Το Βερολίνο «αποκλείει» την Αθήνα από τα Βαλκάνια

 Πρόθεση αποκλεισμού της από τα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς και εξελίξεις αρνητικές σε εθνικά θέματα, όπως το Σκοπιανό, βλέπει η Αθήνα πίσω από την άρνηση της Γερμανίας να δεχθεί τη συμμετοχή της χώρας μας στην επονομαζόμενη «Διαδικασία του Βερολίνου». Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε το 2014 από τη γερμανική κυβέρνηση με σκοπό την οικονομική και πολιτική σταθεροποίηση των έξι δυτικοβαλκανικών χωρών (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, πΓΔΜ και Σερβία), από τη στιγμή που, όπως είχε δηλώσει ήδη από το 2014 ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, δεν προβλέπεται νέο κύμα διεύρυνσης ως το 2019.

Ελληνική δυσφορία

Ωστόσο, η ελληνική πλευρά διαβλέπει πίσω από τη «Διαδικασία του Βερολίνου» κίνητρα δημιουργίας μιας γερμανικής σφαίρας επιρροής σε μια περιοχή που ως πριν από μερικά χρόνια αποτελούσε προνομιακό χώρο, από πολιτικής και οικονομικής απόψεως, για την ελληνική εξωτερική πολιτική.

Η Αθήνα δεν κρύβει και την ενόχλησή της για τη στάση που τηρεί η ΕΕ στο συγκεκριμένο ζήτημα. Κινείται μάλιστα παρασκηνιακά με σκοπό τη συγκρότηση μετώπου ανάσχεσης της πρωτοβουλίας του Βερολίνου, προσεγγίζοντας τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται στις 21 Οκτωβρίου στην ελληνική πρωτεύουσα ο υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας Ντάνιελ Μίτοφ. Παραμένει πάντως άγνωστο αν η επιλογή της τριμερούς Ελλάδας - Βουλγαρίας - Ρουμανίας, την οποία προσωπικά προωθεί ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, μπορεί να έχει απτά αποτελέσματα σε μια συγκυρία όπως η σημερινή, που το ειδικό βάρος της χώρας μας στα Βαλκάνια έχει δραματικά μειωθεί.

Ο προβληματισμός της Αθήνας είχε διατυπωθεί από πέρυσι, επί υπουργίας Ευάγγελου Βενιζέλου, όταν πραγματοποιήθηκε υπό τις ευλογίες της Ανγκελα Μέρκελ η πρώτη συνάντηση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στο Βερολίνο, παρουσία επίσης της Αυστρίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, καθώς και της Κομισιόν. Πρόσωπο-κλειδί πίσω από τη γερμανική πρωτοβουλία φέρεται να είναι, σύμφωνα με κοινοτικές πηγές, ο διπλωματικός σύμβουλος της γερμανίδας καγκελαρίου Κρίστοφ Χόισγκεν. Πρόκειται για έναν άνθρωπο με βαθιά γνώση της περιοχής, ο οποίος στο παρελθόν είχε υπηρετήσει στο επιτελείο του Ισπανού Χαβιέρ Σολάνα, όταν βρισκόταν στη θέση του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική.

Στις αιτιάσεις της Ελλάδας για τη μη πρόσκλησή της, η απάντηση ήταν μάλλον ένα μείγμα αδιαφορίας και απόρριψης. Εφέτος όμως αυτός ο προβληματισμός ενισχύθηκε μετά τη διοργάνωση της δεύτερης Συνόδου στη Βιέννη από το αυστριακό υπουργείο Εξωτερικών, στην οποία συμμετείχαν από την πλευρά της Κομισιόν οι επίτροποι Γιοχάνες Χαν (Πολιτική Γειτονίας), Μάρος Σέφκοβιτς (Ενεργειακή Ενωση), αλλά και η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (EEAS) Φεντερίκα Μογκερίνι. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι προσεκλήθησαν επίσης η Κροατία και η Σλοβενία, χώρες που είναι μέλη της ΕΕ, όχι όμως και η Ελλάδα.

