Κυβέρνηση με κορμό τη ΝΔ θα βρεθεί αντιμέτωπη με τις
παλινωδίες και καθυστερήσεις στην προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών. Τι
έκανε, τι δεν πρόκαμε, που ολιγώρησε. Ο ΣΥΡΙΖΑ ακροβατεί μεταξύ
κοινοτικών κανόνων και πλήρους αγνόησής τους.
Αντιμέτωπη με τις προκλήσεις που έχουν
διαμορφωθεί σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο στον τομέα της ενέργειας, θα
βρεθεί η νέα κυβέρνηση, ασχέτως του ποιο κόμμα θα αποτελεί τον κορμό
της ή το είδος των συμμαχιών που θα έχουν διαμορφωθεί.Δεδομένο
είναι ότι κυβέρνηση με κορμό τη ΝΔ θα πρέπει να προχωρήσει όλα τα θέματα
που άφησε στη μέση, όπως αναδιάρθρωση της αγοράς φυσικού αερίου, δημοπρασίες ηλεκτρικής ενέργειας,
να προχωρήσει διαδικασίες που αποτελούν μνημονιακές και μη δεσμεύσεις,
όπως η δημιουργία και πώληση της «μικρής ΔΕΗ», ιδιωτικοποίηση του 17%
της ΔΕΗ ΔΕΗ +9,11%, ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ. Από
την άλλη, κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να πάρει θέση
απέναντι στα θέματα αυτά, όχι πλέον ως κόμμα της αντιπολίτευσης, αλλά ως
κόμμα που ασκεί εξουσία και εγγυάται τη συνέχεια ενός κράτους
ενταγμένου (ακόμη) στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ.
Η ΝΔ, ως κυβέρνηση, αξιοποιώντας και την ανοχή της τρόικας στα θέματα της ενέργειας, έδειξε ότι δεν είναι διατεθειμένη να προχωρήσει σε σοβαρές διαρθρωτικές αλλαγές.Για παράδειγμα, έδωσε λύση στα ελλείμματα του λογαριασμού ΑΠΕ, η μη εξυγίανση του οποίου απειλούσε να τινάξει στον αέρα όλη την αγορά ενέργειας. Αναδιάρθρωσε ρυθμιστικά θέματα της αγοράς ηλεκτρισμού (μηχανισμός ανάκτησης μεταβλητού κόστους, κόστος διαθεσιμότητας ισχύος κ.λπ. Ωστόσο, ελάχιστα πράγματα έκανε για την ελάφρυνση του ενεργειακού κόστους της βιομηχανίας, τις ριζικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις που θα οδηγούσαν στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού έδειξε ότι τις «φοβάται». Κανείς για παράδειγμα δεν πιστεύει ότι με κυβέρνηση ΝΔ θα γίνει πραγματικότητα το σπάσιμο της ΔΕΗ ΔΕΗ +9,11% με τη δημιουργία της «μικρής ΔΕΗ» που θα οδηγούσε στην ανάπτυξη πραγματικού ανταγωνισμού σε επίπεδο παραγωγής. Και αυτό όχι επειδή δεν προχώρησε τις διαδικασίες, αλλά επειδή η όλη προετοιμασία είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε αποτυχία του διαγωνισμού.
Κανείς δεν πιστεύει επίσης ότι η ΝΔ είναι διατεθειμένη να σπάσει το μονοπώλιο της ΔΕΠΑ στην προμήθεια φυσικού αερίου. Η βαθιά κρατικιστική αντίληψη που επικρατεί στη σημερινή ηγετική ομάδα του κόμματος, αφήνει περιθώρια ώστε το κράτος να συνεχίσει να λειτουργεί ως πάροχος προϊόντων και υπηρεσιών, ελέγχοντας αμέσως επιχειρήσεις, παρά ως διαμορφωτής και θεματοφύλακας κανόνων που πρέπει να γίνονται σεβαστοί από όλους.
