«Το Αρτσάχ, η αρμενική ιστορική
ονομασία του Καραμπάχ σήμερα, έχοντας διανύσει μια πορεία είκοσι έξι
χρόνων, είναι ένα ανεξάρτητο κράτος. Στο διάστημα αυτό χρειάστηκε να
υπερπηδήσει τεράστιες δυσκολίες, αποκαθιστώντας ό,τι είχε καταστραφεί
από τον πόλεμο, οικοδομώντας το νέο, σχεδιάζοντας τις προοπτικές
ανάπτυξης. Η μεγαλύτερη πρόκληση, ωστόσο, ήταν η απομόνωση, εξαιτίας της
οποίας είμαστε υποχρεωμένοι να καταβάλλουμε πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια,
για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα»
Αυτά τονίζει η Ναρινέ Αγαμπαλιάν,
υπουργός Πολιτισμού και θεμάτων Νεολαίας και Αθλητισμού της Δημοκρατίας
του Αρτσάχ που βρίσκεται αυτές τις μέρες στη χώρα μας. Η ίδια έχει
συναντήσεις με την αρμενική διασπορά με σκοπό την επίλυση του
θεμελιώδους αυτού εθνικού ζητήματος.)
- Υπάρχει στασιμότητα στη διεθνή αναγνώριση;
«Εγώ θα έλεγα το αντίθετο. Σήμερα, καθίσταται όλο και πιο προφανές ότι η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει και αποδέχεται τη Δημοκρατία του Αρτσάχ, ως ανεξάρτητο κράτος. Αλλο το αν λίγοι το παραδέχονται υψηλοφώνως. Οι τελευταίες εξελίξεις στη διαδικασία αναγνώρισης δείχνουν ότι οι φραγμοί που τεχνητά υψώθηκαν εναντίον του κράτους του Αρτσάχ παρουσιάζουν ρωγμές, και ήδη, μέσα από αυτές τις ρωγμές, είναι ορατό το ότι αυτή είναι μια δημοκρατική, ελεύθερη και κυρίαρχη χώρα και διαφέρει εντελώς από αυτό το οποίο προσπαθεί να παρουσιάσει το Αζερμπαϊτζάν. Ενας ένας οι μύθοι που έπλασαν οι γείτονές μας για το Αρτσάχ καταρρέουν και ως εκ τούτου με κάθε νέα δήλωση σχετικά με την ανεξαρτησία του Αρτσάχ εντείνεται ο εκνευρισμός του Αζερμπαϊτζάν και μεγαλώνουν οι "μαύρες λίστες". Εμείς στο Αρτσάχ λέμε "το ψέμα έχει κοντά πόδια". Το ψέμα, η απάτη δεν είναι δυνατό να συγκαλύπτεται για καιρό. Είναι αδύνατο να κρατήσεις σε σύγχυση έναν ολόκληρο κόσμο. Κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι επισκέπτονται το Αρτσάχ, άνθρωποι που είναι σε θέση να συγκρίνουν τα όσα βλέπουν με τα ίδια τους τα μάτια, με τους ισχυρισμούς του Αζερμπαϊτζάν».
- Πώς βλέπετε το μέλλον της περιοχής; Υπάρχει περίπτωση να επιστρέψουν οι Αζέροι πρόσφυγες;
«Κατ'αρχήν, ακόμη κι αν θελήσει κανείς να εξετάσει θεωρητικά αυτό το θέμα, θα πρέπει να αντιληφθεί ένα πολύ απλό πράγμα. Εάν υπάρχει τέτοια διάθεση, τότε τούτο θα πρέπει να εξετασθεί πρωτίστως με τις αρχές του Αρτσάχ. Εξ όσων γνωρίζω οι αζερικές αρχές δεν έχουν τέτοια πρόθεση. Εάν ποτέ τεθεί επί τάπητος, θα εξετασθεί ασφαλώς και το θέμα της επιστροφής των προσφύγων από το Αρτσάχ και την Αρμενία. Και αυτοί είναι πολλαπλάσιοι των προσφύγων του Αζερμπαϊτζάν. Δεύτερον, ειλικρινά δεν νομίζω ότι οποιοσδήποτε Αζέρος πρόσφυγας θα ήθελε να επανεγκατασταθεί στο Αρτσάχ.
