του Gideon Rachman
Η κρίση για το όριο του χρέους στην Αμερική, κατόρθωσε κάτι πολύ
σημαντικό: Η σύγκριση έκανε την ΕΕ να δείχνει ότι απολαμβάνει καλή
διακυβέρνηση. Τα συστήματα τόσο της ΕΕ όσο και των ΗΠΑ επιβαρύνονται με
υπέρ και κατά, που δυσκολεύουν τις συγκρίσεις. Η Ευρώπη όμως έχει σήμερα
κάτι, που λείπει στην Αμερική: Όλες οι πολύ σημαντικές αποφάσεις που
λαμβάνουν οι Βρυξέλλες, είναι αφιερωμένες στο να κάνουν το σύστημα να
αποδώσει. Δεν υπάρχουν απόψεις «τύπου» Tea Party που να θεωρούν προδοσία τον συμβιβασμό.
Αυτή
η ευρεία κεντρώα επικρατούσα άποψη, υπήρξε μια, παραγνωρισμένη, πηγή
δύναμης για την ΕΕ σε όλη την διάρκεια της ευρω-κρίσης. Αν και ήταν
συνεχείς οι διαμαρτυρίες ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες κάνουν «πολύ λίγα, πολύ
αργοπορημένα», οι αγορές συνειδητοποίησαν ότι -έστω κι αν οι ηγέτες της
Ευρώπης δεν το έπιασαν από την αρχή- οι ηγέτες πάλι θα συσπειρώνονταν, πάλι θα έκαναν έκτακτες συναντήσεις, πάλι θα προσπαθούσαν να χτυπήσουν το πρόβλημα.
Το γεγονός ότι και οι 28 ηγέτες στις συνόδους κορυφής της ΕΕ είναι
αποφασισμένοι να δουλέψουν από κοινού, είναι πολύ κρίσιμο για να
κρατηθεί ζωντανό το ευρώ.
Στο επόμενο έτος, όμως, ο μεγάλος κίνδυνος για το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα, είναι ότι η πολιτική συναίνεση που στηρίζει το ευρώ, θα αρχίσει να διαλύεται. Η αδύναμη οικονομία, η κόπωση με την λιτότητα, η οργή για την μετανάστευση και η πικρία για την απομακρυσμένη, όπως μοιάζει, ΕΕ, τροφοδοτούν την ανέλιξη των αντι-καθεστωτικών και εθνικιστικών πολιτικών κομμάτων σε όλη την ήπειρο.
Αυτές οι ανερχόμενες πολιτικές δυνάμεις κερδίζουν έδαφος σε μεγάλες χώρες της ΕΕ, όπως η Γαλλία, η Ολλανδία, η Βρετανία και η Ιταλία, καθώς και σε μικρότερα έθνη όπως η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Φινλανδία και η Αυστρία. Δεδομένου ότι χρειάζεται απόλυτη ομοφωνία για πολλές μεγάλες αποφάσεις της ΕΕ, ακόμη κι ένα μικρό κράτος να αντιταχθεί, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα.
Όπως απέδειξε και το Tea Party στις ΗΠΑ, οι ριζοσπαστικοί αντικαθεστωτικοί, δεν χρειάζεται να καταλάβουν την θέση του προέδρου ή του πρωθυπουργού για να ταράξουν το σύστημα.
Ακόμη κι αν συνεχίσουν να διοικούν τις περισσότερες εθνικές κυβερνήσεις της Ευρώπης οι παραδοσιακοί φιλο-ευρωπαϊκοί κεντρώοι, τα περιθώρια κινήσεών τους στις ευρωπαϊκές συνόδους θα περιοριστούν πάρα πολύ, αν κερδίζουν έδαφος στην πατρίδα τους τα λαϊκιστικά κόμματα.
Ο Ολλανδός πρωθυπουργός που φοβάται το αντι-ευρωπαϊκό κόμμα της Ελευθερίας –το οποίο αυτή την στιγμή στις δημοσκοπήσεις βγαίνει πρώτο στην Ολλανδία- θα δυσκολευτεί πολύ να δεχτεί νέα διάσωση για την Νότιο Ευρώπη. Αντιστοίχως, ένας Βρετανός ηγέτης που χάνει έδαφος από το βρετανικό κόμμα της Ανεξαρτησίας Ukip, θα υποχρεωθεί να λάβει πιο ακραίες θέσεις στις συζητήσεις με την ΕΕ.
Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον επόμενο χρόνο, πιθανόν να αποδειχθούν μια αποφασιστική στιγμή για ένα ευρωπαϊκό Tea Party. Η ευρωβουλή παραδοσιακά υπήρξε ο πλέον φεντεραλιστικός θεσμός της Ευρώπης, λειτουργώντας ως ομάδα πιέσεων, λόμπι, για την μεταφορά περισσότερων εξουσιών στις Βρυξέλλες.