Εν τέλει το επιχείρημα διαρθρωτικών αλλαγών μέσω της παραχώρησης σε ιδιωτικά κεφάλαια επιχειρήσεων όπως ο ΑΔΜΗΕ (Δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας) ή ο ΔΕΣΦΑ (δίκτυο φυσικού αερίου) η λειτουργία των οποίων είναι 100% ρυθμιζόμενη με βάση κοινοτικούς κανόνες, από κανέναν στοιχειωδώς γνώστη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως διαρθρωτική αλλαγή. Άσχετο αν διαφημίζεται ως τέτοια.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στάθηκε απέναντι στην κυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ, στηριζόμενος σε ιδεολογικές βάσεις που ταιριάζουν περισσότερο σε ένα κομμουνιστικό κόμμα παρά σε κόμμα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Υπάρχει η γενικότερη εντύπωση ότι στην Ευρώπη οι διαρθρωτικές αλλαγές πετυχαίνουν καλύτερα και έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα με σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις, παρά με κυβερνήσεις που ανήκουν στο Λαϊκό κόμμα. Αυτό έδειξαν περιπτώσεις όπως του Τόνι Μπλερ στη Μ. Βρετανία, Παπανδρέου-Σημίτη (μετά το 1993) στην Ελλάδα, Μιτεράν στη Γαλλία κ.ο.κ.
Με το ΣΥΡΙΖΑ μέχρι στιγμής τα πράγματα συνεχίζουν να είναι θολά, ενώ το κόμμα δείχνει να μένει «κολλημένο» στις ίδιες θέσεις περί πλήρους κρατικού ελέγχου στον τομέα της ενέργειας, αγνοώντας πλήρως τις δεσμεύσεις της χώρας, όχι στο μνημόνιο, αλλά και στις συνθήκες της ΕΕ.
Ενώ ο επικεφαλής του κόμματος Αλέξης Τσίπρας με τις δηλώσεις του δείχνει ότι αναγνωρίζει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συμμετοχή της Ελλάδας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις ευρωπαϊκές συνθήκες, τα στελέχη του κόμματος που είναι επιφορτισμένα να χαράζουν και να προβάλλουν την πολιτική του κόμματος για τα θέματα της ενέργειας, αντιστοίχως δείχνουν να αγνοούν ακόμη και τις στοιχειώδεις υποχρεώσεις εναρμόνισης με την υποχρεωτικά εφαρμοστέα κοινοτική πολιτική (τρίτο ενεργειακό πακέτο, οδηγίες για τον ανταγωνισμό κλπ) .
Ας αφήσουμε κατά μέρος την άμεση ακύρωση της Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου της 24ης Ιουλίου 2013 (πώληση του 17% των μετοχών της ΔΕΗ ΔΕΗ +9,11%, δημιουργία και παραχώρηση της «μικρής» ΔΕΗ), λες και επρόκειτο ποτέ να γίνουν πραγματικότητα. Αυτό είναι το λιγότερο. Οι άμεσες δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ για την ενέργεια, όπως προβάλλονται στις 22 Ιανουαρίου στο επίσημο ιστότοπο του κόμματος, εκτός από την ακύρωση της Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου προβλέπουν μεταξύ άλλων και τα εξής:
· Ενοποίηση των θυγατρικών εταιρειών της ΔΕΗ ΔΕΗ +9,11% (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ), γνωστού όντος ότι ο διαχωρισμός των δραστηριοτήτων (παραγωγή, μεταφορά, διανομή ηλ. ενέργειας) αποτελεί υποχρέωση έναντι της κοινοτικής νομοθεσίας.
· Κατασκευή σύγχρονων νέων μονάδων μέσα από ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Δηλαδή το Δημόσιο, θα κατασκευάζει (!) ή θα επιδοτεί (και ποιόν) μέσω του προϋπολογισμού, την κατασκευή νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Πράγματα ανήκουστα όσο η Ελλάδα παραμένει στην ΕΕ.
