Σε μια συζήτηση για το
ελληνικό κράτος η πλειονότητα καταφεύγει στη μισή εκείνη αλήθεια ότι το
κράτος στη χώρα μας υπόκειται σε εξωτερικές εξαρτήσεις, την οποία
αρκετοί αμαθείς ανάγουν επιπόλαια σε ολόκληρη την ιστορία του.Στην εποχή του ημι-προτεκτοράτου που βρισκόμαστε, αυτή η μισή αλήθεια
έχει πέραση, αλλά συγκαλύπτει πονηρά τις εσωτερικές εξαρτήσεις του
ελληνικού κράτους από ομάδες ισχύος ή και ειδικών συμφερόντων οι οποίες
κατακερματίζουν τις λειτουργίες του στρέφοντάς το σε είδος
κορπορατίστικου κράτους. Η σχετική θεωρητική συζήτηση είναι παλαιά, αλλά
ας περιοριστούμε στα σύγχρονα δικά μας ζητήματα.Kατά τα τελευταία 25 χρόνια η σύμπτωση ίδρυσης των ιδιωτικών
τηλεοράσεων, της παρόξυνσης του κομματισμού στο κράτος και του
νεοφιλελεύθερου αντικρατισμού, καλλιέργησαν μια ισχυρή κατασυκοφάντηση
της ίδιας της έννοιας του κράτους ως γραφειοκρατικού, σπάταλου, με
διεφθαρμένα στελέχη, την ίδια στιγμή που ξένες και ελληνικές
επιχειρήσεις μαζί διέφθειραν και εκφαύλιζαν εντατικά τις υπηρεσίες του.
Πίσω, λοιπόν, από αυτήν την απόλυτη απόρριψη του κράτους που διασπείρουν τα ΜΜΕ και παπαγαλίζουν αρκετοί πολίτες, βρίσκονται η φοροδιαφυγή, η αυθαιρεσία κάθε είδους, η θεσμική φαυλότητα που ευχαρίστως καλλιεργούσαν επί δεκαετίες Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ.Η κάθε κοινωνική ομάδα ισχύος ή και ειδικών συμφερόντων εξασφάλιζε το δικό της κομμάτι κράτους το οποίο έβριζε ταυτοχρόνως επιτυγχάνοντας έτσι τη διάλυσή του και τη νομιμοποίηση μιας διάχυτης ανομίας στην κοινωνία, η οποία επικυρωνόταν συχνά στη Βουλή.
Είναι απαραίτητο να θυμίσω πως όλοι οι καναλάρχες, εργολάβοι, προμηθευτές και άλλα τρωκτικά λεηλατούσαν κρατικά κονδύλια, δημόσιους θεσμούς και νόμους στα μέτρα τους, την ίδια στιγμή που τα ενεργούμενά τους στα κανάλια διαλαλούσαν την αξία της ελεύθερης αγοράς σε αντιδιαστολή με τη σπατάλη, την αναποτελεσματικότητα, τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά στο κράτος;Ελπίζω πως η βασιλεία τους τελείωσε και η μεγάλης έκτασης εξαχρείωση που διέσπειραν στην κοινωνία μας και στο κράτος θα αρχίσει να συμμαζεύεται.Το ελληνικό κράτος έχει ενσφηνωμένες στις λειτουργίες του πολλές ομάδες ειδικών συμφερόντων που έχουν όνομα.
Θα περιοριστώ στις πλέον γνωστές: την Εκκλησία και τους συνδικαλιστές (όχι τον συνδικαλισμό γενικά). Η Ιερά Σύνοδος, παρά τις ιδιαιτέρως λαμπρές εξαιρέσεις ιεραρχών, δεν ξεπέρασε ποτέ τα άκρως προβληματικά χαρακτηριστικά ενός θεσμού που βρίσκεται στην εξουσία από αιώνες.
