Ξεθωριάζει η εικόνα της Ευρώπης

Ευσταθιάδης Στάθης  -Η Ευρώπη ως πολιτικός, οικονομικός, στρατιωτικός και πνευματικός «κόσμος» έχει πάρει κατεύθυνση η οποία όλο και περισσότερο την απομακρύνει από τα παγκόσμια δρώμενα. Με τα ίδια κριτήρια η Ασία, με την Κίνα και δίχως την Κίνα, έχει καλύψει «αποστάσεις γενεών» και σήμερα παίζει καθοριστικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις. Αυτά είναι τα κύρια συμπεράσματα διήμερης πολιτικο-επιστημονικής συνάντησης μιας εικοσάδας πανεπιστημιακών, πολιτικών, στρατιωτικών και πνευματικών ανθρώπων που διοργάνωσαν από κοινού τρία πανεπιστήμια της Καλιφόρνιας και το Ιδρυμα Ford την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου στο Λος Αντζελες.

Καμία σοβαρή πολιτική πρωτοβουλία δεν ξεκίνησε από την Ευρώπη τα τελευταία 15 χρόνια (1999-2014). Ακόμη και η Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία τα προηγούμενα χρόνια αιφνιδίαζε τον διεθνή πολιτικό και οικονομικό χώρο με αποφάσεις και ενέργειες, «στέρεψε σε ιδέες και απουσιάζει από τα κέντρα που διαμορφώνουν την πορεία μας». Σήμερα η Ευρώπη είναι ένας «δύστροπος ουραγός» σε αποφάσεις πολιτικού και στρατιωτικού περιεχομένου που παίρνουν άλλοι και «ωχρή, καθυστερημένη χρονικά αντανάκλαση» αμερικανικών ή ασιατικής (ουσιαστικά κινεζικής) προέλευσης πρωτοβουλιών.

Νέες ισορροπίες

Αντίθετα, οι ΗΠΑ και η Ασία έδειξαν δραστηριότητα, και μάλιστα προς τον ίδιο τομέα: εμπέδωσαν τη διεθνή θέση τους. Στην Ασία δεν ήταν μόνο η Κίνα η οποία έκανε τα μεγάλα βήματα στον γεωπολιτικό χώρο, ούτε μόνο η Νότια Κορέα που εισέβαλε στην πρώτη πεντάδα των τεχνολογικά και οικονομικά αναπτυγμένων κρατών. Η Ινδία και η Ινδονησία αποτελούν πλέον «στοιχεία ανάπτυξης και δυναμικής προώθησης διαρθρωτικών αλλαγών» του ευρύτερου χώρου του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού.

Το οικονομικό άνοιγμα της Κίνας και η πολιτική επανεμφάνιση των Ηνωμένων Πολιτειών στη Λατινική Αμερική την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, με την παράλληλη εξαφάνιση της Ευρώπης, είναι ίσως η πιο εντυπωσιακή εικόνα της αναδιάπλασης των ισορροπιών στον χώρο του Δυτικού Ημισφαιρίου. Το 1970 οι ΗΠΑ είχαν επενδύσεις στην περιοχή οι οποίες αναλογούσαν σχεδόν σε ένα δολάριο ανά 116 κατοίκους. Η Ευρώπη, ιδιαίτερα η Βρετανία και η Ελβετία, είχε επενδύσει ένα δολάριο σε 1.660 Λατινοαμερικανούς. Σήμερα οι αμερικανικές επενδύσεις παραμένουν στα ίδια σχεδόν επίπεδα και εκείνες της Γηραιάς Ηπείρου κατέλαβαν η Κίνα, η Ιαπωνία και η Ινδία. Σε κάθε κάτοικο η Κίνα έχει επενδύσει 236 δολάρια και 98 και 92 αντίστοιχα η Ιαπωνία και η Ινδία. Ενα λιγότερο θεαματικό αλλά πολύ ουσιαστικό στοιχείο - το σημείωσε καθηγητής του Πανεπιστημίου του Ροζάριο της Αργεντινής - είναι ότι σε κινεζικές κρατικές εταιρείες ανήκουν μεγάλες εκδοτικές εγκαταστάσεις στη Βραζιλία, στο Μεξικό και στην Ουρουγουάη.