Ακόμα και στον πόλεμο, όντες σε ασύγκριτα πλεονεκτική θέση, τόσο σε εξοπλισμό όσο και σε αριθμούς, οι Αζέροι ηττήθηκαν, επειδή δεν αγωνίζονταν για τη γη τους. Αποκλείεται, λοιπόν, να επιθυμούν οι Αζέροι πρόσφυγες να εγκατασταθούν στο Αρτσάχ, παρά μόνον εάν οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν τους υποχρεώσουν και τους εξαπατήσουν με υποσχέσεις, όπως έκαναν κατά τη σοβ.ιετική εποχή, όταν υποχρέωναν πληθυσμούς από το Αζερμπαϊτζάν και την Κεντρική Ασία να εποικήσουν το Χοτζαλού και άλλες περιοχές του Αρτσάχ. Στη συνέχεια, με τα ίδια τους τα χέρια έσφαξαν το λαό τους. Οταν απελευθερώθηκε το Χοτζαλού, οι συλληφθέντες Μεσκέτοι Τούρκοι και Αζερμπαϊτζανοί διηγούνταν ότι οι αρχές τους κράτησαν στο Χοτζαλού ως ζωντανή ασπίδα.
Η αρμενική πλευρά, προτού ξεκινήσει τη στρατιωτική επιχείρηση εξουδετέρωσης των σημείων βολής των Αζέρων, άφησε ανθρωπιστικό διάδρομο διαφυγής του πληθυσμού. Ωστόσο δεν κατέστη δυνατή η διαφυγή, καθώς η ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν έκλεισε όλες τις εξόδους και άνοιξε πυρ εναντίον όσων αποπειράθηκαν να διαφύγουν. Τι νομίζετε, λοιπόν, οι άνθρωποι αυτοί θα επιθυμούσαν ποτέ να επιστρέψουν σ' αυτούς τους τόπους;».
- Η οικονομική ανάπτυξη του Αζερμπαϊτζάν θα επηρεάσει το ζήτημά σας;
«Το Αζερμπαϊτζάν, τις δεκαετίες του '80 και του '90, είχε μεγαλύτερες οικονομικές δυνατότητες και προοπτικές από τώρα, σε μια περίοδο όπου εξαντλεί το βασικό του πλούτο, το πετρέλαιο. Νομίζω πως θα έπρεπε όχι μόνον οι Αζέροι, αλλά οι πάντες να αντιληφθούν ότι στον πόλεμο με το Αρτσάχ η οικονομική ισχύς δεν είναι το καθοριστικό στοιχείο».
- Τι θα θέλατε να κάνει η Ελλάδα για το θέμα αυτό;
«Εμείς είμαστε κατ'αρχήν ευγνώμονες προς την Ελλάδα για την ανθρωπιστική αρωγή που προσέφερε προς τα παιδιά του Αρτσάχ, και συγκεκριμένα προς τα παιδιά που εξαιτίας του πολέμου έχουν χάσει έναν γονέα. Κάθε καλοκαίρι, η τοπική αυτοδιοίκηση της Σύρου υποδέχεται και φιλοξενεί με αγάπη τα παιδιά μας. Ο ελληνικός λαός σε συνεργασία με τους Αρμενίους της Ελλάδος προσφέρουν μεγάλη ψυχολογική και ηθική υποστήριξη στα παιδιά που έζησαν την εμπειρία του πολέμου. Γενικότερα τώρα, το Αρτσάχ δεν έχει καμία απαίτηση από οποιαδήποτε άλλη χώρα, παρά μόνον να αποδεχθεί την πραγματικότητα, έτσι όπως είναι. Να αποδεχθεί ότι ο λαός του Αρτσάχ, ακολουθώντας τις επιταγές του διεθνούς δικαίου, και παραμένοντας πιστός στις αρχές της δημοκρατίας, άσκησε το δικαίωμά του της αυτοδιάθεσης, πάνω στη γη του, στα ιστορικά του εδάφη, και είναι ήδη μια 23 ετών, ελεύθερη, ανεξάρτητη, δημοκρατική χώρα».
