Του Τάσου Τσακίρογλου
Σε μια νέα, δύσκολη, φάση φαίνεται ότι έχουν μπει πλέον οι
ελληνοτουρκικές σχέσεις, όπως έδειξαν οι εξελίξεις των τελευταίων
ημερών, οι οποίες αφ’ ενός έφεραν στο προσκήνιο το αδιέξοδο στο Κυπριακό
και αφ’ ετέρου ξαναέβαλαν στην ατζέντα των διπλωματικών σχέσεων των δύο
χωρών σχεδόν το σύνολο των θεμάτων που χρονίζουν επί δεκαετίες.Η νέα περίοδος που άνοιξε για τη γειτονική χώρα με την ανάληψη της
προεδρίας από τον Ταγίπ Ερντογάν σηματοδοτεί έναν αναπροσανατολισμό της
εξωτερικής της πολιτικής, την οποία η τουρκική ηγεσία, υπό την
πρωθυπουργία του Αχμέτ Νταβούτογλου, αντιμετωπίζει με νέα αυτοπεποίθηση
και σκλήρυνση των θέσεών της.
H στρατηγική
«Η εξωτερική πολιτική είναι ο πιο σημαντικός τομέας οικοδόμησης των στόχων μας, για μια ισχυρή και ευυπόληπτη Τουρκία. Εμείς εμπλουτίσαμε τον τρόπο που βλέπει κάποιος την εξωτερική πολιτική μόνον ως «διπλωματία». Ενισχύσαμε τη «στρατηγική» της διάσταση. Η Τουρκία σήμερα δεν είναι μια χώρα που ακολουθεί τους άλλους, αλλά μια χώρα που την ακολουθούν», δήλωσε κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησής του ο κ. Νταβούτογλου.
Παράλληλα, υπογράμμισε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της χώρας του για τα Βαλκάνια, επανέλαβε ότι βασικός στόχος της Άγκυρας παραμένει η ένταξη στην Ε.Ε., υπογράμμισε ότι θα παρεμβαίνει σε όλες τις ανθρωπιστικές κρίσεις στην περιοχή, ενώ επέκρινε το Ισραήλ, λέγοντας ότι η επαναπροσέγγιση με τη χώρα του δεν θα γίνει «όσο δεν τερματίζονται οι ισραηλινές επιθέσεις κατά της Παλαιστίνης». Αναφερόμενος δε στο «μεγαλείο» και στο άνοιγμα της τουρκικής διπλωματίας στον κόσμο, ανέφερε ότι σήμερα η Τουρκία έχει συνολικά 222 αποστολές στο εξωτερικό, κάτι που την κατατάσσει 7η σε σειρά παγκοσμίως.
Ο Ταγίπ Ερντογάν έδωσε στίγμα προθέσεων κατά την επίσκεψή του στα κατεχόμενα, απ’ όπου έβαλε τέλος στις προσδοκίες για ευόδωση των διαπραγματεύσεων στην Κύπρο, κάνοντας ξεκάθαρο ότι η Αγκυρα δεν θα δεχτεί οτιδήποτε λιγότερο από τη λύση των δύο κρατών, ενώ έθεσε καθαρά και το θέμα της εκμετάλλευσης των κυπριακών υδρογονανθράκων.
Ο Τούρκος πρόεδρος, κατά τη συνάντησή του με τους Αντώνη Σαμαρά και Ευάγγελο Βενιζέλο στο Κάρντιφ, επανέφερε και θέματα όπως αυτό της εκλογής των μουφτήδων στη Θράκη, καθώς η πανηγυρική εκλογή του στη νέα του θέση τού παρέχει τη δυνατότητα ανάδειξης με πιο άμεσο τρόπο θεμάτων που άπτονται της θρησκείας και της «προστασίας των ομοθρήσκων» του. Στα θέματα του Αιγαίου επανήλθε η τακτική των παραβιάσεων, και μάλιστα λίγες ώρες πριν από τη σύνοδο του ΝΑΤΟ, κάτι που έθεσε και ο Ελληνας πρωθυπουργός, ζητώντας να τερματιστεί, χωρίς, ωστόσο, να βρει κάποια ανταπόκριση. Και, φυσικά, ο κ. Ερντογάν παρενέβη και στο θέμα του αντιρατσιστικού, στην πτυχή του που αφορά τη γενοκτονία των Αρμενίων.
