ΣύνταξηΤου Αλί Σαΐτ Τσετίνογλου*
Ακόμη και σήμερα, η κατανόηση της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας προϋποθέτει να πάμε πίσω σχεδόν έναν αιώνα. Το 1919 ανατρέπονται οι ισορροπίες με την ήττα της Βρετανίας στον Καύκασο από τον Κόκκινο Στρατό, με αποτέλεσμα να γειτονεύσουν η Σοβιετική Ένωση και οι Βρετανοί που έχουν καταλάβει τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η εξέλιξη αυτή οδηγεί στη διαμόρφωση νέας γεωστρατηγικής από τη Βρετανία, με βάση τα σχέδια των γεωγράφων και ειδικών στη γεωπολιτική Μακίντερ και Σπάικμαν, που ισχύουν μέχρι και σήμερα. Η πρώτη εφαρμογή της στρατηγικής αυτής είναι η σχεδίαση, από το στρατηγό Μιλν, ενός ορίου που θα σταματήσει τις ελληνικές δυνάμεις στη Μικρά Ασία, γνωστή ως «Γραμμή Μιλν».
Την ίδια ακριβώς περίοδο, η επέκταση των αντιπολεμικών απεργιών σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, αλλά και η εκλογική άνοδος των Σοσιαλιστών (που έφτανε σε ποσοστά της τάξης του 30% σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, η Καβάλα και ο Βόλος), δηλαδή η τάση του ελληνικού λαού προς την Αριστερά, αποτελούσε επίσης απειλή για τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που είχαν συμφέροντα στην περιοχή. Η Βρετανία θεώρησε λοιπόν αναγκαία τη δημιουργία μιας «ουδέτερης ζώνης» ώστε να μην συναντηθούν οι αριστερές δυνάμεις της περιοχής.
Δημιουργία του κράτους-αναχώματος
Έτσι η Βρετανία, διά μέσου της συμμετοχής του αντισυνταγματάρχη Ρόλινσον (ανιψιού του υπουργού Εξωτερικών της Βρετανίας λόρδου Κόρζον) στο Συνέδριο του Ερζερούμ, διαμορφώνει το πλαίσιο του κράτους-αναχώματος που θα δημιουργηθεί από τους Κεμαλιστές. Το δεδομένο αυτό περιγράφεται με σαφήνεια στα απομνημονεύματα του στρατηγού Καζίμ Καραμπεκίρ, ενός από τους ιδρυτές της σημερινής Τουρκίας. Η συνθήκη της Λωζάννης θα αποτυπώσει την ανάγκη αυτή, με τη δημιουργία ενός υποτελούς κράτους που θα εποπτεύει τα στενά και θα ονομάζεται Ρεπουμπλικανική Τουρκία.
Η Ρεπουμπλικανική Τουρκία αποτελεί λοιπόν το προϊόν της πάλης μεταξύ Αποικιοκρατίας και Σοσιαλισμού. Η Τουρκία έχει αφομοιώσει απόλυτα αυτή την πραγματικότητα και, παρά τις πολιτικές αλλαγές που έχουν μεσολαβήσει, έχει μείνει πιστή σε αυτή και χρησιμοποιεί τα πλεονεκτήματά της με επιτυχία. Η δομή που δημιουργήθηκε αρχικά από τη Βρετανία μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αναλήφθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, χωρίς να γίνει καμιά αλλαγή στην πολιτική αυτή.
Οι ανάγκες της σύγχρονης αποικιοκρατίας
Η ανατολική Μεσόγειος, που βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής των Αγγλοσαξόνων, σήμερα αποτελεί τον κόμβο διακίνησης και ελέγχου των υδρογονανθράκων. Οι τερματικοί σταθμοί παροχής ενέργειας που βρίσκονται μεταξύ των παραλλήλων 30-36ο μοιρών και η γεωπολιτική κατάσταση του Αιγαίου, η κεντρικότητα των υδρογονανθράκων ως πηγών ενέργειας και σήμερα, αλλά και η συνέχιση της ισχύος της Ρωσίας στη θέση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, σημαίνουν ότι θα εξακολουθήσει η ανάγκη ύπαρξης του αναχώματος-ενδιάμεσης ζώνης για την αποικιοκρατία.
Την ίδια γραμμή των παλιών αποικιοκρατικών δυνάμεων θα εφαρμόσει και η σημερινή Γερμανία. Αποτέλεσμα αυτής της γεωστρατηγικής είναι η συνεχιζόμενη παρέμβαση με «στρατιωτική» επίδειξη κατά των κυριαρχικών δικαιωμάτων στη θαλάσσια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και ο ενεργός ρόλος της Τουρκίας στην καταστροφή του κράτους της Συρίας, το οποίο βρίσκεται μεταξύ των ίδιων παραλλήλων, μεταξύ άλλων με την εκπαίδευση και αποστολή ισλαμιστών μαχητών στη Συρία τα τελευταία πέντε χρόνια.
Κατοχή στην Κύπρο, πίεση στην Ελλάδα
Η επί μισό σχεδόν αιώνα συνεχιζόμενη κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου, με τη μορφή του μη αναγνωρισμένου από τη διεθνή κοινότητα ψευδοκράτους της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου», πρέπει να γίνει κατανοητή μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Εφόσον είναι εξασφαλισμένες οι Βρετανικές Στρατιωτικές Βάσεις στην Κύπρο, δεν υπάρχει πρόβλημα για τις αποικιοκρατικές δυνάμεις, και η κατοχή μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρο. Όπως ακριβώς συμβαίνει με τα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη. Από αυτή την άποψη, δεν υπάρχει διαφορά των αιτιών ίδρυσης των κρατών της Τουρκίας και του Ισραήλ: και οι δύο περιπτώσεις πηγάζουν από την ανάγκη μιας εμπροσθοφυλακής και βασίζονται στην ιδρυτική προβολή απειλής και θράσους.
