Του ΑΠ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ*
Δυο φορές, πριν και μετά τη Χούντα, κεντρώες δυνάμεις στράφηκαν εναντίον του τότε κατεστημένου, της Δεξιάς. Προδικτατορικά η Ένωση Κέντρου κήρυξε «ανένδοτο αγώνα» για τη Δημοκρατία. Το ΠΑΣΟΚ πρόταξε την Εθνική Ανεξαρτησία, η «Ελλάδα στους Έλληνες». Οι πολιτικές ηγεσίες και στις δυο περιπτώσεις (Γ. και Α. Παπανδρέου) υιοθέτησαν συνθήματα και θέσεις της Αριστεράς (Δημοκρατία, Εθνική Ανεξαρτησία) διεξάγοντας ταυτόχρονα αγώνα εναντίον της («διμέτωπος αγώνας»), προσαρμοσμένο στις συνθήκες. Και στις δυο περιπτώσεις οι δυο ηγέτες κατάφεραν με απίστευτη ευκολία να αναλάβουν την πολιτική ηγεμονία ενός ευρύτατου λαϊκού Κινήματος, στη δεύτερη περίπτωση (ΠΑΣΟΚ) ενσωματώνοντας και ιδεολογικά το μεγαλύτερο μέρος των οπαδών της Αριστεράς. Χαρακτηριστικό και στις δυο περιπτώσεις ήταν ο ριζοσπαστισμός των κοινωνικών (αστικών) δυνάμεων που στήριξαν τον αγώνα και η μαχητικότητά τους.
Η Αριστερά και στις δυο περιπτώσεις παραχώρησε, σχεδόν οικειοθελώς, την ηγεμονία. Προδικτατορικά η Αριστερά ήταν στραπατσαρισμένη από τον εμφύλιο, το αντικομμουνιστικό κλίμα ήταν αφόρητο, οι διεθνείς συνθήκες εντελώς αρνητικές. Μεταδικτατορικά η πολιτική Κύρκου μετέτρεψε ένα δυναμικό λαϊκό Κίνημα σε ένα πλαδαρό, φοβισμένο μάζωμα, συρρικνωμένο-το ΚΚΕ έμεινε στα όρια της Γιάλτας και αργότερα επέλεξε την εικονολατρία.
Ο μόνος λόγος για την ιστορική αναδρομή (ακραία σχηματική) είναι για να υπογραμμίσω ότι από την εποχή της Ένωσης Κέντρου τη δεκαετία του 60 και ως σήμερα εμμένουν τέσσερα δεδομένα:
1. Ο σταθερός, επί μισό αιώνα, ριζοσπαστισμός ευρύτατων αστικών στρωμάτων.
2. Η ικανότητά τους (δηλαδή της εκάστοτε πολιτικής ηγεσία τους) να «προσλαμβάνουν» και μη ριζοσπαστικά στρώματα και να συγκροτούν πλειοψηφικό ρεύμα. Το «μυστικό» της ηγεμονίας ήταν ότι ο ριζοσπαστισμός παρέσυρε τους «συντηρητικούς» και όχι το αντίθετο.
3. Τα συνθήματα/αιτήματα παραμένουν σταθερά και αναλλοίωτα επί μισό αιώνα: Δημοκρατία και Εθνική Ανεξαρτησία.
4. Η Αριστερά, δηλαδή η εκάστοτε πολιτική ηγεσία, έθετε τα αιτήματα αυτά αλλά δεν κατάφερε (δεν τόλμησε; δεν ήξερε;) να ηγηθεί η ίδια ενός αγώνα για να πραγματοποιηθούν, από τότε ως σήμερα. Αρνήθηκε πάντως διαχρονικά να ανταποκριθεί στο ριζοσπαστισμό των κοινωνικών δυνάμεων.
Αρκετές φορές η Αριστερά αποδοκίμασε άμεσα ή έμμεσα αυτόν τον ριζοσπαστισμό, έδειξε να τον φοβάται, στην καλύτερη περίπτωση έμεινε αμήχανη απέναντί του.
