PanosharitosΗ συμφωνία της Δύσης με το Ιράν ασχέτως της
προσέγγισης από διαφορετικές πλευρές με διαφορετικά συμφέροντα, αποτελεί
σαφέστατα μια νέα σελίδα στις σχέσεις της Τεχεράνης με το Δυτικό
κόσμο.Σε μεγάλο βαθμό η συμφωνία οφείλεται σε μια θαρραλέα πολιτική
στροφή την οποία επιχειρεί σε αυτή τη δεύτερη θητεία του στο Λευκό Οίκο ο
αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα.Τώρα πόσοι ακριβώς είναι εκείνοι στο
εσωτερικό των ΗΠΑ, που μπορούν να κατανοήσουν τις ενέργειες του και τα
οφέλη που θα προκύψουν από την επαναχάραξη των σχέσεων και των πολιτικών
της Αμερικής στη Βόρεια Αφρική, τη Μέση αλλά και την ’πω Ανατολή είναι
ένα ζήτημα που έχει προκύψει σε επίπεδο κριτικής και αναμένεται να
κλιμακωθεί.Το ίδιο ισχύει και για παραδοσιακούς
συμμάχους των ΗΠΑ που βλέπουν με ανησυχία τη διαφοροποίηση ενός
διπλωματικού Status Quo δεκαετιών – το οποίο και θεωρούσαν δεδομένο να
περνάει στο περιθώριο.Η αλήθεια είναι πως ο αμερικανός πρόεδρος δείχνει να μην υπολογίζει και ιδιαίτερα το πολιτικό κόστος που μπορεί να έχει η επαναπροσέγγιση με την Τεχεράνη ή οι πιέσεις που φέρεται αποφασισμένος να ασκήσει στο Ισραήλ για να πετύχει έναν ουσιαστικό διάλογο για το παλαιστινιακό.
Η διαφοροποίηση της εξωτερικής πολιτικής ξεκίνησε με μια ενέργεια που του καταλογίστηκε ως αδυναμία λήψης σημαντικών αποφάσεων.
Η υπαναχώρησή του στο χτύπημα της Συρίας, ο δίαυλος συνεργασίας που άνοιξε με τη Ρωσία και είχε ως αποτέλεσμα τη συμφωνία για καταστροφή του χημικού οπλοστσίου του καθεστώτος Ασαντ προσεγγίστηκαν από το διπλωματικό σώμα και τα διεθνή ΜΜΕ ως ήττα Ομπάμα και νίκη Πούτιν.
Με δεδομένη την εικόνα και τις πολιτικές της Ουάσιγκτον ανά το κόσμο μετά το πέρας του Β’ παγκοσμίου πολέμου, ένας πλανητάρχης όπως ο ο πρόεδρος των ΗΠΑ, πρέπει να επιδεικνύει πυγμή, να επιβάλλεται, να είναι αδιαπραγμάτευτος, να διαμορφώνει ισορροπίες και ασχέτως κόστους να διασφαλίζει την αμερικανική υπεροχή σε κάθε γωνιά του πλανήτη.Όλα αυτά όμως πριν τη lehman brothers και τη φούσκα της αμερικανικής ευημερίας.Πρίν η ανεργία αγγίξει το 10%. Πρίν το βιομηχανικό τμήμα της Φιλαδέλφιας μετατραπεί σε πόλη φάντασμα και το ομοσπονδιακό χρέος της Αμερικής φτάσει στο δεύτερο μεγαλύτερο ιστορικό ρεκόρ (το 1945 ήταν 133%) που είναι το σημερινό 72,8%.Πρίν επίσης η αναθεώρηση του συστήματος υγείας λάβει διαστάσεις ανοιχτής σύγκρουσης και τέλος, όλα αυτά ίσχυαν πολύ πρίν ο αμερικανός πρόεδρος κατανοήσει ό,τι το πραγματικό κόστος της στρατιωτικής εμπλοκής των ΗΠΑ στα ανοιχτά μέτωπα του πλανήτη, ξεπερνά τα όποια πραγματικά οφέλη.