Προκάτοχοι των σημερινών ιεραρχών στην πλειονότητά τους αποτέλεσαν στήριγμα κάθε δικτατορίας, και στην κατοχή αρκετοί υπήρξαν υποστηρικτές των ναζί.
Σήμερα που η ελληνική κοινωνία διαθέτει πολύ υψηλό ποσοστό μορφωμένων, ιδίως νέων, οι περισσότεροι ιεράρχες εξακολουθούν να αποτελούν ομάδα ισχύος πολύ χαμηλού πολιτιστικού επιπέδου, συχνότατα και μορφωτικού, με μια ιδεολογία αποπνικτικά συντηρητική.Επίσης, με πέντε εκατομμύρια συμπολίτες μας συν πλην στο όριο της φτώχειας, οι ιεράρχες επιβιώνουν χάρη στην απομύζηση κρατικών θεσμών και κονδυλίων, φοροαπαλλαγών και άλλων προνομίων, και ορισμένοι ασκούνται στην πρακτική των καταπατήσεων ή και των αυθαιρεσιών.
Βολεμένοι εκτός τόπου και χρόνου σε ένα κουκούλι κρατικής προστασίας,
ελέγχουν ακόμη και ώρες στο αναλυτικό πρόγραμμα των σχολείων για να
ασκούν κατήχηση ερήμην της ελευθεροφροσύνης που προβλέπει το Σύνταγμα
και οι διεθνείς συνθήκες.
Εντέλει το επίπεδο των ιεραρχών εκδηλώνεται στις ασημαντότητες που αποτελούν το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων των Θρησκευτικών, τα οποία όμως υποχρεώνονται να διδάσκονται στα σχολεία νέες και νέοι για τους οποίους η πλοήγηση στον κόσμο μέσω διαδικτύου έχει εξελιχθεί σχεδόν σε δεύτερη φύση.
Από την πλευρά τους πολλές συνδικαλιστικές ηγεσίες έχουν περικυκλώσει και εγκατασταθεί σε κρατικούς θεσμούς, οικειοποιήθηκαν επιμέρους αρμοδιότητες του κράτους (αποσπάσεις, μεταθέσεις, εν μέρει τα πειθαρχικά, διάφορα Δ.Σ. κρατικών επιχειρήσεων, νοσοκομείων κτλ) τις οποίες ασκούν ή επηρεάζουν τις αποφάσεις οργάνων με τρόπο που ωφελεί τη διαιώνιση της συνδικαλιστικής θέσης ισχύος που κατέχουν και η οποία τροφοδοτεί με τη σειρά της την κομματική τους θέση (συχνά με οικονομικά οφέλη).
Ο μόνος ζημιωμένος από αυτήν τη θεσμική φαυλότητα είναι ο κρατικός θεσμός επειδή κατ’ ουσίαν ιδιωτικοποιείται στο όνομα της «δημοκρατικής συνδικαλιστικής συμμετοχής».
Δεν έχουν όλες οι ομάδες την ίδια βαρύτητα, ασφαλώς. Αλλά οι μικρότερες, όπως οι συνδικαλιστές (αλλά και ποικίλα επιμελητήρια, επαγγελματικές ενώσεις με προνόμια που παριστάνουν τους επιστημονικούς συλλόγους, ΜΚΟ, σχολάρχες κ.ά.), και οι ισχυρότερες, όπως καναλάρχες και Εκκλησία, επιβάλλουν να αναρωτηθούμε αν θέλουμε τέτοιου είδους κράτος.
Δηλαδή κράτος χωρίς καμία απολύτως αυτονομία, με κατακερματισμένες, αποσπασματικές, βλέπε ασυνάρτητες λειτουργίες, που διαμοιράζει τις εξουσίες του σε ποικίλες κοινωνικές ομάδες μικρής ή μεγάλης ισχύος, προς όφελος της κάθε μιας και σε βάρος του δημόσιου συμφέροντος.