Όμως από τις εκλογές του Μαΐου πιθανότατα θα προκύψει μια εκτίναξη στις ψήφους υπέρ ευρω-σκεπτικιστικών κομμάτων σε όλη την ήπειρο. Είναι πολύ πιθανό το Εθνικό Μέτωπο να κυριαρχήσει στην Γαλλία, το κόμμα της Ελευθερίας να κερδίσει στην Ολλανδία και το Ukip να λάβει τις περισσότερες έδρες της Βρετανίας.
Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξασφάλισε πρόσφατα νέες εξουσίες. Αν και δεν έχει το δικαίωμα να μπλοκάρει αποφάσεις όπως το αμερικανικό Κογκρέσο, ένα «αντάρτικο» στο σώμα θα μπορούσε να απορρίψει τον προϋπολογισμό της ΕΕ, να αποτρέψει κρίσιμες αναθέσεις και να αρνηθεί να υπογράψει τους νόμους που είναι απαραίτητοι για την τόνωση του ευρώ.
Τα αντιδραστικά κόμματα της Ευρώπης απέχουν πολύ από την δημιουργία μιας συμπαγούς ομάδας. Κυμαίνονται από νέο-φασίστες όπως το κόμμα Jobbik στην Ουγγαρία μέχρι την άκρα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και από συντηρητικούς εθνικιστές όπως το κόμμα για τον «Νόμο και την Δικαιοσύνη της Πολωνίας» μέχρι ημι-αναρχικούς όπως το κίνημα των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία.
Ορισμένα από τα αντι-καθεστωτικά κόμματα, όπως το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας, προσπαθούν να καλύψουν την μεγάλη απόσταση, από την άκρα δεξιά μέχρι την πολιτική αναγνώριση. Κάποια, όπως το Ukip και τμήματα της ιταλικής δεξιάς, συμμερίζονται την ατζέντα των φορολογικών περικοπών και της μικρότερης κυβέρνησης του Tea Party. Αλλα αντάρτικα κόμματα στην Ευρώπη, όπως το ολλανδικό της Ελευθερίας, παρουσιάζονται ως υπερασπιστές του παραδοσιακού κράτους πρόνοιας.
Το κοινό που έχουν σχεδόν όλα τα αντικαθεστωτικά κόμματα της Ευρώπης με το Tea Party, ωστόσο, είναι η αντι-ελιτίστικη ρητορεία που παρουσιάζει τα mainstream πολιτικά κόμματα ως υπηρέτες μιας απόμακρης, παγκοσμιοποιημένης ελίτ. Ένα άλλο κύριο ζήτημα που ενώνει τα περισσότερα αντικαθεστωτικά κόμματα της Ευρώπης με το Tea Party είναι η απέχθεια για τους μετανάστες. Όταν οι mainstream πολιτικοί δηλώνουν – ορθώς – ότι στην προσπάθειά τους να περιορίσουν την μετανάστευση, τα χέρια τους είναι δεμένα από τους κανόνες της ΕΕ για την ελεύθερη μετακίνηση, το μόνο που καταφέρνουν είναι να τροφοδοτήσουν την λαϊκιστική οργή κατά της «απόμακρης ελίτ».
Οι δημοσκοπήσεις στις πλουσιότερες χώρες της δυτικής Ευρώπης, δείχνουν μια αύξηση στις ανησυχίες των ψηφοφόρων για την μετανάστευση –νόμιμη και παράνομη- που αποτελεί τροφή για τις ευρωπαϊκές Tea Party αντιλήψεις. Η οργή για την οικονομία και τους μετανάστες προκαλεί σύγχυση –και μπορεί εύκολα να δρομολογηθεί εναντίον της ίδιας της ΕΕ, που έχει μεγάλες εξουσίες και στα δύο αυτά ζητήματα. Όπως χαρακτηριστικά το θέτει ένας Βρετανός αξιωματούχος είναι: «Το όνειρο του Ukip είναι να βάλει την Ευρώπη, την μετανάστευση και το κοινωνικό κράτος, στην ίδια πρόταση».
Πέρα από τα συγκεκριμένα ζητήματα, αυτό που πραγματικά μοιράζονται τα ευρωπαϊκά αντάρτικά κόμματα με το αμερικανικό Tea Party είναι το πολιτικό στυλ: Η άποψη ότι το σύστημα είναι σάπιο, η κοινωνία βαδίζει προς την καταστροφή και ως εξ τούτου, κάθε συμβιβασμός αποτελεί προδοσία. Ακόμη και στις ΗΠΑ –που έχουν χτίσει επί αιώνες την διεθνή εμπιστοσύνη στο δολάριο- οι πολιτικές μηχανορραφίες του Tea Party κόντεψαν να προκαλέσουν χρηματοοικονομικό πανικό. Για την ΕΕ, που ακόμη πολεμάει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στο ευρώ, η ανέλιξη ενός ευρωπαϊκού Tea Party θα ήταν καταστροφή.