· Ως κυβέρνηση, σημειώνουν, δεσμευόμαστε για μείωση του κόστους ενέργειας για τα νοικοκυριά, για τους αγρότες, για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις αλλά και για την βιομηχανία όμως με ρήτρα απασχόλησης. Πολύ ωραίο όταν ακούγεται, αλλά πώς «δένει» με τους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού και των όσων προβλέπονται για κοστοβαρή τιμολόγια; Θα διακοπεί και η διαδικασία για μετάβασης στο μοντέλο στόχο (target model) για την αγορά ηλεκτρισμού;
· Επέκταση του hub φυσικού αερίου που σχεδιάζει η Τουρκία και στην Ελλάδα, ως αποτέλεσμα δημιουργίας του ρωσικού Turkish Stream, που προωθούν Τουρκία και Ρωσία, και μετά την ματαίωση του South Stream. Πιο απλά, θεωρείται ότι η δημιουργία hub (κόμβου) όπου πραγματοποιούνται ελεύθερες και με όρους αγοράς συναλλαγές ποσοτήτων φυσικού αερίου, ή προθεσμιακών προϊόντων, είναι δυνατή μόνο με την πολιτική βούληση της όποιας κυβέρνησης, χωρίς να ισχύουν και να εφαρμόζονται κανόνες της αγοράς.
Με την επισήμανση ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά σε θέματα όπως σύμβαση ΔΕΠΑ-Gazprom για την προμήθεια φυσικού αερίου, ρήτρα take or pay, εταιρείες Παροχής Αερίου, για τα υπόλοιπα δεν μπορεί να πιστέψει κανείς ότι θα αποτελέσουν αντικείμενο άμεσης ενασχόλησης του κόμματος, μόλις γίνει κυβέρνηση είτε με πλήρη αυτοδυναμία, είτε με τη στήριξη και άλλου ή άλλων κομμάτων. Και ακόμη, ότι η όποια κυβέρνηση θα θέσει εν αμφιβόλω την εφαρμογή στην Ελλάδα της κοινοτικής νομοθεσίας.
Οι άμεσες προτεραιότητες για μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις θα είναι άλλες. Πιο πιθανό θεωρείται στον τομέα της ενέργειας τα διαρθρωτικά να μεταφερθούν για αργότερα και σε πρώτη να εφαρμοστούν μέτρα για την ελάφρυνση ευπαθών ομάδων, όπως δωρεάν παροχή ηλεκτρικού σε 300.000 νοικοκυριά (πρόγραμμα Θεσσαλονίκης). Ωστόσο και εδώ μπαίνει το θέμα του ποιος θα πληρώσει το κόστος. Υπό τις παρούσες συνθήκες μεταφορά στον κρατικό προϋπολογισμό της οικονομικής επιβάρυνσης υπό τις παρούσες συνθήκες, μάλλον είναι απίθανο και το πλέον πιθανό είναι να επιβαρυνθούν οι άλλοι καταναλωτές μέσω των χρεώσεων για υπηρεσίες κοινής ωφέλειας –ΥΚΩ.
Καταληκτικά, είτε με κυβέρνηση ΝΔ, είτε με ΣΥΡΙΖΑ, δύσκολα στην Ελλάδα θα προχωρήσουν διαρθρωτικές αλλαγές που τις έχει πραγματικά ανάγκη η οικονομία και η κοινωνία. Την πρώτη περίπτωση αξιολογούμε από τα πεπραγμένα της ως κυβέρνηση και τη δεύτερη από τις μέχρι στιγμής διακηρύξεις.
Μιχάλης Καϊταντζίδης
Η ΝΔ, ως κυβέρνηση, αξιοποιώντας και την ανοχή της τρόικας στα θέματα της ενέργειας, έδειξε ότι δεν είναι διατεθειμένη να προχωρήσει σε σοβαρές διαρθρωτικές αλλαγές.Για παράδειγμα, έδωσε λύση στα ελλείμματα του λογαριασμού ΑΠΕ, η μη εξυγίανση του οποίου απειλούσε να τινάξει στον αέρα όλη την αγορά ενέργειας. Αναδιάρθρωσε ρυθμιστικά θέματα της αγοράς ηλεκτρισμού (μηχανισμός ανάκτησης μεταβλητού κόστους, κόστος διαθεσιμότητας ισχύος κ.λπ. Ωστόσο, ελάχιστα πράγματα έκανε για την ελάφρυνση του ενεργειακού κόστους της βιομηχανίας, τις ριζικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις που θα οδηγούσαν στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού έδειξε ότι τις «φοβάται». Κανείς για παράδειγμα δεν πιστεύει ότι με κυβέρνηση ΝΔ θα γίνει πραγματικότητα το σπάσιμο της ΔΕΗ ΔΕΗ +9,11% με τη δημιουργία της «μικρής ΔΕΗ» που θα οδηγούσε στην ανάπτυξη πραγματικού ανταγωνισμού σε επίπεδο παραγωγής. Και αυτό όχι επειδή δεν προχώρησε τις διαδικασίες, αλλά επειδή η όλη προετοιμασία είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε αποτυχία του διαγωνισμού.