Σ’ αυτό το φόντο θα πραγματοποιηθεί στα τέλη Σεπτεμβρίου ο νέος γύρος διερευνητικών επαφών μεταξύ των αντιπροσωπειών των δύο χωρών, οι οποίες πρακτικά έχουν εξαντλήσει την όποια δυνατότητα πραγματικής προόδου στα θέματα της αρμοδιότητάς τους, ενώ στις αρχές Νοεμβρίου θα γίνει στην Αθήνα το 3ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, με τον Αχμέτ Νταβούτογλου να ηγείται τουρκικής πολυπληθούς αντιπροσωπείας.
Στην Αθήνα επικρατεί προβληματισμός για την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η εξέλιξη των οποίων, εκτός των άλλων, δεν βοηθά την εικόνα του διπλωματικού success story που επιχειρεί εδώ και καιρό να φιλοτεχνήσει η δικομματική Σαμαρά-Βενιζέλου. Το πλήρες αδιέξοδο στο Κυπριακό, η επαναφορά στο προσκήνιο των τουρκικών θέσεων για σειρά ζητημάτων (ακόμα και εσωτερικών), οι συνέπειες του ρωσικού εμπάργκο στην οικονομία, αλλά και η στασιμότητα, χωρίς ορατή προοπτική, στο θέμα της ενεργειακής αναβάθμισης της χώρας μέσω της μεταφοράς ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη γκριζάρουν το διπλωματικό τοπίο.
Η ελληνική πλευρά
Την ίδια ώρα η ελληνική διπλωματία δεν φαίνεται ικανή να αποκομίσει τα όποια οφέλη από τη δυσαρέσκεια που έχουν προκαλέσει στην Ουάσινγκτον οι επιλογές της Αγκυρας στην ευρύτερη περιοχή.
Ειδικά στο Κυπριακό, στο οποίο οι μεν Αθήνα και Λευκωσία επιδιώκουν τον διορισμό ειδικού απεσταλμένου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ενώ η Αγκυρα δεν επιθυμεί ενεργότερη ευρωπαϊκή ανάμειξη, η επόμενη περίοδος αναμένεται να κυριαρχηθεί από ένα άτυπο blame game (παιχνίδι ενοχοποίησης), καθώς η κάθε πλευρά θα επιχειρεί να χρεώσει στην άλλη το πολιτικό αδιέξοδο. Το σίγουρο είναι ότι κανείς δεν πρόκειται να πλήξει, αφού τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Σαμαράς, ο καθένας για τους δικούς του εσωτερικούς λόγους, έχουν ανάγκη να εμφανίσουν ένα «σκληρό» πρόσωπο.
H στρατηγική
«Η εξωτερική πολιτική είναι ο πιο σημαντικός τομέας οικοδόμησης των στόχων μας, για μια ισχυρή και ευυπόληπτη Τουρκία. Εμείς εμπλουτίσαμε τον τρόπο που βλέπει κάποιος την εξωτερική πολιτική μόνον ως «διπλωματία». Ενισχύσαμε τη «στρατηγική» της διάσταση. Η Τουρκία σήμερα δεν είναι μια χώρα που ακολουθεί τους άλλους, αλλά μια χώρα που την ακολουθούν», δήλωσε κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησής του ο κ. Νταβούτογλου.
Παράλληλα, υπογράμμισε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της χώρας του για τα Βαλκάνια, επανέλαβε ότι βασικός στόχος της Άγκυρας παραμένει η ένταξη στην Ε.Ε., υπογράμμισε ότι θα παρεμβαίνει σε όλες τις ανθρωπιστικές κρίσεις στην περιοχή, ενώ επέκρινε το Ισραήλ, λέγοντας ότι η επαναπροσέγγιση με τη χώρα του δεν θα γίνει «όσο δεν τερματίζονται οι ισραηλινές επιθέσεις κατά της Παλαιστίνης». Αναφερόμενος δε στο «μεγαλείο» και στο άνοιγμα της τουρκικής διπλωματίας στον κόσμο, ανέφερε ότι σήμερα η Τουρκία έχει συνολικά 222 αποστολές στο εξωτερικό, κάτι που την κατατάσσει 7η σε σειρά παγκοσμίως.