- Ποια είναι η στάση της Ρωσίας και ποια των Ηνωμένων Πολιτειών;
«Η επίσημη θέση των ΗΠΑ και της Ρωσίας στο ζήτημα του Καραμπάχ εκφράζεται μέσω της διαμεσολαβητικής αποστολής τους. Ωστόσο, παράλληλα με τη διαδικασία αυτή, υπάρχουν και νέες εξελίξεις προς την κατεύθυνση της αναγνώρισης της Δημοκρατίας του Αρτσάχ. Για παράδειγμα, οι τοπικές αρχές διαφόρων πολιτειών και πόλεων των ΗΠΑ, με ψηφίσματά τους, αναγνωρίζουν το Αρτσάχ και καλούν τον πρόεδρο και το Κογκρέσο των ΗΠΑ να αναγνωρίσουν τη Δημοκρατία του Αρτσάχ, ως ελεύθερο, ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος. Τούτο σημαίνει ότι στη διεθνή αντίληψη του ζητήματος του Αρτσάχ διαμορφώνεται μια τάση ορθής αξιολόγησης της πραγματικότητας, πράγμα που νομίζω ότι σταδιακά θα εκδηλωθεί και στο επίπεδο της επίσημης θέσης των κρατών».
- Γνωρίζουμε ότι στην περιοχή υπήρχε ένα αμιγώς ελληνικό χωριό, το Μεχμανά. Εχουν απομείνει ακόμα Ελληνες στο Νογκόρνο Καραμπάχ;
«Το Μεχμανά είναι ένας αρχαίος οικισμός, το μοναδικό ελληνικό χωριό του Αρτσάχ, η ιστορία του οποίου χρονολογείται από τις αρχές του 13ου αιώνα. Μέχρι την εποχή του πολέμου, το χωριό είχε 51 κατοίκους. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η ελληνική κυβέρνηση προσέφερε άσυλο στους Ελληνες του Αρτσάχ, για να τους προστατεύσει από τους πιθανούς κινδύνους του πολέμου. Ωστόσο δεν έμειναν όλοι στην Ελλάδα, κάποιοι επέστρεψαν. Σήμερα στο Αρτσάχ έχουμε δύο επίσημα εγγεγραμμένες κοινότητες, μία εκ των οποίων είναι η ελληνική. Είμαι πεπεισμένη ότι οι Ελληνες αισθάνονται απόλυτα άνετα στη χώρα μας».
- Υπάρχει στασιμότητα στη διεθνή αναγνώριση;
«Εγώ θα έλεγα το αντίθετο. Σήμερα, καθίσταται όλο και πιο προφανές ότι η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει και αποδέχεται τη Δημοκρατία του Αρτσάχ, ως ανεξάρτητο κράτος. Αλλο το αν λίγοι το παραδέχονται υψηλοφώνως. Οι τελευταίες εξελίξεις στη διαδικασία αναγνώρισης δείχνουν ότι οι φραγμοί που τεχνητά υψώθηκαν εναντίον του κράτους του Αρτσάχ παρουσιάζουν ρωγμές, και ήδη, μέσα από αυτές τις ρωγμές, είναι ορατό το ότι αυτή είναι μια δημοκρατική, ελεύθερη και κυρίαρχη χώρα και διαφέρει εντελώς από αυτό το οποίο προσπαθεί να παρουσιάσει το Αζερμπαϊτζάν. Ενας ένας οι μύθοι που έπλασαν οι γείτονές μας για το Αρτσάχ καταρρέουν και ως εκ τούτου με κάθε νέα δήλωση σχετικά με την ανεξαρτησία του Αρτσάχ εντείνεται ο εκνευρισμός του Αζερμπαϊτζάν και μεγαλώνουν οι "μαύρες λίστες". Εμείς στο Αρτσάχ λέμε "το ψέμα έχει κοντά πόδια". Το ψέμα, η απάτη δεν είναι δυνατό να συγκαλύπτεται για καιρό. Είναι αδύνατο να κρατήσεις σε σύγχυση έναν ολόκληρο κόσμο. Κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι επισκέπτονται το Αρτσάχ, άνθρωποι που είναι σε θέση να συγκρίνουν τα όσα βλέπουν με τα ίδια τους τα μάτια, με τους ισχυρισμούς του Αζερμπαϊτζάν».
- Πώς βλέπετε το μέλλον της περιοχής; Υπάρχει περίπτωση να επιστρέψουν οι Αζέροι πρόσφυγες;
«Κατ'αρχήν, ακόμη κι αν θελήσει κανείς να εξετάσει θεωρητικά αυτό το θέμα, θα πρέπει να αντιληφθεί ένα πολύ απλό πράγμα. Εάν υπάρχει τέτοια διάθεση, τότε τούτο θα πρέπει να εξετασθεί πρωτίστως με τις αρχές του Αρτσάχ. Εξ όσων γνωρίζω οι αζερικές αρχές δεν έχουν τέτοια πρόθεση. Εάν ποτέ τεθεί επί τάπητος, θα εξετασθεί ασφαλώς και το θέμα της επιστροφής των προσφύγων από το Αρτσάχ και την Αρμενία. Και αυτοί είναι πολλαπλάσιοι των προσφύγων του Αζερμπαϊτζάν. Δεύτερον, ειλικρινά δεν νομίζω ότι οποιοσδήποτε Αζέρος πρόσφυγας θα ήθελε να επανεγκατασταθεί στο Αρτσάχ.
Ακόμα και στον πόλεμο, όντες σε ασύγκριτα πλεονεκτική θέση, τόσο σε εξοπλισμό όσο και σε αριθμούς, οι Αζέροι ηττήθηκαν, επειδή δεν αγωνίζονταν για τη γη τους. Αποκλείεται, λοιπόν, να επιθυμούν οι Αζέροι πρόσφυγες να εγκατασταθούν στο Αρτσάχ, παρά μόνον εάν οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν τους υποχρεώσουν και τους εξαπατήσουν με υποσχέσεις, όπως έκαναν κατά τη σοβ.ιετική εποχή, όταν υποχρέωναν πληθυσμούς από το Αζερμπαϊτζάν και την Κεντρική Ασία να εποικήσουν το Χοτζαλού και άλλες περιοχές του Αρτσάχ. Στη συνέχεια, με τα ίδια τους τα χέρια έσφαξαν το λαό τους. Οταν απελευθερώθηκε το Χοτζαλού, οι συλληφθέντες Μεσκέτοι Τούρκοι και Αζερμπαϊτζανοί διηγούνταν ότι οι αρχές τους κράτησαν στο Χοτζαλού ως ζωντανή ασπίδα.
Η αρμενική πλευρά, προτού ξεκινήσει τη στρατιωτική επιχείρηση εξουδετέρωσης των σημείων βολής των Αζέρων, άφησε ανθρωπιστικό διάδρομο διαφυγής του πληθυσμού. Ωστόσο δεν κατέστη δυνατή η διαφυγή, καθώς η ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν έκλεισε όλες τις εξόδους και άνοιξε πυρ εναντίον όσων αποπειράθηκαν να διαφύγουν. Τι νομίζετε, λοιπόν, οι άνθρωποι αυτοί θα επιθυμούσαν ποτέ να επιστρέψουν σ' αυτούς τους τόπους;».
- Η οικονομική ανάπτυξη του Αζερμπαϊτζάν θα επηρεάσει το ζήτημά σας;
«Το Αζερμπαϊτζάν, τις δεκαετίες του '80 και του '90, είχε μεγαλύτερες οικονομικές δυνατότητες και προοπτικές από τώρα, σε μια περίοδο όπου εξαντλεί το βασικό του πλούτο, το πετρέλαιο. Νομίζω πως θα έπρεπε όχι μόνον οι Αζέροι, αλλά οι πάντες να αντιληφθούν ότι στον πόλεμο με το Αρτσάχ η οικονομική ισχύς δεν είναι το καθοριστικό στοιχείο».
- Τι θα θέλατε να κάνει η Ελλάδα για το θέμα αυτό;
«Εμείς είμαστε κατ'αρχήν ευγνώμονες προς την Ελλάδα για την ανθρωπιστική αρωγή που προσέφερε προς τα παιδιά του Αρτσάχ, και συγκεκριμένα προς τα παιδιά που εξαιτίας του πολέμου έχουν χάσει έναν γονέα. Κάθε καλοκαίρι, η τοπική αυτοδιοίκηση της Σύρου υποδέχεται και φιλοξενεί με αγάπη τα παιδιά μας. Ο ελληνικός λαός σε συνεργασία με τους Αρμενίους της Ελλάδος προσφέρουν μεγάλη ψυχολογική και ηθική υποστήριξη στα παιδιά που έζησαν την εμπειρία του πολέμου. Γενικότερα τώρα, το Αρτσάχ δεν έχει καμία απαίτηση από οποιαδήποτε άλλη χώρα, παρά μόνον να αποδεχθεί την πραγματικότητα, έτσι όπως είναι. Να αποδεχθεί ότι ο λαός του Αρτσάχ, ακολουθώντας τις επιταγές του διεθνούς δικαίου, και παραμένοντας πιστός στις αρχές της δημοκρατίας, άσκησε το δικαίωμά του της αυτοδιάθεσης, πάνω στη γη του, στα ιστορικά του εδάφη, και είναι ήδη μια 23 ετών, ελεύθερη, ανεξάρτητη, δημοκρατική χώρα».
- Ποια είναι η στάση της Ρωσίας και ποια των Ηνωμένων Πολιτειών;
«Η επίσημη θέση των ΗΠΑ και της Ρωσίας στο ζήτημα του Καραμπάχ εκφράζεται μέσω της διαμεσολαβητικής αποστολής τους. Ωστόσο, παράλληλα με τη διαδικασία αυτή, υπάρχουν και νέες εξελίξεις προς την κατεύθυνση της αναγνώρισης της Δημοκρατίας του Αρτσάχ. Για παράδειγμα, οι τοπικές αρχές διαφόρων πολιτειών και πόλεων των ΗΠΑ, με ψηφίσματά τους, αναγνωρίζουν το Αρτσάχ και καλούν τον πρόεδρο και το Κογκρέσο των ΗΠΑ να αναγνωρίσουν τη Δημοκρατία του Αρτσάχ, ως ελεύθερο, ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος. Τούτο σημαίνει ότι στη διεθνή αντίληψη του ζητήματος του Αρτσάχ διαμορφώνεται μια τάση ορθής αξιολόγησης της πραγματικότητας, πράγμα που νομίζω ότι σταδιακά θα εκδηλωθεί και στο επίπεδο της επίσημης θέσης των κρατών».
- Γνωρίζουμε ότι στην περιοχή υπήρχε ένα αμιγώς ελληνικό χωριό, το Μεχμανά. Εχουν απομείνει ακόμα Ελληνες στο Νογκόρνο Καραμπάχ;
«Το Μεχμανά είναι ένας αρχαίος οικισμός, το μοναδικό ελληνικό χωριό του Αρτσάχ, η ιστορία του οποίου χρονολογείται από τις αρχές του 13ου αιώνα. Μέχρι την εποχή του πολέμου, το χωριό είχε 51 κατοίκους. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η ελληνική κυβέρνηση προσέφερε άσυλο στους Ελληνες του Αρτσάχ, για να τους προστατεύσει από τους πιθανούς κινδύνους του πολέμου. Ωστόσο δεν έμειναν όλοι στην Ελλάδα, κάποιοι επέστρεψαν. Σήμερα στο Αρτσάχ έχουμε δύο επίσημα εγγεγραμμένες κοινότητες, μία εκ των οποίων είναι η ελληνική. Είμαι πεπεισμένη ότι οι Ελληνες αισθάνονται απόλυτα άνετα στη χώρα μας».
