Ο προγραμματισμός των ΗΠΑ προβλέπει συμφωνία ως τα τέλη του τρέχοντος έτους και δημοψηφίσματα το 2015
Οι Αμερικανοί επιθυμούν να
έχει επιτευχθεί ένα γενικό πλαίσιο συμφωνίας στο Κυπριακό ως τα τέλη
του τρέχοντος έτους ώστε ως τα τέλη του 2015 να μπορέσουν να διεξαχθούν
δημοψηφίσματα. Αυτός είναι, σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Βήματος», ο
σχεδιασμός της Ουάσιγκτον, για τον οποίο είναι πλήρως ενήμερη και η
Αθήνα.
Τρεις παράγοντες θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό την πορεία των
συνομιλιών. Ο πρώτος είναι η προώθηση τολμηρών Μέτρων Οικοδόμησης
Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) παράλληλα με τις συνομιλίες. Ο δεύτερος έχει σχέση με
τις εξελίξεις στο μέτωπο των υδρογονανθράκων, που αναμένεται να είναι
καταιγιστικές και με τον ρόλο του Ισραήλ να είναι καθοριστικός.
Και ο τρίτος αφορά τις εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία και την
«απόλυτη αδυναμία πρόβλεψης», σύμφωνα με ξένη διπλωματική πηγή των
Αθηνών, των πράξεων του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
που έχει μπροστά του τριπλές κάλπες (αυτοδιοικητικές, προεδρικές και
βουλευτικές) εν μέσω αυξανόμενης κοινωνικής και πολιτικής δυσαρέσκειας
και για τις αυταρχικές πρακτικές του.
Τι έρχεται πέραν του Ατλαντικού
Οσο περνάει ο καιρός γίνεται ξεκάθαρο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα
κάνουν όλο το παιχνίδι στο Κυπριακό. Τα Ηνωμένα Εθνη θα περιοριστούν
στην προσφορά καλών υπηρεσιών. Αποτελεί οριστική απόφαση να μην υπάρξει
αντικαταστάτης του Αλεξάντερ Ντάουνερ και τον ρόλο αυτόν θα παίξει η Λίζα Μπάτενχαϊμ, ειδική εκπρόσωπος του Οργανισμού στο νησί.
Την ίδια ώρα η τριάδα που θα παρακολουθεί εκ μέρους της Ουάσιγκτον την εξέλιξη των συνομιλιών θα είναι η βοηθός υπουργός Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ, ο βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών Ερικ Ρούμπιν (σύντομα αναμένεται να μεταβεί στη Λευκωσία) και ο αμερικανός πρεσβευτής στην κυπριακή πρωτεύουσα Τζον Κένιγκ. Δεν θα υπάρξει πάντως τοποθέτηση ειδικού αμερικανού απεσταλμένου, σε μια προσπάθεια να φανεί ότι οι διαπραγματεύσεις συνιστούν «κυπριακή υπόθεση».
Για τους Αμερικανούς το Κυπριακό εντάσσεται στο ευρύτερο παζλ της νέας Μέσης Ανατολής, στην οποία ο νέος ρόλος τους θα είναι σαφώς λιγότερο παρεμβατικός. Εκτιμούν ότι η επίλυση του πολιτικού προβλήματος, όπως και της ισραηλινοπαλαιστινιακής διένεξης, είναι το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει για να υπάρξει γεωστρατηγική σταθερότητα. Αυτός είναι και ο λόγος της προσωπικής εμπλοκής του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Τζον Κέρι, ο οποίος δεν αποκλείεται να επισκεφθεί τη Λευκωσία όταν οι συνθήκες είναι ώριμες. Υπενθυμίζεται ότι η τελευταία ανάλογη επίσκεψη στην Κύπρο έγινε επί υπουργίας Χένρι Κίσινγκερ.
Χτίζοντας εμπιστοσύνη
Είναι σαφές ότι η προώθηση συγκεκριμένων ΜΟΕ αρέσει στην αμερικανική πλευρά, όπως φάνηκε και από το σχετικό μήνυμα του προέδρου Ομπάμα μετά
τη συμφωνία επί του Κοινού Ανακοινωθέντος. Κορυφαία κίνηση στο σημείο
αυτό αποτελεί η πρωτοβουλία για την Αμμόχωστο η οποία κυοφορείται στο
παρασκήνιο. Στο τραπέζι έχει πέσει η δημιουργία ενός «οδικού χάρτη» για
τη μετατροπή της Αμμοχώστου σε «πράσινη πόλη». Εξετάζεται, μεταξύ άλλων,
η σύσταση μιας επιτροπής, ίσως υπό τα Ηνωμένα Εθνη, που θα μπορούσε να
καταγράψει τις ανάγκες για την επαναλειτουργία της πόλης και η
Ουάσιγκτον δεν εμφανίζεται αρνητική ακόμη και στη χρηματοδότηση σχετικής
μελέτης.
Το ερώτημα είναι πώς θα αντιδρούσε η Αγκυρα σε μια τέτοια προοπτική. Οι Αμερικανοί έχουν μεταφέρει την ιδέα αυτή στην τουρκική κυβέρνηση και οι αντιδράσεις που έλαβαν υπήρξαν χλιαρές. Η Αμμόχωστος αποτελεί «ισχυρό χαρτί» για την Αγκυρα στο πόκερ του Κυπριακού. Ξένη διπλωματική πηγή στην Αθήνα τόνιζε όμως πριν από λίγες ημέρες στο «Βήμα» ότι οι Τούρκοι δεν είναι πλέον τόσο απορριπτικοί όσο στην αρχή.
