ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΣτα 55 του χρόνια, ο Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ είναι ο Ιρανός πολιτικός που «περνάει» πιο εύκολα στα Μέσα Ενημέρωσης της Δύσης. Βοηθούν σ’ αυτό τα άψογα αγγλικά του -σπούδασε Διεθνείς Σχέσεις σε αμερικανικά πανεπιστήμια- το χιούμορ και ο επαγγελματισμός, στοιχεία που αναγνωρίζουν στον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών οι ξένοι συνομιλητές του. Στη χώρα του, τα βιβλία του έχουν γίνει μπεστ σέλερ. Γνώρισε αποθεωτική υποδοχή στην Τεχεράνη ύστερα από την προσωρινή συμφωνία της 2ας Απριλίου, στη Λωζάννη, για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Μια συμφωνία, που δημιούργησε μεγάλες προσδοκίες για άρση των οδυνηρών κυρώσεων σε βάρος της ιρανικής οικονομίας.
Συναντήσαμε τον κ. Ζαρίφ την περασμένη Πέμπτη στην Αθήνα, κάπου ανάμεσα στη συνάντησή του με τον Ελληνα ομόλογό του, Νίκο Κοτζιά, και τον πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα. Ο επικεφαλής της ιρανικής διπλωματίας είχε μόνο θερμά λόγια για τη νέα ελληνική κυβέρνηση, εκφράζοντας την πεποίθησή του για τις δυνατότητες ανάπτυξης των διμερών σχέσεων. Εμφανίστηκε αισιόδοξος για την επίτευξη τελικής συμφωνίας με τις μεγάλες δυνάμεις, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο ότι η χώρα του δεν θα δεχθεί «παράλογες αξιώσεις». Τέλος, ο Ιρανός αξιωματούχος επικρίνει ΗΠΑ και Τουρκία, υποστηρίζοντας ότι ενισχύουν εξ αντικειμένου το «Ισλαμικό Κράτος» καθώς προσπαθούν να υπονομεύσουν μια από τις ισχυρότερες δυνάμεις που αντιτίθεται στους τζιχαντιστές, την κυβέρνηση του προέδρου Ασαντ στη Συρία.
Θέμα θέλησης
– Το Σαββατοκύριακο θα συνομιλείτε στη Γενεύη με τον Αμερικανό ομόλογό σας Τζον Κέρι για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Αισιοδοξείτε ότι θα υπάρξει οριστική συμφωνία μέχρι την 30ή Ιουνίου, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα;
– Δεν υπάρχει λόγος να μη γίνει κάτι τέτοιο, αρκεί όλα τα μέρη να απόσχουν από υπερβολικές απαιτήσεις και να κινηθούν μέσα στο κοινά συμφωνημένο πλαίσιο της Λωζάννης. Επομένως, όλα εξαρτώνται από τη θέληση των συνομιλητών μας. Αν επιθυμούν πραγματικά τη συμφωνία, μπορούμε να την πετύχουμε.
– Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Λοράν Φαμπιούς προειδοποίησε ότι η χώρα του ενδέχεται να μπλοκάρει τη συμφωνία, αν δεν προβλέπεται η επιθεώρηση ακόμη και στρατιωτικών εγκαταστάσεων του Ιράν. Θα μπορούσατε να δεχθείτε ένα τόσο προχωρημένο μέτρο;
– Εχουμε συζητήσει όλες τις πλευρές του προβλήματος στις διαπραγματεύσεις. Αν οι εταίροι μας είναι ικανοποιημένοι με ό,τι έχει ήδη συνομολογηθεί, τότε θα υπάρξει συμφωνία. Αν εννοούν, όμως, να εγείρουν υπερβολικές απαιτήσεις, τότε δεν θα υπάρξει συμφωνία. Ας περιμένουμε και θα δούμε. Δεν θεωρώ ότι θα βοηθούσε την αίσια κατάληξη των συνομιλιών να διαπραγματευόμαστε δημοσίως. Θα προτιμούσα να περιορίζαμε τις διαπραγματεύσεις στο δωμάτιο των διαπραγματεύσεων. Εν πάση περιπτώσει, τα περισσότερα θέματα έχουν ήδη διευθετηθεί και οι υπερβολικές απαιτήσεις δεν βοηθούν κανένα.
– Σύμφωνα με διεθνή μέσα ενημέρωσης, γίνατε στόχος έντονων επικρίσεων υπερσυντηρητικών βουλευτών, σε πρόσφατη συνεδρίαση του ιρανικού Κοινοβουλίου. Κάποια sites σάς κατηγόρησαν ακόμη και για «προδοσία». Φοβάστε ότι οι σκληροπυρηνικοί θα μπορούσαν να εμποδίσουν την επίτευξη συμφωνίας;
– Δεν νομίζω ότι θα παρεμποδίσει κανείς μια καλή συμφωνία για το Ιράν. Φυσικά, αν γίνει προσπάθεια να επιβληθούν απαράδεκτες προϋποθέσεις στο Ιράν, δεν θα υπάρξει κανείς, ανεξάρτητα από την πολιτική του τοποθέτηση, ο οποίος θα τις υποστηρίξει.