Υποχώρηση

Η εικόνα και η έννοια της Ευρώπης έχουν σχεδόν χαθεί από τον υπόλοιπο κόσμο, με εξαίρεση τη Ρωσία και τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Πανεπιστημίου Stanford (Ιούλιος 2014) σε 86 χώρες, η Ευρώπη, ακόμη και ως όνομα, δεν απασχολεί τους μη Ευρωπαίους. Οι λαοί αξιολογούν και θαυμάζουν κατά σειρά τις Ηνωμένες Πολιτείες (64,8%), την Ιαπωνία (49,2%), την Κίνα (41,4%) και τέταρτη η την Ευρώπη (μόλις 38%). Η Ευρώπη έχει «θαυμαστές» στη Ρωσία 81%, με δεύτερη την Κίνα (66,3%). Εχει φυσικά και στις ΗΠΑ, περίπου 85%, με την Ιαπωνία, δεύτερη, να συγκεντρώνει το 66,2% του ενδιαφέροντος των Αμερικανών. Το 80% και πλέον των Ιαπώνων αναγνωρίζει, εκτιμά και... ζηλεύει τις ΗΠΑ.

Ο αμυντικός και ο πνευματικός χώρος της Ευρώπης σημείωσαν την πιο εντυπωσιακή υποχώρηση την τελευταία δεκαπενταετία. Σύμφωνα με εκτίμηση ομάδας ειδικών του αμερικανικού Πενταγώνου και του ΝΑΤΟ, στην οποία αναφέρθηκε αμερικανός στρατιωτικός ε.α., μολονότι «ο μέσος ευρωπαίος στρατιωτικός» είναι άριστα γυμνασμένος και πολιτικά αναπτυγμένος, η συνολική εικόνα του στρατιωτικού και αμυντικού «ευρωπαϊκού πλέγματος» είναι απογοητευτική. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι η λεγόμενη «ταχεία μετακίνηση προς τον στόχο» συντελείται στην Ευρώπη σε 53,4 ώρες κατά μέσο όρο ενώ στις ΗΠΑ (και στις εκτός ΗΠΑ αμερικανικές μονάδες) σε 43,7 ώρες, στην Ιαπωνία και στη Νότια Κορέα σε 46,6 ώρες και 44 ώρες αντίστοιχα.

ΧΑΝΕΤΑΙ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ
Χωρίς «φωνή» στη φιλοσοφία και στην ιστορία
Πλήρη καθίζηση της πνευματικής δημιουργίας στην Ευρώπη διαπίστωσαν ομιλητές από τη Βρετανία, τη Σουηδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μάλιστα στον τομέα της φιλοσοφίας και της πολιτικής ανάλυσης η ευρωπαϊκή «φωνή» έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Μόλις ένα βιβλίο με φιλοσοφικό θέμα αντιστοιχεί σε τρία βιβλία στις ΗΠΑ και στα 44 σοβαρά ευρωπαϊκά περιοδικά που πραγματεύονται φιλοσοφικά θέματα κυκλοφορούν 68 στον χώρο της Ασίας, τα 11 από αυτά στην Ιαπωνία και 4 στη Νότια Κορέα.

Κάπως καλύτερη είναι η εικόνα της πολιτικής ανάλυσης, αν εξαιρέσουμε την Κίνα, όπου το 2014 κυκλοφόρησαν 2.064 βιβλία. Η Γερμανία και η Ισπανία προηγούνται στην Ευρώπη σε βιβλία αναλυτικού πολιτικού περιεχομένου και οι Ρωσία και Γερμανία σε βιβλία ιστορίας, κυρίως ευρωπαϊκής. Στον χώρο αυτόν οι ΗΠΑ έχουν τα πρωτεία: 8.040 βιβλία ιστορίας - τα οποία έχουν κριθεί θετικά από σοβαρά επιστημονικά ιδρύματα - εκδόθηκαν το 2014, καθώς και 9.220 βιβλία, αριθμός ρεκόρ για τα παγκόσμια δεδομένα, με πολιτικό περιεχόμενο.