Βοσνία: αποσχιστικές εντάσεις και ανάγκη για αλλαγή

Κρίση στην πολυεθνική χώρα είκοσι χρόνια μετά τη συμφωνία του Ντέιτον

Φαίνεται πως για ακόμη μία φορά η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, μια χώρα η οποία απαρτίζεται από δύο πολιτικές οντότητες και έχει τρεις προέδρους, έναν από κάθε μία από τις τρεις εθνοτικές ομάδες, καλείται να αντιμετωπίσει μια πολιτική κρίση η οποία δεν αποκλείεται να θέσει εν αμφιβόλω την ίδια την ύπαρξή της.

Προσφάτως ο Μίλοραντ Ντόντικ, ο πρόεδρος της Σερβικής Δημοκρατίας, της μίας από τις δύο πολιτικές οντότητες της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, εξήγγειλε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος τον Σεπτέμβριο, αναφορικά με την εξουσία και την ισχύ των αποφάσεων του Εθνικού Δικαστηρίου της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στην επικράτεια της Σερβικής Δημοκρατίας.

Αποτελεί γεγονός ότι ο Ντόντικ υποστηρίζει μια πολιτική, απώτερος σκοπός της οποίας είναι η απόσχιση της Σερβικής Δημοκρατίας από τη χώρα ως το 2018 ενώ περισσότερο λάδι στη φωτιά ρίχνουν και οι κροάτες εθνικιστές, εκφράζοντας ολοένα και εντονότερα τη δυσφορία τους για το ότι αναγκάζονται να μοιράζονται την επικράτεια της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της δεύτερης πολιτικής οντότητας της χώρας, με τους βόσνιους μουσουλμάνους, που αποτελούν τη μεγαλύτερη από τις τρεις εθνοτικές ομάδες της Βοσνίας. Επιθυμώντας να μετατραπεί η Σερβική Δημοκρατία στη μεγαλύτερη πολιτική οντότητα της χώρας, ο Ντόντικ τάσσεται υπέρ της ιδέας για τη δημιουργία μιας τρίτης, κροατικής, πολιτικής οντότητας. 

Ενδεικτική των εντάσεων που επικρατούν στην περιοχή είναι και η επίθεση που δέχθηκε προσφάτως ο πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς κατά την επίσκεψή του στη Σρεμπρένιτσα όπου επρόκειτο να παραστεί στις εκδηλώσεις μνήμης για την 20ή επέτειο της σφαγής χιλιάδων βόσνιων μουσουλμάνων από τις σερβικές δυνάμεις.

Παρότι, ωστόσο, σε έναν εξωτερικό παρατηρητή μπορεί να φαίνεται ότι η βαλκανική αυτή χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα της διάλυσης, τα πράγματα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη δεν είναι ποτέ όπως φαίνονται, επισημαίνει το BBC.

Πολίτες σε απόγνωση

Οι αποσχιστικές κορόνες του Ντόντικ δεν αποτελούν νέο φαινόμενο. Το ενδεχόμενο διεξαγωγής δημοψηφίσματος στη Σερβική Δημοκρατία συζητήθηκε για πρώτη φορά το 2011, προτού οι διεθνείς πιέσεις αναγκάσουν τον Ντόντικ να υποχωρήσει, ενώ τώρα ακόμη και ο πρόεδρος της Σερβίας Βούτσιτς τού ζήτησε να επανεξετάσει την εξαγγελία του για ένα νέο δημοψήφισμα. Σύμφωνα με τον Κερτ Μπασούενερ, πολιτικό αναλυτή από το Σαράγεβο και συνεργάτη του Democratization Policy Council, στόχος του προέδρου της Σερβικής Δημοκρατίας είναι να προκαλέσει την εξουσία και την επιρροή που ασκεί η διεθνής κοινότητα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. «Ο Ντόντικ δοκιμάζει το σύστημα για να δει ποια θα είναι η αντίδρασή του» είπε στο BBC.

Την ίδια στιγμή, στη χώρα υφίσταται ένα σημαντικό χάσμα ανάμεσα στη ρητορική των πολιτικών ηγετών και τα αισθήματα των απλών βόσνιων πολιτών οι οποίοι αισθάνονται αποκλεισμένοι στο εσωτερικό ενός δυσλειτουργικού κράτους. Παρότι, όμως, κατά τη διάρκεια του 2014 διαδηλώσεις διαμαρτυρίας που πραγματοποιήθηκαν σε όλη τη χώρα ανέδειξαν την οργή και την αγανάκτηση των πολιτών, όταν ήρθε η ώρα των εκλογών, κυριάρχησαν τα ίδια πρόσωπα και οι λόγοι που συνέβη αυτό είναι πολλοί.