Κανείς δεν πιστεύει επίσης ότι η ΝΔ είναι διατεθειμένη να σπάσει το μονοπώλιο της ΔΕΠΑ στην προμήθεια φυσικού αερίου. Η βαθιά κρατικιστική αντίληψη που επικρατεί στη σημερινή ηγετική ομάδα του κόμματος, αφήνει περιθώρια ώστε το κράτος να συνεχίσει να λειτουργεί ως πάροχος προϊόντων και υπηρεσιών, ελέγχοντας αμέσως επιχειρήσεις, παρά ως διαμορφωτής και θεματοφύλακας κανόνων που πρέπει να γίνονται σεβαστοί από όλους.
Εν τέλει το επιχείρημα διαρθρωτικών αλλαγών μέσω της παραχώρησης σε ιδιωτικά κεφάλαια επιχειρήσεων όπως ο ΑΔΜΗΕ (Δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας) ή ο ΔΕΣΦΑ (δίκτυο φυσικού αερίου) η λειτουργία των οποίων είναι 100% ρυθμιζόμενη με βάση κοινοτικούς κανόνες, από κανέναν στοιχειωδώς γνώστη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως διαρθρωτική αλλαγή. Άσχετο αν διαφημίζεται ως τέτοια.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στάθηκε απέναντι στην κυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ, στηριζόμενος σε ιδεολογικές βάσεις που ταιριάζουν περισσότερο σε ένα κομμουνιστικό κόμμα παρά σε κόμμα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Υπάρχει η γενικότερη εντύπωση ότι στην Ευρώπη οι διαρθρωτικές αλλαγές πετυχαίνουν καλύτερα και έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα με σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις, παρά με κυβερνήσεις που ανήκουν στο Λαϊκό κόμμα. Αυτό έδειξαν περιπτώσεις όπως του Τόνι Μπλερ στη Μ. Βρετανία, Παπανδρέου-Σημίτη (μετά το 1993) στην Ελλάδα, Μιτεράν στη Γαλλία κ.ο.κ.
Με το ΣΥΡΙΖΑ μέχρι στιγμής τα πράγματα συνεχίζουν να είναι θολά, ενώ το κόμμα δείχνει να μένει «κολλημένο» στις ίδιες θέσεις περί πλήρους κρατικού ελέγχου στον τομέα της ενέργειας, αγνοώντας πλήρως τις δεσμεύσεις της χώρας, όχι στο μνημόνιο, αλλά και στις συνθήκες της ΕΕ.
Ενώ ο επικεφαλής του κόμματος Αλέξης Τσίπρας με τις δηλώσεις του δείχνει ότι αναγνωρίζει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συμμετοχή της Ελλάδας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις ευρωπαϊκές συνθήκες, τα στελέχη του κόμματος που είναι επιφορτισμένα να χαράζουν και να προβάλλουν την πολιτική του κόμματος για τα θέματα της ενέργειας, αντιστοίχως δείχνουν να αγνοούν ακόμη και τις στοιχειώδεις υποχρεώσεις εναρμόνισης με την υποχρεωτικά εφαρμοστέα κοινοτική πολιτική (τρίτο ενεργειακό πακέτο, οδηγίες για τον ανταγωνισμό κλπ) .
Ας αφήσουμε κατά μέρος την άμεση ακύρωση της Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου της 24ης Ιουλίου 2013 (πώληση του 17% των μετοχών της ΔΕΗ ΔΕΗ +9,11%, δημιουργία και παραχώρηση της «μικρής» ΔΕΗ), λες και επρόκειτο ποτέ να γίνουν πραγματικότητα. Αυτό είναι το λιγότερο. Οι άμεσες δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ για την ενέργεια, όπως προβάλλονται στις 22 Ιανουαρίου στο επίσημο ιστότοπο του κόμματος, εκτός από την ακύρωση της Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου προβλέπουν μεταξύ άλλων και τα εξής:
· Ενοποίηση των θυγατρικών εταιρειών της ΔΕΗ ΔΕΗ +9,11% (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ), γνωστού όντος ότι ο διαχωρισμός των δραστηριοτήτων (παραγωγή, μεταφορά, διανομή ηλ. ενέργειας) αποτελεί υποχρέωση έναντι της κοινοτικής νομοθεσίας.