Ετσι θρυμματίζεται η λειτουργική συνεκτικότητα του κράτους και φτάνει στο σημείο να αδυνατίζει έως εξαφάνισης ο πρωτεύων ρόλος του που είναι η τήρηση της δημοκρατικής και λοιπής νομιμότητας από όλους τους πολίτες, και ταυτοχρόνως δύναμη εγγύησης των δικαιωμάτων και των ελευθεριών.
Μια μεταρρύθμιση, λοιπόν, του ελληνικού κράτους δεν θα μπορούσε παρά να στηρίζεται στην παλαιά αστική λογική, σχεδόν στις επαναστατικές απαρχές του εθνικού κράτους.
Και θα ξεκινούσε με την αφαίρεση των κρατικών εξουσιών και προνομίων που έχουν υφαρπάξει ποικίλες μικρές και μεγάλες ομάδες ισχύος, ώστε να αποκατασταθούν και να προεξάρχουν πλήρως οι θεσμοί και οι λειτουργίες υπεράσπισης του δημόσιου συμφέροντος από εκείνο των ιδιωτών.
*ομότιμος καθηγητής Ιστορίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Πίσω, λοιπόν, από αυτήν την απόλυτη απόρριψη του κράτους που διασπείρουν τα ΜΜΕ και παπαγαλίζουν αρκετοί πολίτες, βρίσκονται η φοροδιαφυγή, η αυθαιρεσία κάθε είδους, η θεσμική φαυλότητα που ευχαρίστως καλλιεργούσαν επί δεκαετίες Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ.Η κάθε κοινωνική ομάδα ισχύος ή και ειδικών συμφερόντων εξασφάλιζε το δικό της κομμάτι κράτους το οποίο έβριζε ταυτοχρόνως επιτυγχάνοντας έτσι τη διάλυσή του και τη νομιμοποίηση μιας διάχυτης ανομίας στην κοινωνία, η οποία επικυρωνόταν συχνά στη Βουλή.
Είναι απαραίτητο να θυμίσω πως όλοι οι καναλάρχες, εργολάβοι, προμηθευτές και άλλα τρωκτικά λεηλατούσαν κρατικά κονδύλια, δημόσιους θεσμούς και νόμους στα μέτρα τους, την ίδια στιγμή που τα ενεργούμενά τους στα κανάλια διαλαλούσαν την αξία της ελεύθερης αγοράς σε αντιδιαστολή με τη σπατάλη, την αναποτελεσματικότητα, τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά στο κράτος;Ελπίζω πως η βασιλεία τους τελείωσε και η μεγάλης έκτασης εξαχρείωση που διέσπειραν στην κοινωνία μας και στο κράτος θα αρχίσει να συμμαζεύεται.Το ελληνικό κράτος έχει ενσφηνωμένες στις λειτουργίες του πολλές ομάδες ειδικών συμφερόντων που έχουν όνομα.
Θα περιοριστώ στις πλέον γνωστές: την Εκκλησία και τους συνδικαλιστές (όχι τον συνδικαλισμό γενικά). Η Ιερά Σύνοδος, παρά τις ιδιαιτέρως λαμπρές εξαιρέσεις ιεραρχών, δεν ξεπέρασε ποτέ τα άκρως προβληματικά χαρακτηριστικά ενός θεσμού που βρίσκεται στην εξουσία από αιώνες.
Προκάτοχοι των σημερινών ιεραρχών στην πλειονότητά τους αποτέλεσαν στήριγμα κάθε δικτατορίας, και στην κατοχή αρκετοί υπήρξαν υποστηρικτές των ναζί.
Σήμερα που η ελληνική κοινωνία διαθέτει πολύ υψηλό ποσοστό μορφωμένων, ιδίως νέων, οι περισσότεροι ιεράρχες εξακολουθούν να αποτελούν ομάδα ισχύος πολύ χαμηλού πολιτιστικού επιπέδου, συχνότατα και μορφωτικού, με μια ιδεολογία αποπνικτικά συντηρητική.Επίσης, με πέντε εκατομμύρια συμπολίτες μας συν πλην στο όριο της φτώχειας, οι ιεράρχες επιβιώνουν χάρη στην απομύζηση κρατικών θεσμών και κονδυλίων, φοροαπαλλαγών και άλλων προνομίων, και ορισμένοι ασκούνται στην πρακτική των καταπατήσεων ή και των αυθαιρεσιών.