Η Συμφωνία της Γενεύης
Η επιτευχθείσα συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, απέχει αρκετά από το να ανταποκρίνεται στον τίτλο ιστορική.Ιστορική είναι η στιγμή. Η συμφωνία αποτελεί για την ώρα ένα κείμενο βασικών αρχών και κατευθύνσεων το οποίο θα καθορίσει και το πλαίσιο εκείνο που θα διεξαχθούν οι εξάμηνες διαπραγματεύσεις για τον τελικό καθορισμό του αποδεκτού από τη Δύση πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης.Επί της ουσίας τα σημερινά συμφωνηθέντα δεν αναμένεται να απέχουν ιδιαίτερα από την τελική συμφωνία.Το μέγα ζητούμενο για το Ιράν είναι να δώσει λύση στο ενεργειακό του πρόβλημα κι αυτό διασφαλίζεται από τον εμπλουτισμό του ουρανίου σε ποσοστό 3.5% που ήδη φέρεται να αποδέχεται η ομάδα των 5+1 χωρών που μετέχουν στις διαπραγματεύσεις.
Εφόσον η Τεχεράνη είναι ειλικρινής ως προς τις προθέσεις του προγράμματος, θα πρέπει να σταματήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου σε ποσοστό μεγαλύτερο του 5%, να ουδετεροποιήσει ουράνιο που εμπλουτίστηκε σε ποσοστό 20% ή να το μειώσει στο 5% και να διακόψει τη λειτουργία του βαρέως αντιδραστήρος ύδατος στο Αράκ.Τελος δεν θα πρέπει να θέσει σε λειτουργία κανένα νέο φυγόκεντρο αντιδραστήρα, ενώ θα πρέπει να υπάρχει καθημερινή δυνατότητα επίβλεψης από ξένους παρατηρητές των εργασιών.
Το γιατί να ενδώσουν οι ΗΠΑ σε έναν εναγκαλισμό με το Ιράν, μερικώς σχετίζεται με ενεργειακή πολιτική της Αμερικής και τα οφέλη από τον ελεύθερο ανεφοδιασμό της παγκόσμιας αγοράς από τα στενά του Χορμούζ. Σε μικρότερο βαθμό η προσέγγιση σχετίζεται επίσης με τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Αφρική και την Αραβική Χερσόνησο. Η ισχυροποίηση της Αλ Κάιντα δημιουργεί ανάγκες για νέες συμμαχίες - αν και σε πραγματική βάση, το πρόβλημα του ακραίου ισλαμισμού μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσα από την ενδυνάμωση των σχέσεων με μετριοπαθείς σουνιτικές οργανώσεις ή προσωπικότητες.
Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών εκτιμάται πως θα αποκατασταθούν και μάλιστα με γοργούς ρυθμούς. Η αναβάθμιση των σχέσεων σε επίπεδο εταίρων δεν συγκεντρώνει ιδιαίτερες πιθανότητες. Μακροπρόθεσμα ωστόσο το όφελος της Αμερικής δεν είναι αδιάφορο ακόμα κι αν η σχέση παραμείνει σε διπλωματικό επίπεδο.Τα οφέλη της Τεχεράνης είναι συγκεκριμένα και περισσότερα από όσα θα αποκομίσουν οι ΗΠΑ από την αναθέρμανση των σχέσεων.
Πρώτον, η ολοκλήρωση ενός μη στρατιωτικού πυρηνικού προγράμματος, δεύτερον η άρση των όποιων κυρώσεων, που έχουν γονατίσει οικονομικά τη χώρα.Ήδη η Τουρκία ανακοίνωσε την επανασύνδεσή της με το τραπεζικό σύστημα του Ιράν και η Ινδία την ενεργοποίηση των επενδυτικών προγραμμάτων που είχαν παγώσει λόγω του εμπάργκο.
Οι Αντιδράσεις
Το Ισραήλ αντέκρουσε το χαρακτηρισμό περί "ιστορικής συμφωνίας" χρησιμοποιώντας τον όρο "Ιστορικό λάθος".Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου ήταν έτσι κι αλλιώς αντίθετος σε κάθε τι που περιλαμβάνει τον όρο αποδεκτό πυρηνικό πρόγραμμα για το Ιράν.Το Ισραήλ επιμένει πως έστω και μόνο του θα μπορούσε να σταματήσει με τη χρήση στρατιωτικών μέσων το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης ωστόσο ακόμα και πρώην στελέχη της Μοσάντ δηλώνουν πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατον.
