Στιγμές Αποκάλυψης

Του Γιάγκου Ανδρεάδη- Το πραγματικό στο Ιράκ ξεπερνά την πραγματικότητα. Ενας στρατός εξακοσίων ή επτακοσίων χιλιάδων ανδρών, άριστα εξοπλισμένος από τους Αμερικανούς, διαλύθηκε, χωρίς να συγκρουστεί με κάτι σαν δύο χιλιάδες αντάρτες, που δήλωναν και πίστευαν έτοιμοι να πεθάνουν για τον σκοπό τους. Ετσι, μέγα μέρος του σουνιτικού Ιράκ, μαζί με κοιτάσματα αερίου και νάφθας, πέρασε στα χέρια των εξεγερμένων που ελέγχουν πια μια τεράστια και ουσιαστικά ενιαία περιοχή που περιλαμβάνει ιρακινά, συριακά και λιβανέζικα εδάφη.

Οι ειδικοί των διεθνών σχέσεων, εξπέρ στο να αναλύουν εκ των υστέρων τις εξελίξεις τις οποίες απέτυχαν να προβλέψουν, θα μας δώσουν σε τακτοποιημένα κουτάκια την ερμηνεία των γεγονότων. Εξάπλωση της μεταλλαγμένης αλλά πάντοτε φονικής Αλ Κάιντα, εξέγερση των σουνιτών, κυρίαρχων επί Σαντάμ, απροθυμία των σιιτών -κορμού τού μετά Σαντάμ στρατού- να διακινδυνέψουν για περιοχές που νιώθουν ξένες, υπόγειες κινήσεις της Αμερικής, που ξαφνικά θυμήθηκε τα δικαιώματα των σουνιτών, προσπάθεια του Ιράν να κερδίσει πόντους στα εδάφη του παραδοσιακού του εχθρού, του Ιράκ. Αυτό που έγινε όμως παραπέμπει σε στιγμές Αποκάλυψης, όταν οι προβλέψεις συνεχώς κονιορτοποιούνται, ενώ τα διεθνή Μέσα προβάλλουν το ένα μετά το άλλο κλισέ που αδυνατεί να εκφράσει ό,τι συμβαίνει.

Οσα συμβαίνουν αυτές τις μέρες στην περιοχή επαναφέρουν πάντως το ερώτημα που έθεσαν τις μέρες αυτές οι Ρώσοι και πολλοί άλλοι στον πλανήτη: Γιατί οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι έκαναν τον πόλεμο στο Ιράκ; Ο Σαντάμ δεν αποτελούσε κίνδυνο. Η κίνηση της εισβολής στο Κουβέιτ στα 1990 ήταν μια παγίδα όπου τον έσπρωξαν η μεγαλομανία του και οι Αμερικανοί, και τα περί χημικού οπλοστασίου που προέβαλλαν το 2003 οι επιτιθέμενοι αποδείχθηκαν ψέμα.Το Ιράκ, όμως, είχε σε περισσότερες περιοχές πετρέλαια, αέριο και νάφθα και επίσης οι πόλεμοι είναι η ευκαιρία να πουληθούν όπλα.

Παρά την αποχώρησή τους από το Ιράκ, οι Αμερικανοί μπορούμε να πούμε ότι άντλησαν οφέλη και στα δύο αυτά πεδία· μέχρι προχθές, όταν ο στρατός που είχαν στήσει με κόστος δισεκατομμυρίων κυριολεκτικά έλιωσε και εξαφανίστηκε, και το ISIL με τους σουνίτες συμμάχους του κατέλαβαν τη Μοσούλη, το Τικρίτ και την Φαλούτζα. Και έφτασε κοντά στη Βαγδάτη, την οποία, ελλείψει στρατού, οι Ιρανοί «σύμβουλοι», οι σιιτικές πολιτοφυλακές και οι διαθέσιμοι απλοί πολίτες καλούνται τώρα να υπερασπίσουν, ενώ οι σουνίτες της πόλης έχουν κλειστεί στα σπίτια τους τρέμοντας αντίποινα.

Η τυραννία του Σαντάμ κρατούσε, με τον τρόμο, τη βία και τη λαϊκιστική γοητεία, το πολυεθνικό και πολυθρησκευτικό Ιράκ ενωμένο. Οι γυναίκες δεν φορούσαν -μόνο αν το επέλεγαν- τη μαντίλα, οι θρησκευτικές μειονότητες, χριστιανοί και άλλοι, ζούσαν σε συνθήκες ανοχής, η καθημερινότητα έμοιαζε ομαλή και η Αλ Κάιντα αποτελούσε εχθρό.Σήμερα, πιο αισιόδοξη εκδοχή εξόδου από το χάος φαίνεται να είναι μια χαλαρή συνομοσπονδία, από την οποία το κουρδικό τμήμα, αργά ή γρήγορα, θα αποσχιστεί πρώτο. Οι μειονότητες, όπως και πολλοί άλλοι Ιρακινοί, έχουν τραπεί σε φυγή από τη χώρα, μεταναστεύοντας κατά εκατοντάδες χιλιάδες και εκατομμύρια και το φανατικό Ισλάμ απειλεί να κυριαρχήσει.