Η Τελική Διακήρυξη της Συνόδου της Βιέννης έχει ενοχλήσει σφόδρα την Αθήνα για μια σειρά λόγων που δεν περιορίζονται στην αναφορά των Σκοπίων ως «Μακεδονίας» ήδη από το προοίμιό της. Οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί καταγράφονται σε έγγραφο της Γ' Γενικής Διεύθυνσης του υπουργείου Εξωτερικών για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Στην κορυφή των ανησυχιών βρίσκεται η έμφαση στην ανάγκη επίλυσης διμερών διαφορών στα Δυτικά Βαλκάνια όπου η Ελλάδα, λόγω της εκκρεμότητας με την ονομασία των Σκοπίων αλλά και τα ανοιχτά μέτωπα με την Αλβανία, μπαίνει αναμφίβολα στο... κάδρο, ακόμη και αν δεν αναφέρεται ονομαστικά! Επιπλέον, είναι ξεκάθαρο ότι μέσω της «Διαδικασίας του Βερολίνου» καταβάλλεται προσπάθεια να κλείσει οριστικά η «πληγή» του Κοσόβου, κάτι που δημιουργεί περαιτέρω περιπλοκές στην Ελλάδα από τη στιγμή που δεν το έχει αναγνωρίσει.

 

Στο έγγραφο του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών επισημαίνεται ότι στη Σύνοδο της Βιέννης παρουσιάστηκε μελέτη επί των διμερών διαφορών στα Δυτικά Βαλκάνια. Τονίζεται δε ότι «είναι πλέον σαφές ότι ορισμένα κράτη-μέλη ευνοούν μια διαδικασία παρακολούθησης θεμάτων περιφερειακής συνεργασίας και σχέσεων καλής γειτονίας εκτός θεσμικού πλαισίου ΕΕ και διαδικασίας διεύρυνσης».

Η μελέτη της ΕΕ

Η εν λόγω μελέτη έχει τίτλο «Αφαιρώντας τα εμπόδια στην ένταξη στην ΕΕ: Διμερείς διαφορές στα Δυτικά Βαλκάνια» και έχει συνταχθεί από το «Balkans in Europe Policy Advisory Group». Στην έκθεση αυτή περιλαμβάνονται ορισμένες πολύ προωθημένες ιδέες, όπως π.χ. ο ορισμός ενός ειδικού διαμεσολαβητή της ΕΕ για τις διμερείς διαφορές. Το πρόσωπο αυτό θα υπάγεται είτε στη Γενική Διεύθυνση Γειτονίας και Διαπραγματεύσεων για τη Διεύρυνση που επιβλέπει ο αυστριακός επίτροπος Γιοχάνες Χαν είτε στην EEAS της κυρίας Μογκερίνι. Επιπλέον, στις διαφορές εκείνες όπου εμπλέκεται χώρα που ήδη είναι μέλος της ΕΕ (το Σκοπιανό εντάσσεται πλήρως στην κατηγορία αυτή) καλείται είτε η Κομισιόν είτε η εκ περιτροπής Προεδρία του Συμβουλίου να αναλάβουν διαμεσολαβητικό ρόλο προς διευκόλυνση της λύσης ή (ως έσχατη λύση) προς παραπομπή σε διεθνή διαιτησία.