– Σε πρόσφατη διάσκεψη του ΟΗΕ, οι Ηνωμένες Πολιτείες, ακολουθούμενες από Βρετανία και Καναδά, καταψήφισαν πρόταση των Αράβων για μετατροπή της Μέσης Ανατολής σε ζώνη ελεύθερη από πυρηνικά όπλα. Το Ισραήλ χειροκρότησε αυτή την επιλογή της Ουάσιγκτον. Το δικό σας σχόλιο;
– Δείχνει ξεκάθαρα ότι ακολουθούν δύο μέτρα και δύο σταθμά αναφορικά με το πυρηνικό ζήτημα. Επιπλέον, η κίνηση αυτή των ΗΠΑ και των συμμάχων τους κατέδειξε την απομόνωσή τους στο συγκεκριμένο ζήτημα. Η μεγάλη πλειονότητα των χωρών που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Οπλων (ΝΡΤ) θεωρεί ότι η εν λόγω συνθήκη πρέπει να αποκτήσει καθολικό χαρακτήρα. Μάλιστα, ΗΠΑ και Βρετανία ήταν οι δύο από τις τρεις χώρες που συνέταξαν σχετικό σχέδιο απόφασης της NPT, το 1995. Τώρα, έρχονται να αναιρέσουν τις ίδιες τις γραπτές δεσμεύσεις τους. Νομίζω ότι είναι καιρός να αναθεωρήσουν τη στάση τους. Δεν μπαίνω στον κόπο να σχολιάσω την τοποθέτηση του Καναδά διότι, δυστυχώς, η παρούσα κυβέρνησή του αρκείται να παπαγαλίζει ό,τι ευχαριστεί τον κ. Νετανιάχου.
– Εκτιμάτε ότι μια συμφωνία για το πυρηνικό σας πρόγραμμα θα μπορούσε να αποτελέσει το πρώτο βήμα για μια γενικότερη επαναπροσέγγιση της χώρας σας με τις ΗΠΑ και γενικότερα τη Δύση;
– Αναφορικά με τις ΗΠΑ, επιδιώκουμε να αφαιρέσουμε το πυρηνικό πρόβλημα από τις μεταξύ μας σχέσεις και να μειώσουμε τις εντάσεις. Οσο για τις χώρες-μέλη της Ε.Ε., είχαμε πάντα καλές σχέσεις, τις οποίες επιδιώκουμε να αναπτύξουμε και να επεκτείνουμε περαιτέρω, κάτι που θα γίνει δυνατό αν οι ΗΠΑ σταματήσουν να παρεμβάλλονται στις σχέσεις μας με τα ευρωπαϊκά κράτη. Ελπίζω ότι η ευτυχής κατάληξη των διαπραγματεύσεων θα συνοδευτεί από τερματισμό των αμερικανικών παρεμβάσεων.
Τι θέλουν;
– Η κατάληψη της Παλμύρας στη Συρία και του Ραμάντι στο Ιράκ, από το «Ισλαμικό Κράτος», προκάλεσε ανησυχία διεθνώς. Πώς εξηγείτε αυτές τις επιτυχίες των τζιχαντιστών παρά τους βομβαρδισμούς που υφίστανται από τις ΗΠΑ και την ενίσχυση των ιρακινών ενόπλων δυνάμεων από το Ιράν; Τι πήγε στραβά;
– Οπου ο στρατός και ο λαός του Ιράκ συντονίστηκαν και έδωσαν από κοινού τη μάχη, κατάφεραν να αναχαιτίσουν τους τζιχαντιστές και να ανακαταλάβουν εδάφη. Δυστυχώς, οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί των ΗΠΑ αποδείχθηκε ότι δεν κατάφεραν σχεδόν τίποτα σημαντικό. Ολοι όσοι γνώριζαν την κατάσταση στη Συρία και στο Ιράκ, όπως και τις μεθόδους που χρησιμοποιεί το «Ισλαμικό Κράτος», καταλάβαιναν εξαρχής ότι αυτό το φαινόμενο δεν ήταν δυνατό να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά μέσω αεροπορικών βομβαρδισμών. Οι ΗΠΑ οφείλουν να επανεξετάσουν τη στρατηγική τους και να αποφασίσουν αν θέλουν πραγματικά να αντιμετωπίσουν αυτό το πολύ επικίνδυνο φαινόμενο. Φοβάμαι ότι οι ΗΠΑ και ορισμένοι σύμμαχοί τους δεν έχουν αποφασίσει ακόμη τι πραγματικά θέλουν: αν επιθυμούν να νικήσουν τους τζιχαντιστές ή αν έχουν την αυταπάτη ότι μπορούν να αποκομίσουν κάποιο όφελος από αυτούς.
– Διατυπώνετε μια βαριά κατηγορία...