Είναι σαφές ότι οι δηλώσεις γίνονται για εσωτερική κατανάλωση ώστε να διαχειριστεί ο Νετανιάχου τον αποκλεισμό που υφίσταται στην άσκηση επιρροής στην αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Η Σαουδική Αραβία συντάσεται με το Ισραήλ δηλώνοντας πως "απλά δίνουν περισσότερο χώρο στο Ιράν για να αισθανθεί πιο άνετα στην εφαρμογή της ατζέντας του".Αντίθετα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα χαρακτήρισαν τη συμφωνία θετική που θα μπορούσε να υποστηρίξει "τη σταθερότητα της περιοχής", και ο υπουργός Εξωτερικών του Μπαχρέιν δήλωσε ότι "απομακρύνει τους φόβους από εμάς, είτε από το Ιράν ή οποιοδήποτε άλλο κράτος".
Το χρονικό της κρίσης Ιράν – ΗΠΑ
1953 Ανατροπή του Π/Θ Μόσαντεκ
Οι προσπάθειες του νεοεκλεγέντος Μοχάμεντ Μόσαντεκ να ενταχθούν στη Δημόσια περιουσία τα ενεργειακά κοιτάσματα του Ιράν, τελειώνουν άδοξα με την ανατροπή του που οργανώθηκε από Βρετανικές και αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες.
1979 Ιρανική Επανάσταση
Το Σάχη του Ιράν Μοχάμεντ Ρέζα Παχλεβί διαδέχεται μετά την ανατροπή του και την εγκαθίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας ο Αγιατολάχ Χομεινί που επιστρέφει από την εξορία.
1979 – 1981 Οι ομηρία των Αμερικανών στην Πρεσβεία
444 ημέρες ομηρίας 52 αμερικανών στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη. Αποτέλεσε επίσης το μεγαλύτερο φιάσκο για επιχείρηση απελευθέρωσης ομήρων από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Η απελευθέρωσή τους είχε τη μεγαλύτερη τηλεθέαση παγκοσμίως ακόμα και σε σύγκριση με τα χρονικά του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
1985-1986 Το σκάνδαλο κόντρας ή αλλιώς Iran Gate…
Σε αντάλλαγμα για τη βοήθεια του Ιράν στην απελευθέρωση αμερικανών ομήρων που κρατούνταν από τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο, οι ΗΠΑ στέλνουν κρυβά όπλα στο Ιράν. Η αποπληρωμή των όπλων γίνεται κατόπιν εντολής της Ουάσιγκτον, με εμβάσματα απευθείας στους αντάρτες της Νικαράγουα και ξεσπά το μεγαλύτερο σκάνδαλο για την κυβέρνηση Ρέιγκαν.
1988 κατάρριψη ιρανικού αεροσκάφους
290 επιβάτες με προορισμό τη Μέκα χάνουν τη ζωή τους όταν «από λάθος εκτίμηση» πολεμικό σκάφος των ΗΠΑ καταρρίπτει πολιτιή πτήση των ιρανικών αερογραμμών.
1997 -2005 Η περίοδος Χαταμί
Αν και δημοσίως μιλά για επαναπροσέγγιση με τις ΗΠΑ τελικά οι σχέσεις δεν προκύπτουν.
2002 "Ο Αξονας του Κακού" & Το πυρηνικό πρόγραμμα
Είναι η περίοδος του Τζόρτζ Μπούς. Ταυτίζει το Ιράν με τον "Αξονα του κακού" και γενικότερα ακολουθεί μια πολιτική πόλωσης στην ευρύτερη περιοχή.
Την ίδια χρονιά η αντιπολίτευση δίνει στοιχεία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν που έχει ξεκινήσει σε στελέχη μυστικών υπηρεσιών. Αποτέλεσμα η περιθωριοποίηση του Ιράν και οι κυρώσεις αργότερα.
2005-2013 Αχμεντινετζάντ
Κατηγόρησε τις ΗΠΑ εντός των Ηνωμένων Εθνών ό,τι βρίσκονται πίσω από την επίθεση της 09/11 και διατήρησε αποστάσεις για το ολοκαύτωμα.
2013 Εκλογή Ρουχανί
Η εκλογή Ρουχανί δίνει την ευκαιρία στον Ομπάμα να ρίξει γέφυρες στην Τεχεράνη και να διαφοροποιήσει συνολικά την πολιτική του στην ευρύτερη περιοχή.Μετά από 30 χρόνια οι πρόεδροι των 2 χωρών μιλούν τηλεφωνικά.