Οι σχέσεις με Σόφια και Βελιγράδι
Το Σκοπιανό στο προσκήνιο, το Κόσοβο στο... παρασκήνιο
Οσα συζητήθηκαν στη Σύνοδο της Βιέννης επιβεβαιώνουν όσους εκτιμούν ότι το προσεχές διάστημα θα υπάρξει κινητικότητα στο θέμα της ονομασίας των Σκοπίων. Η εσωτερική πολιτική κατάσταση στα Σκόπια έχει οδηγήσει τους Ευρωπαίους να παρέμβουν σε μια προσπάθεια σταθεροποίησης. «Η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του Νίκολα Γκρούεφσκι έχει τρωθεί ανεπανόρθωτα και αναζητούνται εναλλακτικές λύσεις» εκτιμούν υψηλόβαθμες κοινοτικές πηγές, ενώ η χώρα οδεύει προς βουλευτικές εκλογές τον Απρίλιο του 2016. Από αυτή την άποψη, η κίνηση της Αθήνας να υπογράψει Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) με τα Σκόπια ήχησε παράξενα στις Βρυξέλλες - πόσω μάλλον που η ίδια δεν δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να τα προωθήσει (π.χ. στο Μεταναστευτικό).

Με βάση τις υπάρχουσες ενδείξεις, η Κομισιόν θα επαναλάβει τη σύσταση για χορήγηση ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την πΓΔΜ στην ετήσια Εκθεση Προόδου για τη χώρα. Η Αθήνα παρακολουθεί πάντως με προσοχή και τις εξελίξεις στο ΝΑΤΟ. Εκεί όλα δείχνουν ότι το Μαυροβούνιο θα λάβει πρόσκληση για ένταξη στην επόμενη σύνοδο κορυφής στη Βαρσοβία το 2016. Κύκλοι στην αμερικανική κυβέρνηση θα ήθελαν να προσκληθούν και τα Σκόπια, αλλά προς το παρόν δεν φαίνεται κάτι τέτοιο.

Η Αθήνα εμφανίζεται να αναζητεί σύμμαχο στη Σόφια για το Σκοπιανό. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τη βουλγαρική πρωτεύουσα έχει επισκεφθεί δύο φορές τους τελευταίους μήνες ο έλληνας διαπραγματευτής, πρέσβης ε.τ. Αδαμάντιος Βασιλάκης. Το θέμα θα συζητηθεί και κατά την επίσκεψη του κ. Μίτοφ στην Ελλάδα στις 21 Οκτωβρίου. Παράλληλα όμως το Βελιγράδι εμφανίζεται επίσης διατεθειμένο να μεσολαβήσει και ο σέρβος πρόεδρος Τόμισλαβ Νίκολιτς φέρεται να πρότεινε κάτι τέτοιο πριν από λίγες ημέρες στη Νέα Υόρκη. Οι Σέρβοι - και ιδιαίτερα ο πρωθυπουργός Αλεξάντερ Βούτσιτς - εσχάτως «παίζουν» με την Ουάσιγκτον και το Βερολίνο, οπότε δεν αποκλείεται να θέλουν να εμφανιστούν αρεστοί στις δύο πρωτεύουσες, που θα έβλεπαν με καλό μάτι να κλείσει η ελληνοσκοπιανή εκκρεμότητα.

Η κίνηση του Βελιγραδίου όμως δεν μοιάζει να έχει τύχη, καθώς οι ελληνοσερβικές σχέσεις πρέπει να διάγουν μία από τις χειρότερες περιόδους τους. Στο επίκεντρο βρίσκεται η αντίδραση (μάλλον υπερβολική) της σερβικής κυβέρνησης για ορισμένες δηλώσεις του κ. Κοτζιά σχετικά με το Κόσοβο και το ενδεχόμενο ελληνικής αναγνώρισης. Η Αθήνα κάνει κινήσεις βελτίωσης των σχέσεων με την Πρίστινα, ενώ εξετάζει και το ενδεχόμενο στήριξης της υποψηφιότητας του Κοσόβου σε διεθνείς οργανισμούς (π.χ. UNESCO, Interpol). Δύσκολα όμως μπορεί να προχωρήσει σε αναγνώριση χωρίς κάποιου είδους συνεννόηση με την Κύπρο.

Αθανασόπουλος Αλ. Άγγελος