ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Η Ελλάδα διαθέτει «ανθρώπινο κεφάλαιο», ταλαντούχους και
δημιουργικούς ανθρώπους που θα τη βγάλουν από το σημερινό τέλμα, λέει
στην «Κ» ο Τζέιμς Σταυρίδης, πρύτανης του Fletcher School of Law and
Diplomacy στο Πανεπιστήμιο Tufts της Μασαχουσέτης, ο οποίος έχει
διατελέσει ναύαρχος και ανώτατος διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην
Ευρώπη.
Η «τελική επιδίωξη» του Βλαντιμίρ
Πούτιν στην ουκρανική κρίση είναι «μια Ουκρανία που θα συνεχίσει να
εξαρτάται από τη Ρωσία», σύμφωνα με τον Τζέιμς Σταυρίδη, πρώην ναύαρχο
και ανώτατο διοικητή των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη (2009-2013).
Συνομιλώντας με την «Κ» λίγο πριν από τη διάλεξή του στο Ιδρυμα
Κωνσταντίνος Καραμανλής την Πέμπτη, ο κ. Σταυρίδης, σήμερα πρύτανης του
Fletcher School of Law and Diplomacy στο Πανεπιστήμιο Tufts της
Μασαχουσέτης, τονίζει ότι ο Ρώσος πρόεδρος προτιμά την αποσταθεροποίηση
της Ουκρανίας από το να συνταχθεί η χώρα με το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή
Ενωση. Σύμφωνα με τον κ. Σταυρίδη, οι κυρώσεις της Δύσης έφεραν
αποτέλεσμα, αποτρέποντας μια ενδεχόμενη εισβολή της Ρωσίας και στην
Ανατολική Ουκρανία.
Ωστόσο, ο κ. Πούτιν «συνεχίζει να αποσταθεροποιεί την περιοχή, χρησιμοποιώντας ειδικές δυνάμεις, κυβερνοπόλεμο, μισθοφόρους στρατολογημένους στη Ρωσία και μια εκστρατεία παραπληροφόρησης». Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ μπορούν να βοηθήσουν την ουκρανική κυβέρνηση να ανακτήσει τον έλεγχο της Ανατολικής Ουκρανίας –εγχείρημα που χαρακτηρίζει «πολύ δύσκολο»– παρέχοντας, εκτός από εξοπλισμό και επιχειρησιακή στήριξη, τις κατάλληλες συμβουλές: «Να μην κλιμακώσουν την κατάσταση, να ανακτήσουν τον έλεγχο της επικράτειάς τους αναγνωρίζοντας παράλληλα τα δικαιώματα της ρωσόφωνης μειοψηφίας».
Μακροπρόθεσμα, χαρακτηρίζει «ανοιχτή» την πιθανότητα προσχώρησης της Ουκρανίας στην Ε.Ε. Αντίθετα, «στο ΝΑΤΟ δεν είναι πολύ πιθανό να ενταχθούν», λόγω της έντονης αντίδρασης που θα υπήρχε από τη Μόσχα. Γενικότερα, υποστηρίζει ότι η ουκρανική κρίση αποτελεί «επιτυχία σε επίπεδο τακτικής, αλλά στρατηγική αποτυχία» για τη Ρωσία. Οπως εξηγεί, «ο Πούτιν έχει υποστεί κυρώσεις, έχει πλήξει την οικονομία του, έχει αναζωογονήσει το ΝΑΤΟ και έχει εκδιωχθεί από το G8».
H de facto πάταξη της οποίας φιλοδοξίας του Κιέβου να ενταχθεί μελλοντικά στο ΝΑΤΟ δεν αποτελεί στρατηγική επιτυχία; «Οντως. Συνολικά όμως, εξετάζοντας το κόστος για τη σχέση της Ρωσίας με τη Δύση, πρόκειται για στρατηγικό ατόπημα. Αν ήμουν σχεδιαστής στρατηγικής στη Ρωσία, θα έλεγα στον κ. Πούτιν ότι το μέλλον μας είναι με την Ευρώπη».
