Του Μάριου Πουλλάδου - Ενθαρρυντική η ανακήρυξη του κοιτάσματος Αφροδίτη ως εμπορεύσιμου.-
- Σημαντική μια πιθανή εμπλοκή των ρωσικών εταιρειών στην κυπριακή ΑΟΖ
- Η Κύπρος δεν αποτελεί για το Ισραήλ μόνο έναν δυνητικό πελάτη, αλλά και ένα ασφαλές γεωπολιτικό προπύργιο, αναγκαίο στην παροχή του κατάλληλου στρατηγικού βάθους για έξοδο στην Ευρώπη
- TΟ ΙΣΡΑΗΛ να παίξει τον ρόλο του σιωπηλού μεσολαβητή προς επίλυση του Κυπριακού, δηλώνει Τούρκος ακαδημαϊκός
Η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο δημιούργησε νέα γεωπολιτικά δεδομένα, που μακροπρόθεσμα δύνανται ν’ ανατρέψουν την υφιστάμενη περιφερειακή ισορροπία ισχύος. Τουρκία και Ισραήλ αποτελούν δύο ισχυρά κράτη, τα οποία, σε αντίθεση με τις τεταμένες διπλωματικές τους σχέσεις, εξακολουθούν να διατηρούν άριστες οικονομικές και εμπορικές συναλλαγές, οι οποίες μάλιστα τα τελευταία χρόνια έχουν υπερδιπλασιαστεί, φτάνοντας τα 5,7 δις δολάρια. Ωστόσο, αυτό που για αρκετούς αναλυτές εξακολουθεί ν’ αποτελεί δυσεπίλυτο γρίφο είναι η εξέλιξη των ενεργειακών τους σχέσεων, και ο αντίκτυπος που αυτές μπορεί να έχουν στην έκβαση του κυπριακού ζητήματος.
Τα ενεργειακά προφίλ
Στην Τουρκία, τουλάχιστον ώς το 2012, το φυσικό αέριο αποτελούσε περίπου το 35% της εγχώριας ενεργειακής κατανάλωσης, με το ποσοστό να ακολουθεί αυξητική πορεία. Παρά την όποια προσπάθεια στροφής της Τουρκίας προς αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, όπως ο άνθρακας και οι ανανεώσιμες πηγές, είναι σίγουρο πως ο όγκος των εισαγωγών φυσικού αερίου θα συνεχίσει να αυξάνεται, καθώς η τουρκική οικονομία θα συνεχίσει να επεκτείνεται.
Οι πλειοψηφικές ποσότητες αερίου της Τουρκίας προέρχονται από τη Ρωσία, το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν, τρία κράτη προμηθευτές, στα οποία όμως δεν είναι σε θέση να ασκήσει σημαντική πολιτική επιρροή, αφού πρόκειται για ανταγωνίστριες χώρες με ισχυρό πολιτικό και οικονομικό εκτόπισμα. Είναι, επομένως, λογικό η Τουρκία να επιδιώκει μια διαφοροποίηση των πηγών-διαδρόμων ενέργειας που καταλήγουν ή περνούν από το έδαφός της. Μέσα σε αυτό λοιπόν το πλαίσιο πρέπει να ερμηνεύεται και το επιθετικό τουρκικό ενδιαφέρον για τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Το Ισραήλ, από την πλευρά του, εισάγει το φυσικό του αέριο κυρίως μέσω Αιγύπτου και συγκεκριμένα μέσω του αγωγού Arish-Askhelon, ο οποίος αποτελεί ουσιαστικά επέκταση ενός άλλου, μεγαλύτερου αγωγού, του Arab Gas Pipeline. Ο αγωγός Arish-Askhelon, αν και μεταφέρει κάθε χρόνο σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου στο Ισραήλ, εντούτοις οι συχνές κακόβουλες επιθέσεις από διάφορες στρατιωτικές και θρησκευτικές παραστρατιωτικές ομάδες διακόπτουν την ομαλή τροφοδοσία. Δεδομένου, λοιπόν, ότι οι ενεργειακές ανάγκες του εβραϊκού κράτους θα συνεχίσουν επίσης να αυξάνονται, είναι λογικό το Ισραήλ να αναζητεί πλέον στρατηγικές λύσεις διαχείρισης του φυσικού αερίου που ανακάλυψε εντός της ΑΟΖ του, έτσι ώστε να μεγιστοποιήσει το εθνικό του συμφέρον.Πρωταρχικός στόχος του Ισραήλ, όπως αυτός εκφράζεται από επίσημα πολιτικά χείλη, είναι να καταστεί ενεργειακά αυτόνομο, να απεξαρτητοποιηθεί από τις εισαγωγές στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, αναβαθμίζοντας ταυτόχρονα τη γεωπολιτική του θέση μέσω των εξαγωγών.
Η συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Κύπρο το 2011 έθεσε ουσιαστικά τις βάσεις για υλοποίηση αυτών των στόχων. Η Κύπρος, εξάλλου, δεν αποτελεί για το Ισραήλ μόνο ένα δυνητικό πελάτη, αλλά και ένα ασφαλές γεωπολιτικό προπύργιο, αναγκαίο στην παροχή του κατάλληλου στρατηγικού βάθους για έξοδο προς την Ευρώπη.