Ο Ταγίπ Ερντογάν έδωσε στίγμα προθέσεων κατά την επίσκεψή του στα κατεχόμενα, απ’ όπου έβαλε τέλος στις προσδοκίες για ευόδωση των διαπραγματεύσεων στην Κύπρο, κάνοντας ξεκάθαρο ότι η Αγκυρα δεν θα δεχτεί οτιδήποτε λιγότερο από τη λύση των δύο κρατών, ενώ έθεσε καθαρά και το θέμα της εκμετάλλευσης των κυπριακών υδρογονανθράκων.
Ο Τούρκος πρόεδρος, κατά τη συνάντησή του με τους Αντώνη Σαμαρά και Ευάγγελο Βενιζέλο στο Κάρντιφ, επανέφερε και θέματα όπως αυτό της εκλογής των μουφτήδων στη Θράκη, καθώς η πανηγυρική εκλογή του στη νέα του θέση τού παρέχει τη δυνατότητα ανάδειξης με πιο άμεσο τρόπο θεμάτων που άπτονται της θρησκείας και της «προστασίας των ομοθρήσκων» του. Στα θέματα του Αιγαίου επανήλθε η τακτική των παραβιάσεων, και μάλιστα λίγες ώρες πριν από τη σύνοδο του ΝΑΤΟ, κάτι που έθεσε και ο Ελληνας πρωθυπουργός, ζητώντας να τερματιστεί, χωρίς, ωστόσο, να βρει κάποια ανταπόκριση. Και, φυσικά, ο κ. Ερντογάν παρενέβη και στο θέμα του αντιρατσιστικού, στην πτυχή του που αφορά τη γενοκτονία των Αρμενίων.
Σ’ αυτό το φόντο θα πραγματοποιηθεί στα τέλη Σεπτεμβρίου ο νέος γύρος διερευνητικών επαφών μεταξύ των αντιπροσωπειών των δύο χωρών, οι οποίες πρακτικά έχουν εξαντλήσει την όποια δυνατότητα πραγματικής προόδου στα θέματα της αρμοδιότητάς τους, ενώ στις αρχές Νοεμβρίου θα γίνει στην Αθήνα το 3ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, με τον Αχμέτ Νταβούτογλου να ηγείται τουρκικής πολυπληθούς αντιπροσωπείας.
Στην Αθήνα επικρατεί προβληματισμός για την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η εξέλιξη των οποίων, εκτός των άλλων, δεν βοηθά την εικόνα του διπλωματικού success story που επιχειρεί εδώ και καιρό να φιλοτεχνήσει η δικομματική Σαμαρά-Βενιζέλου. Το πλήρες αδιέξοδο στο Κυπριακό, η επαναφορά στο προσκήνιο των τουρκικών θέσεων για σειρά ζητημάτων (ακόμα και εσωτερικών), οι συνέπειες του ρωσικού εμπάργκο στην οικονομία, αλλά και η στασιμότητα, χωρίς ορατή προοπτική, στο θέμα της ενεργειακής αναβάθμισης της χώρας μέσω της μεταφοράς ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη γκριζάρουν το διπλωματικό τοπίο.
Η ελληνική πλευρά
Την ίδια ώρα η ελληνική διπλωματία δεν φαίνεται ικανή να αποκομίσει τα όποια οφέλη από τη δυσαρέσκεια που έχουν προκαλέσει στην Ουάσινγκτον οι επιλογές της Αγκυρας στην ευρύτερη περιοχή.
Ειδικά στο Κυπριακό, στο οποίο οι μεν Αθήνα και Λευκωσία επιδιώκουν τον διορισμό ειδικού απεσταλμένου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ενώ η Αγκυρα δεν επιθυμεί ενεργότερη ευρωπαϊκή ανάμειξη, η επόμενη περίοδος αναμένεται να κυριαρχηθεί από ένα άτυπο blame game (παιχνίδι ενοχοποίησης), καθώς η κάθε πλευρά θα επιχειρεί να χρεώσει στην άλλη το πολιτικό αδιέξοδο. Το σίγουρο είναι ότι κανείς δεν πρόκειται να πλήξει, αφού τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Σαμαράς, ο καθένας για τους δικούς του εσωτερικούς λόγους, έχουν ανάγκη να εμφανίσουν ένα «σκληρό» πρόσωπο.
