ΝΕΟ ΔΟΓΜΑ ΣΤΗΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΗΠΑ Η Pax Americana και το μετέωρο βήμα του Ομπάμα στην Ευρώπη

Η «βελούδινη» πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στο παγκόσμιο στερέωμα, που προωθεί από την πρώτη θητεία του ο Μπαράκ Ομπάμα, παίρνει το τελευταίο διάστημα σάρκα και οστά.

Οι ΗΠΑ θα παραμείνουν το «πρώτο βιολί» στη διεθνή σκηνή και αυτό το έδειξε ο Μπαράκ Ομπάμα, με αφορμή την 70ή επέτειο από την απόβαση των συμμάχων στη Νορμανδία.Το νέο «δόγμα Ομπάμα» για την αμερικανική εξωτερική πολιτική δεν σηματοδοτεί μικρότερη παρεμβατικότητα, απλώς αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού, φέρνοντας σε δεύτερο πλάνο την ανάληψη στρατιωτικής δράσης και σε πρώτο τη διπλωματία. Η περιοδεία του στην Ευρώπη με αφορμή την 70ή επέτειο από την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία και η μεγαλύτερη εμπλοκή των ΗΠΑ στη Γηραιά Ηπειρο με φόντο την κρίση στην Ουκρανία είναι ένα πρώτο δείγμα της νέας Pax Americana που περιέγραψε σε γενικές γραμμές πριν από μερικές ημέρες ο Αμερικανός πρόεδρος. Στόχος του είναι η χρήση στρατιωτικής ισχύος μονομερώς, όταν απειλούνται ευθέως τα αμερικανικά συμφέροντα. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, οι ΗΠΑ θα είναι μεν το «πρώτο βιολί», αλλά σε συνεργασία με τη διεθνή κοινότητα, με ευελιξία και με έμφαση πρώτα στις οικονομικές πιέσεις και στον διάλογο.

Το ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία έδωσε στον Ομπάμα τον «καμβά» για να σκιαγραφήσει τη νέα ρότα της υπερδύναμης. Με ρητορική σε υψηλούς τόνους εναντίον του Κρεμλίνου, που ταυτόχρονα άφηνε ανοιχτό ένα «παραθυράκι» διαλόγου και οικοδόμησης αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ο Ομπάμα προσπάθησε να συντηρήσει την ηγετική εικόνα των ΗΠΑ στην Ευρώπη και παράλληλα να καθησυχάσει τους συμμάχους στην ανατολική Ευρώπη.

Ηταν χαρακτηριστικό ότι από τη μία ο Αμερικανός πρόεδρος κάλεσε τη Μόσχα να σταματήσει να προκαλεί ένταση στην Ουκρανία και την ίδια στιγμή τόνισε ότι έχει καταστήσει σαφές στον Βλαντιμίρ Πούτιν πως οι ΗΠΑ δεν επιδιώκουν να απειλήσουν τη Ρωσία. Τη μια στιγμή δίνει πλήρη στήριξη στον νέο πρόεδρο της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο, ο οποίος έχει κηρύξει ανελέητο πόλεμο στους ρωσόφωνους αντάρτες, και την άλλη αναγνωρίζει το δικαίωμα της Ρωσίας να ενδιαφέρεται για το τι συμβαίνει κοντά στα σύνορά της. Διόλου τυχαία ήταν και η ανακοίνωση προγράμματος ύψους 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων με στόχο την ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας στην ανατολική Ευρώπη. Το ποσό αυτό, που αντιστοιχεί σε 0,2% των αμυντικών δαπανών της Ουάσιγκτον, θα διατεθεί για τη στήριξη και εκπαίδευση στρατού στις ΝΑΤΟϊκές χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Επιπλέον επιτρέπει στις ΗΠΑ να αυξήσουν τη στρατιωτική τους παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Αμυνας, Τσακ Χέιγκλ, καθησυχάζοντας έτσι τους ΝΑΤΟϊκούς συμμάχους που βρίσκονται στην πίσω «αυλή» της Ρωσίας.

O Mπαράκ Ομπάμα έδωσε την πλήρη στήριξή του στον νέο πρόεδρο της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο ο οποίος έχει κηρύξει σφοδρό πόλεμο στους ρωσόφωνους αντάρτες.

Ειδικά η Ρουμανία είχε ζητήσει επανειλημμένως από τις ΗΠΑ να αυξήσουν τον αριθμό των πολεμικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα και ο Χέιγκλ προχώρησε στη συγκεκριμένη ανακοίνωση κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Βουκουρέστι. Ηδη η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Ευρώπη είναι διπλάσια από ό,τι για παράδειγμα στον Περσικό Κόλπο και δείχνει το βάρος που δίνει η Ουάσιγκτον στη Γηραιά Ηπειρο ως εταίρο, σύμμαχο, αλλά και ως βάση για να ασκεί πιέσεις σε αυτή τη γωνιά του πλανήτη.

Η Ουάσιγκτον του Ομπάμα χρησιμοποιεί τη στρατιωτική ισχύ ως διπλωματικό όπλο, στην ίδια φαρέτρα με τις οικονομικές κυρώσεις, για τις οποίες έκανε ιδιαίτερη μνεία στην ομιλία του στο Γουέστ Πόιντ πριν από λίγες ημέρες ο Αμερικανός πρόεδρος. Υπό αμερικανική πίεση, άλλωστε, συναίνεσε τόσο η G7 όσο και η Ευρώπη στην επέκταση των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας, εφόσον δεν βρεθεί μια διαφορετική «φόρμουλα» συνεννόησης με το Κρεμλίνο.