Το Πρωτόκολλο της Αγκυρας
Το ζήτημα των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης αποτελεί φυσικά και
αντικείμενο των συνομιλιών που θα ήθελε να αναπτύξει η Λευκωσία
απευθείας με την Αγκυρα στο πλαίσιο των «χιαστί συναντήσεων» οι οποίες
πραγματοποιήθηκαν την εβδομάδα που πέρασε με την έλευση του
τουρκοκύπριου διαπραγματευτή Κουντρέτ Οζερσάι στην Αθήνα και τη μετάβαση του ελληνοκύπριου διαπραγματευτή πρέσβη κ. Αν. Μαυρογιάννη στην Αγκυρα.
Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσαν να εξεταστούν και ορισμένα ΜΟΕ υπέρ των Τουρκοκυπρίων (π.χ., με μια πιθανή επανεξέταση του Κανονισμού για το απευθείας εμπόριο μέσω Αμμοχώστου), εφόσον και η Τουρκία εμφανιζόταν διατεθειμένη να γίνει πιο διαλλακτική στην εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Αγκυρας για το άνοιγμα των λιμανιών και των αεροδρομίων της σε κυπριακά πλοία και αεροσκάφη. Η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Αγκυρας θα μπορούσε να αποψύξει και ορισμένα εκ των ενταξιακών κεφαλαίων της τουρκικής υποψηφιότητας στην ΕΕ, σε μια περίοδο μάλιστα που στους διαδρόμους των Βρυξελλών έχουν αρχίσει να ακούγονται ακόμη και ιδέες για πάγωμα των συνομιλιών ΕΕ - Τουρκίας.
Η οικοδόμηση εμπιστοσύνης, αναφέρουν ενημερωμένες πηγές, θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο και σε ένα γενναιότερο «πάρε-δώσε» στον πυρήνα των συνομιλιών, όπου η φιλοδοξία της Λευκωσίας είναι όλα τα κεφάλαια να συζητούνται ταυτόχρονα λόγω της αλληλεξάρτησής τους. Είναι σε αυτό το πλαίσιο που θα μπορούσε να υπάρξει και αποκέντρωση εξουσιών με σκοπό την πιο εύρυθμη λειτουργία του ομοσπονδιακού κράτους χωρίς, σε καμία περίπτωση, εκπτώσεις στις βασικές λειτουργίες του ως ενιαίας οντότητας.
Παζλ
Το κομμάτι των υδρογονανθράκων
Ολες οι ενδείξεις συγκλίνουν ότι όσα θα συμβούν τους επόμενους μήνες έχουν άμεση σχέση με την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Σε αυτό το παζλ η επίλυση του Κυπριακού αποτελεί ένα κρίσιμο κομμάτι, αν και πολλά θα κριθούν από τις αποφάσεις των εταιρειών που έχουν επενδύσει στην περιοχή και κατ' αρχάς της αμερικανικής Noble Energy.
Στο πεδίο αυτό πάντως κυοφορούνται εξελίξεις που αποδυναμώνουν τα φιλόδοξα σχέδια για την κατασκευή αγωγού προς την Ελλάδα (Κρήτη) μεταβάλλοντας μελλοντικούς ελληνικούς σχεδιασμούς. Σύμφωνα λοιπόν με τις υπάρχουσες πληροφορίες, καθώς η προσοδοφόρα αγορά της Απω Ανατολής φαίνεται ότι θα καλυφθεί με εξαγωγές σχιστολιθικού αερίου, η Noble Energy και οι ισραηλινές εταιρείες με τις οποίες συνεργάζεται (Delek και Avner) έχουν αρχίσει να εξετάζουν σοβαρά το ενδεχόμενο συνδυασμού της επιλογής κατασκευής τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην Κύπρο με την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου προς την Τουρκία είτε απευθείας από το Ισραήλ είτε μέσω Κύπρου.
Το ερώτημα στο σημείο αυτό είναι «πού κολλάει η Τουρκία;». Οι ενεργειακές ανάγκες της Αγκυρας είναι γνωστές και, αν επαληθευτούν προβλέψεις ότι αυτές ανέρχονται σε 5 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου για την επόμενη 25ετία, τότε δύσκολα οι εταιρείες μπορούν να αγνοήσουν αυτή την εμπορική προοπτική.
Ηδη οι Noble Energy και Delek φέρεται, σύμφωνα με πληροφορίες, να έχουν ξεκινήσει συζητήσεις με τουρκικές εταιρείες για την κατασκευή υποθαλασσίου αγωγού που θα πρέπει να περνά από την κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), στοιχείο που καταδεικνύει γιατί πρέπει να επιταχυνθεί η επίλυση του Κυπριακού. Αλλωστε, το κόστος κατασκευής ενός τέτοιου αγωγού θεωρείται πολύ χαμηλότερο από έναν αγωγό προς την Ελλάδα αλλά και από αυτό ενός τερματικού LNG.
Επιπλέον δημοσιεύματα του κυπριακού Τύπου έχουν αναφέρει ότι μεσάζοντες τουρκικών εταιρειών έχουν απευθυνθεί στη Λευκωσία βολιδοσκοπώντας την για πιθανή μεταφορά αερίου στην Τουρκία. Γνώστες των εξελίξεων σημειώνουν ότι, εφόσον το Κυπριακό λυθεί, δεν βρίσκουν λόγο απόρριψης του σεναρίου αυτού, προσθέτοντας μάλιστα ότι μελλοντικά το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου θα μπορούσε να διοχετευθεί και προς την Ελλάδα μέσω του τουρκικού δικτύου.