Το σενάριο αγωγού Ισραήλ-Τουρκίας
Τα τελευταία χρόνια, γίνεται μεγάλη προσπάθεια, κυρίως από τις ΗΠΑ, για αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ. Σκοπός είναι μια περιφερειακή ενεργειακή συμμαχία των δυο, με κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου, που θα περνά αναγκαστικά μέσα από την κυπριακή ΑΟΖ. Αυτό που προκαλεί το ενδιαφέρον είναι ότι οι πλείστες φωνές περί τουρκοϊσραηλινής επαναπροσέγγισης δεν προέρχονται μόνο από τις HΠΑ, αλλά και από Τούρκους πολιτικούς αξιωματούχους, όπως ο Υπουργός Ενέργειας Τανέρ Γιλντίζ.Ο ίδιος ο Γιλντίζ έχει επανειλημμένως εκφράσει την επιθυμία της Τουρκίας για το ισραηλινό (και κυπριακό) αέριο. Το σενάριο αυτό προωθείται, κυρίως, μέσω συγκεκριμένων δημοσιογραφικών και ακαδημαϊκών κύκλων, πλήρως ευθυγραμμισμένων με τα ατλαντικά συμφέροντα, αλλά και από εκπροσώπους των υπερεθνικών εταιρειών που εμπλέκονται στην εξόρυξη εντός της ισραηλινής ΑΟΖ.
Επί του θέματος, οφείλουμε να λάβουμε υπ' όψιν ότι εντός Ισραήλ υπάρχει μια απόκλιση απόψεων μεταξύ τεχνοκρατών/εταιρειών από τη μια, και της πολιτικής/στρατιωτικής ηγεσίας από την άλλη. Η πρώτη πλευρά επικαλείται τα βραχυπρόθεσμα οικονομικά πλεονεκτήματα από μια επιλογή κατασκευής τουρκοϊσραηλινού αγωγού, ενώ η δεύτερη αναγνωρίζει τους μακροπρόθεσμους στρατηγικούς κινδύνους ενεργειακής ασφάλειας που εγκυμονεί μια τέτοια απόφαση. Επιπλέον, η απόφαση του Ισραήλ για επιβολή φορολογικών περιορισμών στα κέρδη των εταιρειών, με την εμπλοκή της ισραηλινής Αντιμονοπωλιακής Αρχής, έχει δημιουργήσει καινούργιες τριβές στο όλο ζήτημα.
Εάν μέχρι σήμερα βλέπουμε να διατηρείται ένα ανοικτό κανάλι ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας-Ισραήλ αυτό εξηγείται, εν μέρει, από την εξάρτηση του τελευταίου στις εισαγωγές αργού πετρελαίου προερχόμενου από αγωγό που διαπερνά το Ιρακινό Κουρδιστάν, ξεκινώντας από το βόρειο Ιράκ, καταλήγοντας στο τουρκικό λιμάνι Ceyhan, όπου και μεταφέρεται, όπως φαίνεται, στο Ισραήλ μέσω δεξαμενοπλοίων.Παρ' όλ' αυτά, μια στρατηγικού χαρακτήρα ενεργειακή συμμαχία Τουρκίας-Ισραήλ δεν είναι εφικτή στο παρόν στάδιο, για τους εξής λόγους:
-Tην κυριαρχία του Ισλαμικού AKP και την αρνητική μέχρι εχθρική στάση του Ερντογάν εναντίον του Ισραήλ και του Σιωνισμού ευρύτερα.
-Την ανυπαρξία υποδομών και λειτουργικού δικτύου αγωγών εντός της Τουρκίας, ικανού να μεταφέρει αέριο από την ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη, σε συνδυασμό με το άλυτο κουρδικό ζήτημα, δεν επιτρέπουν έναν ολοκληρωμένο ενεργειακό σχεδιασμό.
-Τη δραστηριότητα του ISIS και την εσωτερική αστάθεια Συρίας-Λιβάνου, κράτη των οποίων η έγκριση ασφαλώς απαιτείται για μια διέλευση αγωγού.
-Το παλαιστινιακό ζήτημα, το οποίο έχει κεφαλαιοποιήσει το AKP στην προσπάθεια προβολής της νεο-οθωμανικής αντίληψής του στην περιοχή.
-Τα κανάλια επικοινωνίας Τουρκίας-Ιράν αντιμετωπίζονται με καχυποψία από το Ισραήλ.
-Μια μεταφορά φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο προς την Τουρκία θα ερχόταν σε σύγκρουση με τα ρωσικά συμφέροντα. Δεδομένης της πρόσφατης ενεργειακής συνεργασίας Ρωσίας-Τουρκίας, η πρώτη δεν θα επιθυμούσε σε καμία περίπτωση να δει περαιτέρω μείωση των εξαγωγών της και κατά δεύτερον δεν θα ήθελε μια ισχυρή άρα ανεξέλεγκτη Τουρκία.