Παρά τις επικρίσεις η ανταλλαγή του Αμερικανού στρατιώτη Μπόου Μπέργκνταλ με πέντε Ταλιμπάν κρατούμενους του Γκουαντάναμο κρίνεται στα συν του Αμερικανού προέδρου.

Οι διαφορετικές ισορροπίες στην αμερικανική εξωτερική πολιτική - που συνάντησαν αρκετές αντιδράσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ και κυρίως από την πλευρά των Ρεπουμπλικάνων- εκφράστηκαν και σε δύο ακόμη κινήσεις του Μπαράκ Ομπάμα. Ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωσε σχέδιο για τη σταδιακή αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν το 2015 και το 2016, που θα ολοκληρωθεί πλήρως με τη λήξη της θητείας του, το 2017. Σε αυτό το πλαίσιο έγινε και η ανταλλαγή του Αμερικανού στρατιώτη Μπόου Μπέργκνταλ, ο οποίος κρατείτο από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, με πέντε κρατουμένους στο Γκουαντάναμο. Παρά τις εντονότατες επικρίσεις που δέχτηκε για αυτή την ανταλλαγή, ο Ομπάμα έκρινε ότι οι αντιδράσεις θα ήταν πολύ πιο σφοδρές εάν αργότερα γινόταν γνωστό ότι άφησε ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία που του δόθηκε να φέρει πίσω στην πατρίδα έναν Αμερικανό αιχμάλωτο.

Η άλλη αλλαγή πλεύσης του Ομπάμα, την οποία άφησε να διαφανεί στην ομιλία του στο Γουέστ Πόιντ, ήταν η μεγαλύτερη εμπλοκή των ΗΠΑ στη Συρία. Μέχρι τώρα και παρά τους υψηλούς τόνους που είχε υιοθετήσει στην αρχή, η αμερικανική κυβέρνηση δίσταζε να κάνει το επόμενο βήμα, καθώς δεν ήθελε να εισέλθει σε ακόμη μία στρατιωτική περιπέτεια. Πλέον η Ουάσιγκτον αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να ενισχύσει οικονομικά και να εκπαιδεύσει τους Σύρους αντάρτες που πολεμούν το καθεστώς Ασαντ.

Πιέσεις στη Μέρκελ για τη λιτότητα
Το «δόγμα Ομπάμα» αναφέρει σαφώς ότι το κύριο μέλημα των ΗΠΑ είναι η προάσπιση των αμερικανικών συμφερόντων, κάτι που, πέραν της ασφάλειας, περιλαμβάνει και την οικονομία. Οι παρεμβάσεις του Μπαράκ Ομπάμα, με αρκετά επιτακτικό τρόπο μάλιστα, ήταν συχνές από την έναρξη της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη. Οπως είχε δηλώσει εξ αρχής, οι κλυδωνισμοί της ευρωπαϊκής οικονομίας έχουν θανάσιμες επιπτώσεις στο δολάριο και την αμερικανική οικονομία και δεν επρόκειτο να το επιτρέψει. Ο Ομπάμα ασκούσε διαρκώς πιέσεις στην Ανγκελα Μέρκελ και τον Νικολά Σαρκοζί, προτρέποντάς τους να δράσουν. Ηδη από το 2011 ο Ομπάμα είχε ζητήσει από τη Μέρκελ να παίξει αποφασιστικό ρόλο για την εξεύρεση λύσης στο ελληνικό οικονομικό πρόβλημα. Δεν ήταν εξάλλου λίγες οι παρεμβάσεις από αμερικανικής πλευράς, όταν έβλεπαν ότι ο δρόμος της σκληρής λιτότητας και της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας δεν απέδιδαν τα αναμενόμενα και δεν καθησύχαζαν στο ελάχιστο τις αγορές.

«Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι υπάρχει μια στρατηγική ανάπτυξη πλάι στην ανάγκη για δημοσιονομική πειθαρχία, καθώς και μια νομισματική πολιτική που προωθεί τη δυνατότητα χωρών όπως η Ισπανία ή η Ιταλία να θέτουν σκληρούς στόχους και να εφαρμόζουν πολύ σκληρές πολιτικές», δήλωνε. Εξάλλου, όπως αποκάλυψαν οι «Financial Times» πριν από λίγο καιρό, ο Μπαράκ Ομπάμα έδωσε στην καγκελάριο την ημέρα της συνόδου του G20 στο Λος Κάμπος του Μεξικού το 2012 ένα έγγραφο στο οποίο για πρώτη φορά δηλωνόταν πλήρης υιοθέτηση μίας πρότασης του τότε πρωθυπουργού της Ιταλίας Μάριο Μόντι. Το σχέδιο προέβλεπε ότι η ΕΚΤ θα προστάτευε τις χώρες της Ευρωζώνης όταν θα υφίσταντο επίθεση από τις χρηματαγορές αγοράζοντας αυτομάτως τα ομόλογά τους.

Η Μέρκελ φέρεται να εξοργίστηκε και να δέχθηκε πιέσεις από τον Ομπάμα για να συνεργαστεί με τον Ιταλό πρωθυπουργό. Παρότι εκείνη την ημέρα το θέμα εγκαταλείφθηκε, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ήταν η αρχή μιας νέας πορείας...
Τρεις μήνες αργότερα η Ανγκελα Μέρκελ θα έδινε την έγκρισή της σε ένα ανάλογα φιλόδοξο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων του διοικητή της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι.
ΜΑΡΙΑ ΑΔΑΜΙΔΟΥ
madam@pegasus.gr