η πορεία για μια ισχυρή χώρα σημαίνει μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό και
υπεύθυνη ηγεσία στο εξωτερικό. Αυτή τη στιγμή ο μόνος τρόπος για να
ωθήσουμε τη Ρωσία σε μια διαφορετική κατεύθυνση είναι να διακόψουμε αυτή
την πορεία του Πούτιν, όχι μόνο στη Συρία, αλλά με έναν βιώσιμο,
στρατηγικό τρόπο σε όλον τον κόσμο.