Η ευρεία συναίνεση του πολιτικού κέντρου της Ευρώπης που έσωσε το ευρώ,
απειλείται από εθνικιστικά κόμματα και ακραίες τάσεις. Ο κίνδυνος
ανατροπών στις ευρωεκλογές. Γιατί διακυβεύεται η συνοχή του ευρωπαϊκού
οικοδομήματος.
Η κρίση για το όριο του χρέους στην Αμερική, κατόρθωσε κάτι πολύ
σημαντικό: Η σύγκριση έκανε την ΕΕ να δείχνει ότι απολαμβάνει καλή
διακυβέρνηση. Τα συστήματα τόσο της ΕΕ όσο και των ΗΠΑ επιβαρύνονται με
υπέρ και κατά, που δυσκολεύουν τις συγκρίσεις. Η Ευρώπη όμως έχει σήμερα
κάτι, που λείπει στην Αμερική: Όλες οι πολύ σημαντικές αποφάσεις που
λαμβάνουν οι Βρυξέλλες, είναι αφιερωμένες στο να κάνουν το σύστημα να
αποδώσει. Δεν υπάρχουν απόψεις «τύπου» Tea Party που να θεωρούν προδοσία τον συμβιβασμό.Στο επόμενο έτος, όμως, ο μεγάλος κίνδυνος για το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα, είναι ότι η πολιτική συναίνεση που στηρίζει το ευρώ, θα αρχίσει να διαλύεται. Η αδύναμη οικονομία, η κόπωση με την λιτότητα, η οργή για την μετανάστευση και η πικρία για την απομακρυσμένη, όπως μοιάζει, ΕΕ, τροφοδοτούν την ανέλιξη των αντι-καθεστωτικών και εθνικιστικών πολιτικών κομμάτων σε όλη την ήπειρο.
Αυτές οι ανερχόμενες πολιτικές δυνάμεις κερδίζουν έδαφος σε μεγάλες χώρες της ΕΕ, όπως η Γαλλία, η Ολλανδία, η Βρετανία και η Ιταλία, καθώς και σε μικρότερα έθνη όπως η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Φινλανδία και η Αυστρία. Δεδομένου ότι χρειάζεται απόλυτη ομοφωνία για πολλές μεγάλες αποφάσεις της ΕΕ, ακόμη κι ένα μικρό κράτος να αντιταχθεί, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα.
Όπως απέδειξε και το Tea Party στις ΗΠΑ, οι ριζοσπαστικοί αντικαθεστωτικοί, δεν χρειάζεται να καταλάβουν την θέση του προέδρου ή του πρωθυπουργού για να ταράξουν το σύστημα.
Ακόμη κι αν συνεχίσουν να διοικούν τις περισσότερες εθνικές κυβερνήσεις της Ευρώπης οι παραδοσιακοί φιλο-ευρωπαϊκοί κεντρώοι, τα περιθώρια κινήσεών τους στις ευρωπαϊκές συνόδους θα περιοριστούν πάρα πολύ, αν κερδίζουν έδαφος στην πατρίδα τους τα λαϊκιστικά κόμματα.
Ο Ολλανδός πρωθυπουργός που φοβάται το αντι-ευρωπαϊκό κόμμα της Ελευθερίας –το οποίο αυτή την στιγμή στις δημοσκοπήσεις βγαίνει πρώτο στην Ολλανδία- θα δυσκολευτεί πολύ να δεχτεί νέα διάσωση για την Νότιο Ευρώπη. Αντιστοίχως, ένας Βρετανός ηγέτης που χάνει έδαφος από το βρετανικό κόμμα της Ανεξαρτησίας Ukip, θα υποχρεωθεί να λάβει πιο ακραίες θέσεις στις συζητήσεις με την ΕΕ.
Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον επόμενο χρόνο, πιθανόν να αποδειχθούν μια αποφασιστική στιγμή για ένα ευρωπαϊκό Tea Party. Η ευρωβουλή παραδοσιακά υπήρξε ο πλέον φεντεραλιστικός θεσμός της Ευρώπης, λειτουργώντας ως ομάδα πιέσεων, λόμπι, για την μεταφορά περισσότερων εξουσιών στις Βρυξέλλες.