Η πολιτική Ομπάμα
Η κουβέντα στρέφεται στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Θεωρεί πως η κριτική που δέχεται ο κ. Ομπάμα, ότι είναι υπερβολικά διστακτικός στη χρήση των στρατιωτικών πόρων των ΗΠΑ, είναι σωστή; «Ο πρόεδρος Ομπάμα έχει χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ κατά τρομοκρατών, συμπεριλαμβανομένου και του Μπιν Λάντεν, επανειλημμένως, με τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, και συνέχισε να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στο Αφγανιστάν», σημειώνει ο κ. Σταυρίδης, υπενθυμίζοντας επιπλέον ότι η κυβέρνηση μόλις δεσμεύθηκε να επενδύσει 1 δισ. δολάρια για αμυντικές εγκαταστάσεις στην Ευρώπη, στον απόηχο της ουκρανικής κρίσης. «Από την άλλη, μπορούσαμε να είχαμε κινηθεί πιο γρήγορα στη Συρία, να είχαμε στηρίξει τους αντικαθεστωτικούς στα πρώιμα στάδια της εξέγερσης. Ισως αυτό να είχε κάνει τη διαφορά και να είχε προκαλέσει την πτώση του απεχθούς καθεστώτος Ασαντ».
Γενικότερα, σύμφωνα με τον πρύτανη του Fletcher School, η «προσεκτική, συνετή» εξωτερική πολιτική Ομπάμα έχει επηρεαστεί και από την ευρέως διεσπαρμένη αίσθηση στην αμερικανική κοινή γνώμη, έπειτα από δύο πολυετείς πολέμους και μια βαθιά ύφεση, ότι «οι πόροι των ΗΠΑ πρέπει να δαπανώνται περισσότερο στο εσωτερικό της χώρας». Θεωρεί μάλιστα ότι «υπάρχει κίνδυνος απομονωτισμού» των ΗΠΑ – αν και πιστεύει ότι δεν θα εξελιχθούν έτσι τα πράγματα.
Μιλώντας το 2012 στο TED Global, ο ναύαρχος είχε εξάρει τις νέες δυνατότητες ενίσχυσης της συλλογικής ασφάλειας που παρέχει το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πιστεύει ότι οι δυνατότητες αυτές υπερτερούν των νέων κινδύνων (παραβίαση ιδιωτικότητας, παρακολουθήσεις, χάκερς, κυβερνοπόλεμος);
Ο κ. Σταυρίδης παραδέχεται ότι μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμα όπλα στα χέρια κακοποιών στοιχείων, όπως το καθεστώς Ασαντ, και ότι «όσο αυξάνει η εξάρτησή μας από το Διαδίκτυο τόσο αυξάνονται και τα ευάλωτα σημεία». Αλλά επιμένει ότι οι μεγάλες ιδέες της Δύσης –δημοκρατία, ατομική ελευθερία, ελευθερία του λόγου– μακροπρόθεσμα τείνουν να επικρατούν και ότι, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η εξάπλωση του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει θετική επιρροή. «Γι’ αυτό και τα φοβούνται τόσο πολύ χώρες όπως η Κίνα», παρατηρεί.
Προστασία της ιδιωτικότητας
Δεν ανησυχεί ότι ακριβώς αυτές οι μεγάλες ιδέες υπονομεύονται από τις διαρκώς διογκούμενες υποδομές παρακολούθησης του κράτους, όπως αναδείχθηκαν και στο σκάνδαλο της NSA, πάντα στο όνομα της ασφάλειας; «Η επιλογή δεν είναι μεταξύ απόλυτης ιδιωτικότητας και του κράτους-παντογνώστη», απαντά. «Πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη ισορροπία. Ο ιδανικός κριτής αυτής της ισορροπίας είναι η δικαστική εξουσία. Στις ΗΠΑ, εξαιτίας των αποκαλύψεων Σνόουντεν, επανεξετάζουμε την κατάσταση και θεωρώ ότι το αποτέλεσμα θα είναι να γυρίσει ο διακόπτης ξανά στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης προστασίας της ιδιωτικότητας».
Κλείνοντας, η συζήτηση στρέφεται στην Ελλάδα. Ο κ. Σταυρίδης, Ελληνοαμερικανός τρίτης γενιάς, ενθυμούμενος τις μέρες του ως ανωτάτου διοικητού Ευρώπης, χαιρετίζει την ελληνική συνδρομή στο ΝΑΤΟ. Η «Κ» τον ρωτά αν, στην κορύφωση της κρίσης, όταν υπήρχε πραγματική απειλή εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, η Ουάσιγκτον ανησυχούσε και για τις συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης στο πεδίο της ασφάλειας. Χαρακτηρίζοντας τη χώρα μας «από τα πιο θεμελιώδη μέλη» της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, ισχυρίζεται ότι δεν υπήρχε ανησυχία για έξοδο της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ. «Γενικότερα πάντως, ανησυχούσαμε για πιθανή αστάθεια στη χώρα και για τον αντίκτυπο στη διαδικασία ευρωπαϊκής ενοποίησης. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν μια κατακερματισμένη Ευρώπη – προτιμούμε σαφώς να συνεννοούμαστε με μία, ενωμένη Ευρώπη».
Παρότι αναγνωρίζει τον πόνο που έχουν υποστεί οι Ελληνες, πάντως, ο συνομιλητής της «Κ», που ως παιδί είχε ζήσει τρία χρόνια στο Ψυχικό, δηλώνει «πολύ αισιόδοξος» για την Ελλάδα. Οπως εξηγεί, η χώρα διαθέτει «ανθρώπινο κεφάλαιο», ταλαντούχους και δημιουργικούς ανθρώπους που θα τη βγάλουν από το σημερινό τέλμα.
Ωστόσο, ο κ. Πούτιν «συνεχίζει να αποσταθεροποιεί την περιοχή, χρησιμοποιώντας ειδικές δυνάμεις, κυβερνοπόλεμο, μισθοφόρους στρατολογημένους στη Ρωσία και μια εκστρατεία παραπληροφόρησης». Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ μπορούν να βοηθήσουν την ουκρανική κυβέρνηση να ανακτήσει τον έλεγχο της Ανατολικής Ουκρανίας –εγχείρημα που χαρακτηρίζει «πολύ δύσκολο»– παρέχοντας, εκτός από εξοπλισμό και επιχειρησιακή στήριξη, τις κατάλληλες συμβουλές: «Να μην κλιμακώσουν την κατάσταση, να ανακτήσουν τον έλεγχο της επικράτειάς τους αναγνωρίζοντας παράλληλα τα δικαιώματα της ρωσόφωνης μειοψηφίας».
Μακροπρόθεσμα, χαρακτηρίζει «ανοιχτή» την πιθανότητα προσχώρησης της Ουκρανίας στην Ε.Ε. Αντίθετα, «στο ΝΑΤΟ δεν είναι πολύ πιθανό να ενταχθούν», λόγω της έντονης αντίδρασης που θα υπήρχε από τη Μόσχα. Γενικότερα, υποστηρίζει ότι η ουκρανική κρίση αποτελεί «επιτυχία σε επίπεδο τακτικής, αλλά στρατηγική αποτυχία» για τη Ρωσία. Οπως εξηγεί, «ο Πούτιν έχει υποστεί κυρώσεις, έχει πλήξει την οικονομία του, έχει αναζωογονήσει το ΝΑΤΟ και έχει εκδιωχθεί από το G8».
H de facto πάταξη της οποίας φιλοδοξίας του Κιέβου να ενταχθεί μελλοντικά στο ΝΑΤΟ δεν αποτελεί στρατηγική επιτυχία; «Οντως. Συνολικά όμως, εξετάζοντας το κόστος για τη σχέση της Ρωσίας με τη Δύση, πρόκειται για στρατηγικό ατόπημα. Αν ήμουν σχεδιαστής στρατηγικής στη Ρωσία, θα έλεγα στον κ. Πούτιν ότι το μέλλον μας είναι με την Ευρώπη».
Η πολιτική Ομπάμα
Η κουβέντα στρέφεται στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Θεωρεί πως η κριτική που δέχεται ο κ. Ομπάμα, ότι είναι υπερβολικά διστακτικός στη χρήση των στρατιωτικών πόρων των ΗΠΑ, είναι σωστή; «Ο πρόεδρος Ομπάμα έχει χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ κατά τρομοκρατών, συμπεριλαμβανομένου και του Μπιν Λάντεν, επανειλημμένως, με τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, και συνέχισε να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στο Αφγανιστάν», σημειώνει ο κ. Σταυρίδης, υπενθυμίζοντας επιπλέον ότι η κυβέρνηση μόλις δεσμεύθηκε να επενδύσει 1 δισ. δολάρια για αμυντικές εγκαταστάσεις στην Ευρώπη, στον απόηχο της ουκρανικής κρίσης. «Από την άλλη, μπορούσαμε να είχαμε κινηθεί πιο γρήγορα στη Συρία, να είχαμε στηρίξει τους αντικαθεστωτικούς στα πρώιμα στάδια της εξέγερσης. Ισως αυτό να είχε κάνει τη διαφορά και να είχε προκαλέσει την πτώση του απεχθούς καθεστώτος Ασαντ».
Γενικότερα, σύμφωνα με τον πρύτανη του Fletcher School, η «προσεκτική, συνετή» εξωτερική πολιτική Ομπάμα έχει επηρεαστεί και από την ευρέως διεσπαρμένη αίσθηση στην αμερικανική κοινή γνώμη, έπειτα από δύο πολυετείς πολέμους και μια βαθιά ύφεση, ότι «οι πόροι των ΗΠΑ πρέπει να δαπανώνται περισσότερο στο εσωτερικό της χώρας». Θεωρεί μάλιστα ότι «υπάρχει κίνδυνος απομονωτισμού» των ΗΠΑ – αν και πιστεύει ότι δεν θα εξελιχθούν έτσι τα πράγματα.
Μιλώντας το 2012 στο TED Global, ο ναύαρχος είχε εξάρει τις νέες δυνατότητες ενίσχυσης της συλλογικής ασφάλειας που παρέχει το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πιστεύει ότι οι δυνατότητες αυτές υπερτερούν των νέων κινδύνων (παραβίαση ιδιωτικότητας, παρακολουθήσεις, χάκερς, κυβερνοπόλεμος);
Ο κ. Σταυρίδης παραδέχεται ότι μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμα όπλα στα χέρια κακοποιών στοιχείων, όπως το καθεστώς Ασαντ, και ότι «όσο αυξάνει η εξάρτησή μας από το Διαδίκτυο τόσο αυξάνονται και τα ευάλωτα σημεία». Αλλά επιμένει ότι οι μεγάλες ιδέες της Δύσης –δημοκρατία, ατομική ελευθερία, ελευθερία του λόγου– μακροπρόθεσμα τείνουν να επικρατούν και ότι, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η εξάπλωση του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει θετική επιρροή. «Γι’ αυτό και τα φοβούνται τόσο πολύ χώρες όπως η Κίνα», παρατηρεί.
Προστασία της ιδιωτικότητας
Δεν ανησυχεί ότι ακριβώς αυτές οι μεγάλες ιδέες υπονομεύονται από τις διαρκώς διογκούμενες υποδομές παρακολούθησης του κράτους, όπως αναδείχθηκαν και στο σκάνδαλο της NSA, πάντα στο όνομα της ασφάλειας; «Η επιλογή δεν είναι μεταξύ απόλυτης ιδιωτικότητας και του κράτους-παντογνώστη», απαντά. «Πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη ισορροπία. Ο ιδανικός κριτής αυτής της ισορροπίας είναι η δικαστική εξουσία. Στις ΗΠΑ, εξαιτίας των αποκαλύψεων Σνόουντεν, επανεξετάζουμε την κατάσταση και θεωρώ ότι το αποτέλεσμα θα είναι να γυρίσει ο διακόπτης ξανά στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης προστασίας της ιδιωτικότητας».
Κλείνοντας, η συζήτηση στρέφεται στην Ελλάδα. Ο κ. Σταυρίδης, Ελληνοαμερικανός τρίτης γενιάς, ενθυμούμενος τις μέρες του ως ανωτάτου διοικητού Ευρώπης, χαιρετίζει την ελληνική συνδρομή στο ΝΑΤΟ. Η «Κ» τον ρωτά αν, στην κορύφωση της κρίσης, όταν υπήρχε πραγματική απειλή εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, η Ουάσιγκτον ανησυχούσε και για τις συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης στο πεδίο της ασφάλειας. Χαρακτηρίζοντας τη χώρα μας «από τα πιο θεμελιώδη μέλη» της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, ισχυρίζεται ότι δεν υπήρχε ανησυχία για έξοδο της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ. «Γενικότερα πάντως, ανησυχούσαμε για πιθανή αστάθεια στη χώρα και για τον αντίκτυπο στη διαδικασία ευρωπαϊκής ενοποίησης. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν μια κατακερματισμένη Ευρώπη – προτιμούμε σαφώς να συνεννοούμαστε με μία, ενωμένη Ευρώπη».
Παρότι αναγνωρίζει τον πόνο που έχουν υποστεί οι Ελληνες, πάντως, ο συνομιλητής της «Κ», που ως παιδί είχε ζήσει τρία χρόνια στο Ψυχικό, δηλώνει «πολύ αισιόδοξος» για την Ελλάδα. Οπως εξηγεί, η χώρα διαθέτει «ανθρώπινο κεφάλαιο», ταλαντούχους και δημιουργικούς ανθρώπους που θα τη βγάλουν από το σημερινό τέλμα.