Οσοι βλέπουν θετικές για τη Δύση προοπτικές μέσα στις πιο δυσοίωνες συνθήκες, υποστηρίζουν ότι οι τελευταίες εξελίξεις μπορεί να γίνουν η βάση για μια απρόβλεπτη μέχρι χθες σύμπραξη Αμερικανών, Τούρκων, Κούρδων, Ιρανών -που δηλώνουν τώρα περιστερές της ειρήνης- και σιιτών του Ιράκ. Σύμπραξη που θα συντρίψει το ISIL και τους συμμάχους του δημιουργώντας μια κατάσταση δύσκολης, έστω, ισορροπίας στην περιοχή. Αντιθέτως, οι σουνίτες της Μοσούλης και των γειτονικών περιοχών επιχειρούν να διαφοροποιηθούν από τον χθεσινό τους εχθρό και τωρινό αναγκαστικό σύμμαχο, τη μεταλλαγμένη Κάιντα και ευελπιστούν ότι τελικά οι Αμερικανοί θα δεχτούν να τους περιλάβουν σε μια μελλοντική μοιρασιά.

Και οι δύο απόψεις, σχηματικά παρουσιασμένες χάριν συντομίας, είναι συζητήσιμες. Η συντριβή των ανταρτών δεν είναι αδύνατη, αλλά δεν είναι απλή. Εξαπλωμένο σε τρεις χώρες, το Ιράκ, τη Συρία και τον Λίβανο, το ISIL είναι, όπως και οι Κούρδοι, παίκτης σε δύο ή περισσότερες διαφορετικές πραγματικότητες. Δεν έχει απλώς τη δυνατότητα να αναδιπλώνεται, όταν πιέζεται, πέρα από τα σύνορα της κάθε χώρας, βασικό στοιχείο επιβίωσης κάθε αντάρτικου. Επιπλέον, έχει βασικό ρόλο και στον πόλεμο εναντίον του Ασαντ, στον οποίο έχουν τόσο ποντάρει Αμερικανοί και Τούρκοι. Αν ωστόσο το ISIL επιμένει σε ωμότητες σαν αυτές που διέπραξε στο Τικρίτ, αδιασταύρωτες αλλά σοβαρές πληροφορίες από τη Μοσούλη δείχνουν την αρχή ενός ρήγματος μεταξύ των εξεγερμένων. Εδώ, οι σουνίτες αρχηγοί -προερχόμενοι από τον σανταμικό στρατό και το Μπάαθ-, που κρατούν τον έλεγχο της πόλης, προσπαθούν να διαψεύσουν την εικόνα του φανατικού ισλαμιστή: καπνοπωλεία, κομμωτήρια, αρωματοπωλεία κ.λπ., συνώνυμα της κόλασης για τους φονταμενταλιστές, έχουν αφεθεί να λειτουργούν όπως και οι κοινωνικές υπηρεσίες.

Ωστόσο, η καταξίωση των σουνιτών, ως ισότιμου μέλους μιας συνομοσπονδίας όπου θα συνυπάρχουν με τους εχθρούς τους, σιίτες και Κούρδους, δεν θα είναι ούτε εύκολη ούτε υποχρεωτικά σταθερή. Πέρα από τα ενδοϊρακινά προβλήματα, ακόμη και αν τελικά σπάσουν οριστικά οι σχέσεις τους με την Αλ Κάιντα, κάτι το διόλου βέβαιο, θα έχουν εξασφαλισμένη την εχθρότητα των Ιρανών και των Σύρων, και την δυσπιστία άλλων ισχυρών διεθνών παραγόντων. Με δυο λόγια, καμία πρόβλεψη δεν μπορεί να είναι ασφαλής, και το πιθανότερο δεν είναι η αποκατάσταση της όποιας σταθερότητας, αλλά η συνέχιση μιας αναταραχής με απρόβλεπτες συνέπειες.

Δεν λείπουν αυτοί που πιστεύουν ότι οι ισχυροί του κόσμου, και κυρίως η υπερδύναμη, ελέγχουν τα πάντα και μπορούν να γυρίζουν και την όποια αναταραχή, τρομοκρατική δράση, εξέγερση κ.λπ. προς όφελός τους. Είναι όμως γεγονός ότι οι παρεμβάσεις των Δυτικών στο Ιράκ, τη Συρία και τις άλλες χώρες, έχουν, παρά τα όσα έγραψε στο Ιντερνετ ο Τόνι Μπλερ, καταστήσει την περιοχή ξέφραγο αμπέλι, ένα χώρο χωρίς σύνορα, όπου οι αντίπαλοι, ιδίως αυτοί που κινούνται, όπως και οι Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, αντισυμβατικά, μπορούν να γλιστρούν σαν φαντάσματα σε ένα τοπίο που μοιάζει φτιαγμένο από αντικατοπτρισμούς της ερήμου.

Σε ένα τέτοιο τοπίο, το απρόβλεπτο τείνει να αποδειχθεί ο κανόνας.