Εντέλει το επίπεδο των ιεραρχών εκδηλώνεται στις ασημαντότητες που αποτελούν το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων των Θρησκευτικών, τα οποία όμως υποχρεώνονται να διδάσκονται στα σχολεία νέες και νέοι για τους οποίους η πλοήγηση στον κόσμο μέσω διαδικτύου έχει εξελιχθεί σχεδόν σε δεύτερη φύση.
Από την πλευρά τους πολλές συνδικαλιστικές ηγεσίες έχουν περικυκλώσει και εγκατασταθεί σε κρατικούς θεσμούς, οικειοποιήθηκαν επιμέρους αρμοδιότητες του κράτους (αποσπάσεις, μεταθέσεις, εν μέρει τα πειθαρχικά, διάφορα Δ.Σ. κρατικών επιχειρήσεων, νοσοκομείων κτλ) τις οποίες ασκούν ή επηρεάζουν τις αποφάσεις οργάνων με τρόπο που ωφελεί τη διαιώνιση της συνδικαλιστικής θέσης ισχύος που κατέχουν και η οποία τροφοδοτεί με τη σειρά της την κομματική τους θέση (συχνά με οικονομικά οφέλη).
Ο μόνος ζημιωμένος από αυτήν τη θεσμική φαυλότητα είναι ο κρατικός θεσμός επειδή κατ’ ουσίαν ιδιωτικοποιείται στο όνομα της «δημοκρατικής συνδικαλιστικής συμμετοχής».
Δεν έχουν όλες οι ομάδες την ίδια βαρύτητα, ασφαλώς. Αλλά οι μικρότερες, όπως οι συνδικαλιστές (αλλά και ποικίλα επιμελητήρια, επαγγελματικές ενώσεις με προνόμια που παριστάνουν τους επιστημονικούς συλλόγους, ΜΚΟ, σχολάρχες κ.ά.), και οι ισχυρότερες, όπως καναλάρχες και Εκκλησία, επιβάλλουν να αναρωτηθούμε αν θέλουμε τέτοιου είδους κράτος.
Δηλαδή κράτος χωρίς καμία απολύτως αυτονομία, με κατακερματισμένες, αποσπασματικές, βλέπε ασυνάρτητες λειτουργίες, που διαμοιράζει τις εξουσίες του σε ποικίλες κοινωνικές ομάδες μικρής ή μεγάλης ισχύος, προς όφελος της κάθε μιας και σε βάρος του δημόσιου συμφέροντος.
Ετσι θρυμματίζεται η λειτουργική συνεκτικότητα του κράτους και φτάνει στο σημείο να αδυνατίζει έως εξαφάνισης ο πρωτεύων ρόλος του που είναι η τήρηση της δημοκρατικής και λοιπής νομιμότητας από όλους τους πολίτες, και ταυτοχρόνως δύναμη εγγύησης των δικαιωμάτων και των ελευθεριών.
Μια μεταρρύθμιση, λοιπόν, του ελληνικού κράτους δεν θα μπορούσε παρά να στηρίζεται στην παλαιά αστική λογική, σχεδόν στις επαναστατικές απαρχές του εθνικού κράτους.
Και θα ξεκινούσε με την αφαίρεση των κρατικών εξουσιών και προνομίων που έχουν υφαρπάξει ποικίλες μικρές και μεγάλες ομάδες ισχύος, ώστε να αποκατασταθούν και να προεξάρχουν πλήρως οι θεσμοί και οι λειτουργίες υπεράσπισης του δημόσιου συμφέροντος από εκείνο των ιδιωτών.
*ομότιμος καθηγητής Ιστορίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο
