Η ανισότητα επανέρχεται στο προσκήνιο
ως μέγα οικονομικό ζήτημα στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο. Η μεγάλη
άνοδος των εισοδημάτων που δηλώνει το 1% από τους πλουσιότερους
Αμερικανούς, τα αυξανόμενα εταιρικά κέρδη, η στασιμότητα στους
πραγματικούς μισθούς, αλλά και το διογκούμενο χάσμα ανάμεσα στην
παραγωγικότητα και στο εισόδημα της μέσης αμερικανικής οικογένειας,
είναι όλα πηγές προβληματισμού. Πριν από μια γενιά, η ενίσχυση της
ανάπτυξης στην οικονομία μεταφραζόταν σε αύξηση των εισοδημάτων της
μεσαίας τάξης και μείωση της φτώχειας. Κάτι τέτοιο δεν είναι πλέον
εφικτό. Είναι πολύ πιθανό οι ΗΠΑ να εξελιχθούν σε μια οικονομία τύπου
Ντάουντον Αμπεϊ.
Οπότε η όποια ανησυχία για την ανισότητα και τις επιπτώσεις της είναι εύλογη. Αυτοί που καταδικάζουν τη ρητορική του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα για την ανισότητα, υποστηρίζοντας ότι έτσι μπαίνουν οι πλούσιοι στο μικροσκόπιο και καλλιεργείται ένα αντιαμερικανικό πνεύμα, έχουν περιορισμένη ιστορική αντίληψη. Ας ανατρέξουμε στη ρητορική Αμερικανών προέδρων στο παρελθόν.
Στην πρώτη ομιλία μετά την ορκωμοσία του το 1933, ο πρόεδρος Φρανκλίνος Ρούζβελτ αναφέρθηκε «στις πρακτικές των αδίστακτων κυνηγών του χρήματος που θα κριθούν ενώπιον του δικαστηρίου της κοινής γνώμης, αυτών που είναι γνώριμοι μόνο με τους κανόνες μιας γενιάς ιδιοτελών ανθρώπων. Δεν έχουν κανένα όραμα και οι άνθρωποι αφανίζονται όταν δεν υπάρχει όραμα». Στην επανεκλογή του το 1936, ο πρόεδρος Ρούζβελτ παρατήρησε πως «οι αντιδρώντες της Γουόλ Στριτ δεν είναι ικανοποιημένοι με τον πλούτο τους... Αυτοί οι αδηφάγοι Ρεπουμπλικανοί είναι ψυχροί άνθρωποι... Επιθυμούν την επιστροφή της δικτατορίας στη Γουόλ Στριτ».
Το 1962, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζον Κένεντι, έξαλλος από τις αυξήσεις στην τιμή του χάλυβα, είχε καταραστεί τα μεγάλα αφεντικά των χαλυβουργιών σε κλειστό κύκλο, κάτι που διέρρευσε. Τότε, πράκτορες του FBI, του ομοσπονδιακού γραφείου ερευνών, εξαπέλυσαν ένα κυνηγητό στα γραφεία των στελεχών, κατάσχοντας ακόμη και προσωπικά αρχεία τους. Είναι πολύ πιθανό να έδωσε ο πρόεδρος Κένεντι εντολή στην υπηρεσία δίωξης οικονομικού εγκλήματος (IRS) να ελέγξουν τη φορολογική κατάσταση των αφεντικών του κλάδου. Ενας ακόμη Αμερικανός πρόεδρος που στράφηκε στις φορολογικές αρχές για να συμμορφώσει επιχειρηματίες ήταν ο Ρίτσαρντ Νίξον. Το 1973 είχε δώσει εντολή στην IRS να ελέγξει ενδελεχώς τα λογιστικά βιβλία των εταιρειών που είχαν αυξήσει τις τιμές κατά 1,5% πάνω από το πλαφόν που είχε επιβληθεί στις αρχές του ίδιου έτους. Ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον είχε υπερτονίσει σε μια ομιλία για την οικονομία που παρέδωσε στην προεκλογική εκστρατεία του 1992 ότι «στις ΗΠΑ αναπτύσσεται μια νέα κοινωνική τάξη, με περισσότερες ανισότητες, που είναι πιο διχασμένη».
Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι δεν είναι ούτε ασυνήθιστο ούτε αντιαμερικανικό για έναν πρόεδρο να θίγει ζητήματα οικονομικής και κατ’ επέκταση κοινωνικής ανισότητας. Στην πράξη, όμως, είναι πολύ δύσκολο να δημιουργήσεις πολιτικές που θα αυξήσουν τα εισοδήματα για το 99,9% των Αμερικανών που στερούνται την αύξηση πλούτου που απολαμβάνει μόνον το 1%. Είναι ευκολότερο, αντίθετα, να μειώσουν τη δυνατότητα του Μπιλ Γκέιτς ή του Μαρκ Ζούκερμπεργκ να κερδίζει περισσότερα. Αλλά έτσι θα δημιουργηθούν εμπόδια στην έναρξη, ανάπτυξη και παγκοσμιοποίηση μιας επιτυχημένης επιχείρησης.
Δεν είναι αρκετό να αναγνωρίζει κανείς το πρόβλημα της ανισότητας. Για να επιτευχθεί κάποιο αποτέλεσμα, θα πρέπει να αυξηθούν τα εισοδήματα της μεσαίας τάξης και των φτωχών. Αντίθετα, τη μερίδα του λέοντος από τον πλούτο που δημιούργησαν οι αγορές, περίπου έξι τρισ. δολάρια, αποκόμισαν οι πολλοί πλούσιοι. Και η κυβέρνηση δεν θα αποκομίσει έσοδα με συντελεστή 10% επί των εσόδων λόγω των φοροαπαλλαγών που ισχύουν για τα κεφαλαιακά κέρδη. Επειτα, ο φόρος ακινήτων μπορεί να αποφευχθεί από εκείνους που έχουν τα μέσα για να ζητήσουν εξειδικευμένες συμβουλές. Είναι, σε κάθε περίπτωση, ειρωνικό. Εκείνοι που εκδηλώνουν ενθουσιασμό για τις δυνάμεις της αγοράς είναι οι ίδιοι που δεν είναι υπέρμαχοι του κλεισίματος αυτών των «φορολογικών παραθύρων» που ωφελούν τους πιο εύπορους.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Οπότε η όποια ανησυχία για την ανισότητα και τις επιπτώσεις της είναι εύλογη. Αυτοί που καταδικάζουν τη ρητορική του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα για την ανισότητα, υποστηρίζοντας ότι έτσι μπαίνουν οι πλούσιοι στο μικροσκόπιο και καλλιεργείται ένα αντιαμερικανικό πνεύμα, έχουν περιορισμένη ιστορική αντίληψη. Ας ανατρέξουμε στη ρητορική Αμερικανών προέδρων στο παρελθόν.
Στην πρώτη ομιλία μετά την ορκωμοσία του το 1933, ο πρόεδρος Φρανκλίνος Ρούζβελτ αναφέρθηκε «στις πρακτικές των αδίστακτων κυνηγών του χρήματος που θα κριθούν ενώπιον του δικαστηρίου της κοινής γνώμης, αυτών που είναι γνώριμοι μόνο με τους κανόνες μιας γενιάς ιδιοτελών ανθρώπων. Δεν έχουν κανένα όραμα και οι άνθρωποι αφανίζονται όταν δεν υπάρχει όραμα». Στην επανεκλογή του το 1936, ο πρόεδρος Ρούζβελτ παρατήρησε πως «οι αντιδρώντες της Γουόλ Στριτ δεν είναι ικανοποιημένοι με τον πλούτο τους... Αυτοί οι αδηφάγοι Ρεπουμπλικανοί είναι ψυχροί άνθρωποι... Επιθυμούν την επιστροφή της δικτατορίας στη Γουόλ Στριτ».
Το 1962, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζον Κένεντι, έξαλλος από τις αυξήσεις στην τιμή του χάλυβα, είχε καταραστεί τα μεγάλα αφεντικά των χαλυβουργιών σε κλειστό κύκλο, κάτι που διέρρευσε. Τότε, πράκτορες του FBI, του ομοσπονδιακού γραφείου ερευνών, εξαπέλυσαν ένα κυνηγητό στα γραφεία των στελεχών, κατάσχοντας ακόμη και προσωπικά αρχεία τους. Είναι πολύ πιθανό να έδωσε ο πρόεδρος Κένεντι εντολή στην υπηρεσία δίωξης οικονομικού εγκλήματος (IRS) να ελέγξουν τη φορολογική κατάσταση των αφεντικών του κλάδου. Ενας ακόμη Αμερικανός πρόεδρος που στράφηκε στις φορολογικές αρχές για να συμμορφώσει επιχειρηματίες ήταν ο Ρίτσαρντ Νίξον. Το 1973 είχε δώσει εντολή στην IRS να ελέγξει ενδελεχώς τα λογιστικά βιβλία των εταιρειών που είχαν αυξήσει τις τιμές κατά 1,5% πάνω από το πλαφόν που είχε επιβληθεί στις αρχές του ίδιου έτους. Ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον είχε υπερτονίσει σε μια ομιλία για την οικονομία που παρέδωσε στην προεκλογική εκστρατεία του 1992 ότι «στις ΗΠΑ αναπτύσσεται μια νέα κοινωνική τάξη, με περισσότερες ανισότητες, που είναι πιο διχασμένη».
Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι δεν είναι ούτε ασυνήθιστο ούτε αντιαμερικανικό για έναν πρόεδρο να θίγει ζητήματα οικονομικής και κατ’ επέκταση κοινωνικής ανισότητας. Στην πράξη, όμως, είναι πολύ δύσκολο να δημιουργήσεις πολιτικές που θα αυξήσουν τα εισοδήματα για το 99,9% των Αμερικανών που στερούνται την αύξηση πλούτου που απολαμβάνει μόνον το 1%. Είναι ευκολότερο, αντίθετα, να μειώσουν τη δυνατότητα του Μπιλ Γκέιτς ή του Μαρκ Ζούκερμπεργκ να κερδίζει περισσότερα. Αλλά έτσι θα δημιουργηθούν εμπόδια στην έναρξη, ανάπτυξη και παγκοσμιοποίηση μιας επιτυχημένης επιχείρησης.
Δεν είναι αρκετό να αναγνωρίζει κανείς το πρόβλημα της ανισότητας. Για να επιτευχθεί κάποιο αποτέλεσμα, θα πρέπει να αυξηθούν τα εισοδήματα της μεσαίας τάξης και των φτωχών. Αντίθετα, τη μερίδα του λέοντος από τον πλούτο που δημιούργησαν οι αγορές, περίπου έξι τρισ. δολάρια, αποκόμισαν οι πολλοί πλούσιοι. Και η κυβέρνηση δεν θα αποκομίσει έσοδα με συντελεστή 10% επί των εσόδων λόγω των φοροαπαλλαγών που ισχύουν για τα κεφαλαιακά κέρδη. Επειτα, ο φόρος ακινήτων μπορεί να αποφευχθεί από εκείνους που έχουν τα μέσα για να ζητήσουν εξειδικευμένες συμβουλές. Είναι, σε κάθε περίπτωση, ειρωνικό. Εκείνοι που εκδηλώνουν ενθουσιασμό για τις δυνάμεις της αγοράς είναι οι ίδιοι που δεν είναι υπέρμαχοι του κλεισίματος αυτών των «φορολογικών παραθύρων» που ωφελούν τους πιο εύπορους.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