Η γειτονική Ελλάδα αυτές τις μέρες δίνει έναν τρίτο αγώνα ανεξαρτησίας. Η πίεση που ασκεί σήμερα η Μέρκελ δεν είναι διαφορετική από τις συμπεριφορές του Κάιζερ Γουλιέλμου και του Χίτλερ. Για την Ελλάδα, η αποικιοκρατία σήμερα παίρνει τη μορφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν πρέπει όμως να υπάρχει αμφιβολία ότι ο ελληνικός λαός θα βγει νικητής, χωρίς να γονατίσει. Όσο δύσκολο κι αν είναι, ο ελληνικός λαός έχει τη δυνατότητα να το πετύχει αυτό, με εργαλείο το ΣΥΡΙΖΑ, αν αγωνιστεί αποφασιστικά.
Αδυναμία μεταρρύθμισης της Τουρκίας
Όπως η Οθωμανική Αυτοκρατορία, έτσι και η διάδοχός της Τουρκία δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Την εμποδίζει η γονιδιακή δομή της. Πίσω από τη λέξη «μεταρρυθμίσεις» κρύβεται η λέξη «σφαγές». Ο σημαντικός παράγοντας που καθορίζει ακόμη τη δυναμική στην εσωτερική πολιτική της Τουρκίας είναι δηλαδή ο αφανισμός των αυτοχθόνων λαών της Ανατολής και η εκδίωξη από τα ιστορικά τους εδάφη. Ο συμβιβασμός με την ιστορική αυτή αδικία, η συνέργεια σε αυτή τη μεγάλη αδικία, η οικονομία που έχει στηθεί πάνω σε αυτήν την ιστορική αδικία, η παιδεία και το σύστημα δικαίου που αποσκοπεί στη διπλή συγκάλυψη αυτής της αλήθειας, η κουλτούρα της γενοκτονίας και η σιωπή στο εσωτερικό, αποτελούν παράγοντες που ενισχύουν τη δύναμη του τουρκικού κράτους. Δεν είναι υπερβολικό να πούμε ότι η Γενοκτονία έχει παγώσει την ιστορία και την επίλυση των ζητημάτων που εκκρεμούν εδώ κι έναν αιώνα. Είμαστε πολύ μακριά από το να μιλάμε για επίλυση των προβλημάτων αφού η επικρατούσα τακτική είναι η επιμήκυνση των διαδικασιών με σκοπό να «σαπίσουν» αυτά τα ζητήματα…
Το κουρδικό ζήτημα και οι επιδιώξεις του Ερντογάν
Σήμερα επίσης δεν φαίνεται δυνατή η υλοποίηση μιας πραγματικής μεταρρύθμισης για τους Κούρδους. Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην επίλυση του Κουρδικού ίσως είναι ότι το 50% των Κούρδων σήμερα υποστηρίζει τον Ερντογάν. Για το υπόλοιπο 50%, δεν είναι λάθος να πούμε ότι είναι αιχμάλωτο στις ελπίδες μιας λύσης από τον Οτσαλάν, ο οποίος όμως βρίσκεται στα χέρια του τουρκικού κράτους και υποχρεώνεται σε αλλαγή στρατηγικής. Τα προσφάτως αναφερόμενα από τους ηγέτες του PKK περί «αρμένικου και ρωμαίικου (δηλ. ελληνικού) λόμπι», περί «χιλιόχρονης ισλαμικής αδελφοσύνης» και «στρατηγικού συνεταιρισμού στη Μέση Ανατολή» αποδεικνύουν αυτή την αλήθεια. Βασικός σκοπός της Τουρκίας είναι να εξασθενίσει το ζήτημα στην εξέλιξη του χρόνου.
Στο εσωτερικό μέτωπο, το ζητούμενο είναι η περαιτέρω ενίσχυση της θέσης του προέδρου Ερντογάν με την επιδίωξη αύξησης των ψήφων που θα λάβει το κυβερνών κόμμα στις εκλογές του Ιουνίου 2015. Επί της ουσίας, σκοπός είναι η εξασφάλιση της οικογένειας του Ερντογάν. Η στάση της ΕΕ στα γεγονότα που συμβαίνουν στην Τουρκία δείχνει ότι οι δημοκρατικές αρχές που ευαγγελίζεται η ΕΕ απλά αποτελούν λόγια κενά περιεχομένου. Άλλωστε, είναι απατηλό όνειρο να περιμένει κανείς δημοκρατία και σεβασμό στα δικαιώματα του ανθρώπου από τους αποικιοκράτες…
* Ο Αλί Σαΐτ Τσετίνογλου είναι Τούρκος ακαδημαϊκός. Στα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνονται οι Νεότουρκοι, ο Κεμαλισμός, το Ποντιακό Ζήτημα κ.ά. Με βάση τις πολύχρονες έρευνές του στα Εθνικά Αρχεία της Τουρκίας έχει γράψει βιβλία (μεταξύ των οποίων το «Φόρος Περιουσίας (1942-1944) / Οικονομική και πολιτιστική γενοκτονία», που εκδόθηκε το 2009 στην Κωνσταντινούπολη) και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά αλλά και έντυπα της τουρκικής Αριστεράς. Το 2013 είχε συμμετάσχει στην κεντρική εκδήλωση του φεστιβάλ Resistance στην Αθήνα.