Το πέμπτο δεδομένο είναι ότι αυτές οι κοινωνικές δυνάμεις είναι πολιτικά διάχυτες και ιδεολογικά θολές. Αλλά εκδηλώνονται με ποικίλους τρόπους και σε διαφορετικά ζητήματα σε όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης: Πχ Οι εντυπωσιακά ογκώδεις διαδηλώσεις για το «Μακεδονικό» όταν ξέσπασε το θέμα, η λαοθάλασσα για τον Οτσαλάν, οι λαοσυνάξεις του αρχιεπίσκοπου Χριστόδουλου, οι Αγανακτισμένοι της Πλατείας. Οι ίδιες κοινωνικές δυνάμεις εκτόξευσαν τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και τη ΧΑ. Κοινός τόπος είναι σταθερά η Εθνική Ανεξαρτησία και η Δημοκρατία ως πολιτική έκφραση και προϋπόθεση της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Τα Μνημόνια κλπ ωθούν σε διάφορες κατευθύνσεις αυτές τις κοινωνικές δυνάμεις, σήμερα ουσιαστικά αδέσποτες, έτοιμες να αλλάξουν ρότα αν κάτι εμφανιστεί ικανό να τους δώσει ελπίδα. Οι πολιτικές ηγεσίες επιχειρούν απελπισμένα να τις κατατάξουν για να αισθανθούν οι ίδιες ασφαλείς-όσο το κοινωνικό/εκλογικό σώμα είναι ρευστό έχουν ανασφάλεια. Η ΝΔ θεωρεί πχ ότι οι ψηφοφόροι της ΧΑ είναι «δικοί της» και ελπίζει στην πιθανότητα επαναπατρισμού τους, τουλάχιστον ενός τμήματος. Η Αριστερά, στην ίδια αντίληψη, βολεύεται κατατάσσοντας τους ψηφοφόρους της ΧΑ στους φασίστες και νομίζει ότι έτσι απαλλάσσεται από το πρόβλημα-το ριζοσπαστισμό τους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι απαλλάσσεται από μάλλον ενοχλητικούς ψηφοφόρους. Συμπληρωματικά αποφεύγει επιμελώς να εντάξει οργανικά τους νεοεισελθόντες ψηφοφόρους, ούτε καν ασχολείται όταν δεν τους διώχνει μάλλον αγενώς. Είναι πολιτικά αδιάφορο αν κάποιοι στον ΣΥΡΙΖΑ έχουν διαφορετική άποψη εφ’ όσον άλλα επικρατούν στην πράξη. Η ατολμία τους είναι και η καταδίκη τους. Αν αυτή η ανάλυση είναι σωστή τότε είναι προφανές ποια είναι η απάντηση στο προβαλλόμενο δίλημμα: μετριοπάθεια ή ριζοσπαστισμός, γιατί ο κόσμος, κουμπωμένος, δεν απαντά στις όποιες εκκλήσεις του ΣΥΡΙΖΑ να κατέβει στο πεζοδρόμιο. Το θεώρημα ότι οι ψηφοφόροι ξέρουν τι ψηφίζουν (δηλ, τη ΧΑ) αφήνει αναπάντητο τον ριζοσπαστισμό παραπέμποντας στο δευτερεύον, δηλαδή στην εκλογική επιλογή. Δεν φταίει συνεπώς η ηγεσία αλλά ο λαός, ο φασίστας λαός. Αίεν αριστεύειν.
Είναι άγνωστο αν, πότε και με ποια αφορμή θα ξεσπάσει η λαϊκή οργή για όσα γίνονται. Η απλή λογική λέει ότι όσο χάνεται η ελπίδα τόσο αυξάνεται η πιθανότητα κοινωνικής έκρηξης, αυθόρμητης και ανεξέλεγκτης. Πολλοί πιθανόν να νομίζουν ότι η λαϊκή οργή θα εκτονωθεί με εκλογές. Θα πρόκειται, όμως, για απλή αναβολή αν, μετεκλογικά, δεν ανοίξουν ορατές διέξοδοι όχι μόνο για τα άμεσα κοινωνικά/οικονομικά προβλήματα αλλά και για τα δυο πάγια και καθοριστικά αιτήματα: της Δημοκρατίας και της Εθνικής Ανεξαρτησίας και αξιοπρέπειας. Η διαφορά είναι ότι για τα κοινωνικά προβλήματα μπορεί να βρεθούν μικρές βαλβίδες εκτόνωσης. Τα θέματα Ανεξαρτησίας, γνωστά και ως εθνικά θέματα, ξεσπάνε απότομα και σε πνίγουν όπως το τσουνάμι. Οι Κασσάνδρες που φώναζαν σε ώτα μη ακουόντων θα κλαίνε και η θλιβερή τύχη των υπεύθυνων θα αφήνει αδιάφορους τους πάντες.