-Τέλος, και ίσως πιο σημαντικό, το άλυτο κυπριακό ζήτημα.
«Εμπόδιο» το Κυπριακό
Με την ημικατεχόμενη Κυπριακή Δημοκρατία να αναβαθμίζεται γεωπολιτικά, συνάπτοντας ενεργειακές συμμαχίες με Ισραήλ, Αίγυπτο, Ελλάδα και Ρωσία, το κόστος για την Τουρκία είναι σημαντικό, αφού βλέπει πλέον τον εαυτό της να μένει οριστικά εκτός του μεσογειακού ενεργειακού παιχνιδιού. Οι επιλογές που έχει, συνεπώς, είναι ή να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία ευελπιστώντας σε κάποιου είδους όφελος, ή να προσπαθεί με απαράδεκτες τακτικές (βλ. παραβίαση κυπριακής ΑΟΖ με «Μπαρμπαρός») να δημιουργήσει τετελεσμένα, απειλώντας έτσι την περιφερειακή ασφάλεια, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα το μέγεθoς της απόγνωσής της.
Οι κυρίαρχες λοιπόν πολιτικές δυνάμεις στην Κύπρο, που επιδιώκουν μανιωδώς την άμεση λύση του Κυπριακού στα πρότυπα ΔΔΟ, στην πραγματικότητα επιταχύνουν την εξομάλυνση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ. Δεν είναι τυχαίο ότι, κατά το παρελθόν, ο Τούρκος ακαδημαϊκός Αχμέτ Χαν πρότεινε στο Ισραήλ να παίξει τον ρόλο του σιωπηλού μεσολαβητή (silent broker) προς επίλυση του Κυπριακού, εξέλιξη που θα επιτρέψει μετέπειτα τη διέλευση αγωγού από το Ισραήλ προς την Τουρκία, διαμέσου της κυπριακής ΑΟΖ.
Κάτι τέτοιο, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, δεν έχει συμβεί, αν και ο Πρόεδρος του Αμερικανοεβραϊκού Κογκρέσου Ντέιβιντ Χάρις, σε πρόσφατη επίσκεψή του στην Κύπρο, έχει εκφράσει δημόσια την επιθυμία του για τη δημιουργία ενός ενεργειακού πλέγματος, όπου θα συμπεριλαμβάνει το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τον Λίβανο, την Ιορδανία, την Ελλάδα, την «ενωμένη», όπως είπε, Κύπρο, αλλά και στο βάθος την Τουρκία. Η υφιστάμενη ψυχρότητα, ωστόσο, των σχέσεων ΗΠΑ-Ισραήλ δυσκολεύει, επί του παρόντος, την επίτευξη αυτού του «οράματος», όπως έχει λεχθεί.
Συνεχίζουμε ακάθεκτοι
ΣΕ κάθε περίπτωση, ο χρόνος είναι με το μέρος μας, αλλά πρέπει και εμείς να τον εκμεταλλευτούμε στο έπακρο, συνεχίζοντας ακάθεκτοι τους ενεργειακούς μας σχεδιασμούς. Με αυτά τα δεδομένα, γίνεται πλέον κατανοητό πως οι όποιες βεβιασμένες προσπάθειες λύσης του Κυπριακού δεν εξυπηρετούν το εθνικό συμφέρον, αλλά ικανοποιούν πρωτίστως τους αμερικανικούς σχεδιασμούς στη Μέση Ανατολή και ασφαλώς την Τουρκία. Φρονιμότερο θα ήταν ν’ αναμένουμε τις «κοσμογονικές», όπως αποκάλεσε ο Υπουργός Ενέργειας, εξελίξεις από τα αποτελέσματα τις ερευνητικής γεώτρησης και να προχωρήσουμε σε περαιτέρω σύσφιγξη και αναβάθμιση των ενεργειακών μας σχέσεων με την Αίγυπτο. Το γεγονός ότι το κοίτασμα Αφροδίτη κρίθηκε πλέον εμπορεύσιμο, θα επιτρέψει άμεσα την προσέλκυση και άλλων επενδυτών, ενδυναμώνοντας περαιτέρω τη γεωοικονομική αξία της Κύπρου.Μια πιθανή εμπλοκή, επίσης, της Ρωσίας στους ενεργειακούς μας σχεδιασμούς είναι κομβικής σημασίας, αφού η παρουσία και μόνο μιας χώρας με τέτοιο γεωπολιτικό εκτόπισμα στην περιοχή μας θα έβαζε σε δεύτερες σκέψεις τις επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας. Καιρός, λοιπόν, να εγκαταλείψουμε τον ρόλο της προξενήτρας μεταξύ Τουρκίας-Ισραήλ και ας επικεντρωθούμε στον τρόπο με τον οποίο θα παντρέψουμε τα στρατηγικά μας συμφέροντα με φίλες χώρες οι οποίες σέβονται το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά και το Διεθνές Δίκαιο, που προκλητικά παραβιάζει συνεχώς η Τουρκία.