– Δεν διατυπώνω κατηγορία. Διερωτώμαι αν θέλουν να νικήσουν το «Ισλαμικό Κράτος» ή έχουν αυτή την αυταπάτη. Αν θέλουν να το νικήσουν, τότε πρέπει να πιέσουν τους συμμάχους τους ώστε το «Ισλαμικό Κράτος» να μην έχει πια πρόσβαση σε πηγές στρατολογίας, σε κεφάλαια, στην αγορά πετρελαίου κ.λπ. Ολα αυτά δεν γίνονται κάπου στο Διάστημα, γίνονται σ’ αυτή τη Γη, μέσω ορισμένων συμμάχων των ΗΠΑ.
Κάλυψη
– Αυτό μας φέρνει στον ρόλο της Τουρκίας. Πώς κρίνετε την πρόσφατη δήλωση του υπουργού Εξωτερικών, Μ. Τσαβούσογλου, ότι Τουρκία και ΗΠΑ θα προσφέρουν χρήματα, όπλα και αεροπορική κάλυψη στους «μετριοπαθείς» αντιπάλους του προέδρου Ασαντ, στη Συρία, για να αντιμετωπίσουν (και) το «Ισλαμικό Κράτος»;
– Πιστεύω ότι πρόκειται περί αυταπάτης. Εχω πει στους Τούρκους φίλους μας ότι δεν μπορείς να αναχαιτίσεις το «Ισλαμικό Κράτος» όταν συμβάλλεις στην υπονόμευση της κυριότερης δύναμης που του αντιτίθεται, της συριακής κυβέρνησης. Κάτι τέτοιο απλώς θα βοηθήσει το «Ισλαμικό Κράτος» να αποκτήσει πρόσβαση σε μεγαλύτερο μέρος της συριακής επικράτειας. Ο,τι λόγους και να επικαλούνται, ΗΠΑ και Τουρκία, υπονομεύοντας την κυβέρνηση της Συρίας, υποστηρίζουν το ISIS.
– Ο εμφύλιος πόλεμος στην Υεμένη εμφανίζεται από διεθνή μέσα ενημέρωσης ως «πόλεμος μέσω αντιπροσώπων» μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας. Ορισμένοι μιλάνε για την προοπτική ενός «τριακονταετούς πολέμου» μεταξύ σιιτών και σουνιτών. Σας ανησυχεί κάτι τέτοιο;
– Οι θρησκευτικού χαρακτήρα συγκρούσεις στο εσωτερικό του μουσουλμανικού κόσμου είναι καταστροφικές για όλες τις πλευρές. Εχουμε καταστήσει σαφές ότι δεν εμπλεκόμαστε σε κανέναν «έμμεσο πόλεμο» με τη Σαουδική Αραβία. Πιστεύουμε ότι κάποιοι γείτονές μας πανικοβάλλονται, ως μη όφειλαν, λόγω των αλλαγών στην περιοχή μετά τον πόλεμο του Ιράκ, την Αραβική Ανοιξη και τις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμά μας. Φοβούνται τις αλλαγές στην περιοχή και ενεργούν υπό το κράτος πανικού. Το Ιράν δεν τρέφει φιλοδοξίες που στρέφονται εναντίον τους και είναι έτοιμο να συνεργαστεί με όλους τους γείτονές του προς όφελος της περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας, της συνεργασίας εναντίον της τρομοκρατίας και της θρησκευτικής - εθνοτικής αντιπαλότητας.
Το θέμα των ομολόγων
– Πώς εκτιμάτε την ανάπτυξη των διμερών μας σχέσεων μετά την ανάδειξη νέας κυβέρνησης στην Ελλάδα;
– Το Ιράν και η Ελλάδα είναι παραδοσιακά φίλες χώρες. Η Ελλάδα ήταν πάντα ένας εταίρος, με τον οποίο συνεννοούμασταν ευκολότερα από ό,τι με άλλα μέλη της Ε.Ε. Αυτό ίσχυε με όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Με την παρούσα κυβέρνηση έχουμε παρόμοιες απόψεις σε σειρά διεθνών θεμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης να αντισταθούμε σε πιέσεις, διαθέσεις κυριαρχίας και απαράδεκτες για την αξιοπρέπεια των λαών απαιτήσεις.
Δυστυχώς, οι κυρώσεις σε βάρος της χώρας μας είχαν ως αποτέλεσμα την απότομη συρρίκνωση του διμερούς εμπορίου. Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης των διμερών σχέσεων, ακόμη και υπό τις σημερινές συνθήκες, αλλά ακόμη περισσότερο μετά την άρση των κυρώσεων, καθώς οι οικονομίες μας έχουν στοιχεία συμπληρωματικότητας. Ηδη ελήφθησαν ορισμένες αποφάσεις για την αποκατάσταση απευθείας συναλλαγών, με στόχο την ανάπτυξη του τουρισμού και άλλων πεδίων του ιδιωτικού τομέα.
– Υπήρξαν φήμες περί πιθανής αγοράς ελληνικών κρατικών ομολόγων από το Ιράν. Συζητήσατε κάτι τέτοιο με την ελληνική κυβέρνηση;
– Υπάρχουν πολλοί τρόποι ανάπτυξης των διμερών οικονομικών σχέσεων, αλλά τόσο συγκεκριμένα θέματα δεν έχουν συζητηθεί ακόμη σε υπουργικό επίπεδο. Έντυπη