Κατ' αρχάς, το κίνημα διαμαρτυρίας δεν κατάφερε να αναδείξει ικανούς ηγέτες ενώ κανένα από τα πολιτικά κόμματα της χώρας δεν προσπάθησε, τουλάχιστον με τρόπο πειστικό, να απευθυνθεί και να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους όλων των εθνοτικών ομάδων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Και σε μια χώρα όπου ανάμεσα σε πολίτες και πολιτικούς κυριαρχούν οι πελατειακές σχέσεις, αρκετοί γνωρίζουν ότι αν ψηφίσουν «με λάθος τρόπο», αναφέρει το BBC, ενδέχεται να χάσουν τη δουλειά τους.  

Ανάγκη για διεθνή παρέμβαση

Οι ρίζες του προβλήματος, ωστόσο, εντοπίζονται στην ειρηνευτική συμφωνία που υπεγράφη στο Ντέιτον των ΗΠΑ πριν από μία εικοσαετία και με την οποία έληξε ο πόλεμος της Βοσνίας, καθώς προκάλεσε τις διαιρέσεις και έθεσε τα θεμέλια για την ανάπτυξη των πελατειακών δικτύων που εξακολουθούν να ταλανίζουν τη χώρα. Σύμφωνα με τον Κερτ Μπασούενερ, αυτό που χρειάζεται η Βοσνία-Ερζεγοβίνη για να μπορέσει να αλλάξει είναι να αναλάβουν την ευθύνη διεθνείς φορείς.

«Πρόκειται για μια ολιγαρχία την οποία αναγνωρίζουμε ως δημοκρατία γιατί τη δημιουργήσαμε εμείς. Οι άνθρωποι σε αυτή τη χώρα είναι πολύ λογικοί και τα προβλήματα θα μπορούσαν να επιλυθούν. Το εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί είναι η μετάλλαξη των κληρονόμων του συστήματος σε παράγοντες αλλαγής. Αλλά δεν πρόκειται να σταθούν με δική τους πρωτοβουλία στο ύψος των περιστάσεων» προσδιορίζει ο κ. Μπασούενερ, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να ενισχυθεί η παρουσία της διεθνούς κοινότητας στην περιοχή.

Επειτα από πολλά χρόνια κατά τα οποία διατήρησαν μια χαλαρή στάση προς τα μέλη της πολιτικής τάξης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, κάποιοι διεθνείς παράγοντες αρχίζουν σταδιακά να αναλαμβάνουν δράση. Ενα αγγλογερμανικό σχέδιο με στόχο την αλλαγή στη χώρα μετατράπηκε σε πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ενωσης ενώ οι Βρυξέλλες έθεσαν εκ νέου σε ισχύ τη Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης - προσφέροντας τη δυνατότητα οικονομικής ενίσχυσης της χώρας με αντάλλαγμα ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις.

Το πιο ενθαρρυντικό πάντως - σημειώνει το BBC - είναι το γεγονός ότι ο πρόσφατα διορισμένος Ειδικός Απεσταλμένος της ΕΕ στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη Λαρς-Γκάναρ Βίγκεμαρκ θεωρεί πως ήρθε η ώρα να αναθεωρηθεί η συμφωνία του Ντέιτον. «Η συμφωνία δεν ήταν τέλεια. Πρέπει να την αναθεωρήσουμε και να την επικαιροποιήσουμε, έτσι ώστε να μπορέσει η Βοσνία να σταθεί μόνη της» εξηγεί. 

Είναι σίγουρο πως η πορεία προς μια ενδεχόμενη αναθεώρηση της συμφωνίας δεν θα είναι εύκολη, με τον Μλάντεν Ιβάνιτς, τον σέρβο πολιτικό που συμμετέχει στην τριμερή προεδρία της χώρας, να υπογραμμίζει ότι η συμφωνία του Ντέιτον διασφάλισε την ειρήνη στην περιοχή για μια εικοσαετία.

Αλλά δεν εξασφάλισε την ευημερία - καταλήγει το BBC - επισημαίνοντας ότι οι εντάσεις που επικρατούν σήμερα στη χώρα δεν αποκλείεται να αποτελούν μια ευκαιρία για να διαπιστωθεί τι χρειάζεται να γίνει ώστε να εγκαταλείψουν οι Βόσνιοι το δύσκολο παρελθόν και να στρέψουν το βλέμμα τους προς ένα καλύτερο μέλλον.
ΒΗΜΑ