· Κατασκευή σύγχρονων νέων μονάδων μέσα από ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Δηλαδή το Δημόσιο, θα κατασκευάζει (!) ή θα επιδοτεί (και ποιόν) μέσω του προϋπολογισμού, την κατασκευή νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Πράγματα ανήκουστα όσο η Ελλάδα παραμένει στην ΕΕ.
· Ως κυβέρνηση, σημειώνουν, δεσμευόμαστε για μείωση του κόστους ενέργειας για τα νοικοκυριά, για τους αγρότες, για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις αλλά και για την βιομηχανία όμως με ρήτρα απασχόλησης. Πολύ ωραίο όταν ακούγεται, αλλά πώς «δένει» με τους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού και των όσων προβλέπονται για κοστοβαρή τιμολόγια; Θα διακοπεί και η διαδικασία για μετάβασης στο μοντέλο στόχο (target model) για την αγορά ηλεκτρισμού;
· Επέκταση του hub φυσικού αερίου που σχεδιάζει η Τουρκία και στην Ελλάδα, ως αποτέλεσμα δημιουργίας του ρωσικού Turkish Stream, που προωθούν Τουρκία και Ρωσία, και μετά την ματαίωση του South Stream. Πιο απλά, θεωρείται ότι η δημιουργία hub (κόμβου) όπου πραγματοποιούνται ελεύθερες και με όρους αγοράς συναλλαγές ποσοτήτων φυσικού αερίου, ή προθεσμιακών προϊόντων, είναι δυνατή μόνο με την πολιτική βούληση της όποιας κυβέρνησης, χωρίς να ισχύουν και να εφαρμόζονται κανόνες της αγοράς.
Με την επισήμανση ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά σε θέματα όπως σύμβαση ΔΕΠΑ-Gazprom για την προμήθεια φυσικού αερίου, ρήτρα take or pay, εταιρείες Παροχής Αερίου, για τα υπόλοιπα δεν μπορεί να πιστέψει κανείς ότι θα αποτελέσουν αντικείμενο άμεσης ενασχόλησης του κόμματος, μόλις γίνει κυβέρνηση είτε με πλήρη αυτοδυναμία, είτε με τη στήριξη και άλλου ή άλλων κομμάτων. Και ακόμη, ότι η όποια κυβέρνηση θα θέσει εν αμφιβόλω την εφαρμογή στην Ελλάδα της κοινοτικής νομοθεσίας.
Οι άμεσες προτεραιότητες για μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις θα είναι άλλες. Πιο πιθανό θεωρείται στον τομέα της ενέργειας τα διαρθρωτικά να μεταφερθούν για αργότερα και σε πρώτη να εφαρμοστούν μέτρα για την ελάφρυνση ευπαθών ομάδων, όπως δωρεάν παροχή ηλεκτρικού σε 300.000 νοικοκυριά (πρόγραμμα Θεσσαλονίκης). Ωστόσο και εδώ μπαίνει το θέμα του ποιος θα πληρώσει το κόστος. Υπό τις παρούσες συνθήκες μεταφορά στον κρατικό προϋπολογισμό της οικονομικής επιβάρυνσης υπό τις παρούσες συνθήκες, μάλλον είναι απίθανο και το πλέον πιθανό είναι να επιβαρυνθούν οι άλλοι καταναλωτές μέσω των χρεώσεων για υπηρεσίες κοινής ωφέλειας –ΥΚΩ.
Καταληκτικά, είτε με κυβέρνηση ΝΔ, είτε με ΣΥΡΙΖΑ, δύσκολα στην Ελλάδα θα προχωρήσουν διαρθρωτικές αλλαγές που τις έχει πραγματικά ανάγκη η οικονομία και η κοινωνία. Την πρώτη περίπτωση αξιολογούμε από τα πεπραγμένα της ως κυβέρνηση και τη δεύτερη από τις μέχρι στιγμής διακηρύξεις.
Μιχάλης Καϊταντζίδης