Όμως από τις εκλογές του Μαΐου πιθανότατα θα προκύψει μια εκτίναξη στις ψήφους υπέρ ευρω-σκεπτικιστικών κομμάτων σε όλη την ήπειρο. Είναι πολύ πιθανό το Εθνικό Μέτωπο να κυριαρχήσει στην Γαλλία, το κόμμα της Ελευθερίας να κερδίσει στην Ολλανδία και το Ukip να λάβει τις περισσότερες έδρες της Βρετανίας.
Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξασφάλισε πρόσφατα νέες εξουσίες. Αν και δεν έχει το δικαίωμα να μπλοκάρει αποφάσεις όπως το αμερικανικό Κογκρέσο, ένα «αντάρτικο» στο σώμα θα μπορούσε να απορρίψει τον προϋπολογισμό της ΕΕ, να αποτρέψει κρίσιμες αναθέσεις και να αρνηθεί να υπογράψει τους νόμους που είναι απαραίτητοι για την τόνωση του ευρώ.
Τα αντιδραστικά κόμματα της Ευρώπης απέχουν πολύ από την δημιουργία μιας συμπαγούς ομάδας. Κυμαίνονται από νέο-φασίστες όπως το κόμμα Jobbik στην Ουγγαρία μέχρι την άκρα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και από συντηρητικούς εθνικιστές όπως το κόμμα για τον «Νόμο και την Δικαιοσύνη της Πολωνίας» μέχρι ημι-αναρχικούς όπως το κίνημα των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία.
Ορισμένα από τα αντι-καθεστωτικά κόμματα, όπως το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας, προσπαθούν να καλύψουν την μεγάλη απόσταση, από την άκρα δεξιά μέχρι την πολιτική αναγνώριση. Κάποια, όπως το Ukip και τμήματα της ιταλικής δεξιάς, συμμερίζονται την ατζέντα των φορολογικών περικοπών και της μικρότερης κυβέρνησης του Tea Party. Αλλα αντάρτικα κόμματα στην Ευρώπη, όπως το ολλανδικό της Ελευθερίας, παρουσιάζονται ως υπερασπιστές του παραδοσιακού κράτους πρόνοιας.
Το κοινό που έχουν σχεδόν όλα τα αντικαθεστωτικά κόμματα της Ευρώπης με το Tea Party, ωστόσο, είναι η αντι-ελιτίστικη ρητορεία που παρουσιάζει τα mainstream πολιτικά κόμματα ως υπηρέτες μιας απόμακρης, παγκοσμιοποιημένης ελίτ. Ένα άλλο κύριο ζήτημα που ενώνει τα περισσότερα αντικαθεστωτικά κόμματα της Ευρώπης με το Tea Party είναι η απέχθεια για τους μετανάστες. Όταν οι mainstream πολιτικοί δηλώνουν – ορθώς – ότι στην προσπάθειά τους να περιορίσουν την μετανάστευση, τα χέρια τους είναι δεμένα από τους κανόνες της ΕΕ για την ελεύθερη μετακίνηση, το μόνο που καταφέρνουν είναι να τροφοδοτήσουν την λαϊκιστική οργή κατά της «απόμακρης ελίτ».
Οι δημοσκοπήσεις στις πλουσιότερες χώρες της δυτικής Ευρώπης, δείχνουν μια αύξηση στις ανησυχίες των ψηφοφόρων για την μετανάστευση –νόμιμη και παράνομη- που αποτελεί τροφή για τις ευρωπαϊκές Tea Party αντιλήψεις. Η οργή για την οικονομία και τους μετανάστες προκαλεί σύγχυση –και μπορεί εύκολα να δρομολογηθεί εναντίον της ίδιας της ΕΕ, που έχει μεγάλες εξουσίες και στα δύο αυτά ζητήματα. Όπως χαρακτηριστικά το θέτει ένας Βρετανός αξιωματούχος είναι: «Το όνειρο του Ukip είναι να βάλει την Ευρώπη, την μετανάστευση και το κοινωνικό κράτος, στην ίδια πρόταση».
Πέρα από τα συγκεκριμένα ζητήματα, αυτό που πραγματικά μοιράζονται τα ευρωπαϊκά αντάρτικά κόμματα με το αμερικανικό Tea Party είναι το πολιτικό στυλ: Η άποψη ότι το σύστημα είναι σάπιο, η κοινωνία βαδίζει προς την καταστροφή και ως εξ τούτου, κάθε συμβιβασμός αποτελεί προδοσία. Ακόμη και στις ΗΠΑ –που έχουν χτίσει επί αιώνες την διεθνή εμπιστοσύνη στο δολάριο- οι πολιτικές μηχανορραφίες του Tea Party κόντεψαν να προκαλέσουν χρηματοοικονομικό πανικό. Για την ΕΕ, που ακόμη πολεμάει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στο ευρώ, η ανέλιξη ενός ευρωπαϊκού Tea Party θα ήταν καταστροφή.
