Αφελληνισμός; Του Ζήνωνα Σχίζα

«Η διπλή και ταυτόχρονη αναφορά στην αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο, που αποτέλεσε το επίσημο πιστεύω του νεοελληνικού κράτους και του πολιτιστικού κατεστημένου της χώρας επί 150 χρόνια, οδήγησε –και οδηγεί– σε αδιέξοδο. Κατά πρώτο και κύριο λόγο, οι δύο αυθεντίες, που επικαλείται αυτή η στάση, είναι διαμετρικά αντίθετες μεταξύ τους – είναι σε πλήρη αντίθεση. Ή κοιτάς τους αρχαίους Έλληνες ή κοιτάς το Βυζάντιο. Αν κοιτάς και τα δύο μαζί, αλληθωρίζεις κατ’ ανάγκη. Και αν αλληθωρίζεις, βλέπεις τα πράγματα στραβά». Κορνήλιος Καστοριάδης

Έχουν το θράσος, εκκλησία και (κάποια) πολιτικά κόμματα στην Κύπρο να αναδεικνύουν τον κίνδυνο αφελληνισμού των κατοίκων του νησιού. Ζούμε (συμπτωματικά) στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, που 2500 χιλιάδες χρόνια πριν, κάποιοι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι ο κόσμος τούτος δεν φτιάχτηκε για τον άνθρωπο, ως εκ τούτου δεν έχει από μόνος του νόημα. Στον κόσμο δίνεται νόημα όταν τα μέλη των κοινωνιών αποφασίσουν με την σκέψη και τις πράξεις τους να του δώσουν. Μη προσβλέποντας ανταμοιβή σε δεύτερες ζωές και παραδείσους. Δεν καταδέχτηκαν οι Έλληνες τότε να προσμένουν κόσμους μετά θάνατον, και αποφάσισαν να κάνουν την ζωή, τη μία που ο καθένας / καθεμιά έχει να ζήσει, ιδιαίτερη και μοναδική.

 Την αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων για τη μεταθανάτια ζωή την οποία δεν αποδέχονταν ή αν την αποδέχονταν την θεωρούσαν τρισχειρότερη από την κανονική ζωή την παρακολουθούμε στα λόγια που ο Όμηρος βάζει στο στόμα του Αχιλλέα όταν ο Οδυσσέας τον επισκέπτεται στον Άδη:

«Μη θες να με παρηγορήσεις για τον θάνατό μου, Οδυσσέα γενναίε· θα προτιμούσα πάνω στη γη να ζούσα, κι ας ξενοδούλευα σε κάποιον, άκληροπια που να μην έχει και μεγάλο βιος, παρά να είμαι ο άρχοντας στον κάτω κόσμο των νεκρών».

Τα αποτελέσματα αυτής της τρομακτικής σύλληψης των αρχαίων Ελλήνων περί απουσίας a priori, νοήματος στην ανθρώπινη ζωή, τα απολαμβάνουμε σήμερα παγκόσμια οι άνθρωποι. Ο ορθός λόγος, η φιλοσοφία, οι τέχνες, η δημοκρατία, το θέατρο, η παρατήρηση, η αστρονομία γεννήθηκαν εκεί. Σήμερα σε Ελλάδα και Κύπρο, δηλώνουμε περήφανοι για το γεγονός ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Η πραγματικότητα είναι ότι περισσότερο είμαστε «κακοί κληρονόμοι» (Στέλιος Ράμφος) παρά άξιοι και περήφανοι απόγονοι. Σίγουρα δε, όσο περηφανευόμαστε εμείς, άλλο τόσο θα ντρέπονταν εκείνοι για εμάς.

Δε θα επιχειρηματολογήσω ιδιαίτερα για να εξηγήσω γιατί είμαστε κακοί κληρονόμοι. Η σημερινή κατάσταση σε Κύπρο και Ελλάδα είναι ο καλύτερος καθρέφτης. Θα σταθώ μόνο στην ιδέα που έχουμε σήμερα για την «αλήθεια» στην Κύπρο. Η αλήθεια μεταφέρεται και διαδίδεται σαν μια κοινή αλήθεια. Αδιάσειστη και αδιαμφισβήτητη. Τις περισσότερες φορές θεόσταλτη αλήθεια. Και είναι τόσο ισχυρή που μετατρέπεται σε ταυτότητα. Η αλήθεια για τον μέσο Κύπριο αποτελεί και την ταυτότητά του. Επί παραδείγματι ο Κύπριος είναι ορθόδοξος. Αποδέχεται τυφλά την αλήθεια της ορθοδοξίας. Χωρίς να ψάχνει τη δική του αλήθεια. Χωρίς ίχνος στοιχείων να υποστηρίζει την αλήθεια στην οποία εντάχθηκε και ταυτίστηκε από βρέφος. Τα πιστεύει γιατί έτσι είναι. Γι’ αυτό και πολλοί αντιλαμβάνομαι ότι θα νιώσουν προσβολή διαβάζοντας το άρθρο. Προσβάλλεται κάποιος αν αμφισβητηθεί από κάποιον συνομιλητή του η άμωμος σύλληψη της Παναγίας. Παρόλο που το γεγονός αυτό δεν υποστηρίζεται ούτε από τη λογική, ούτε από την εμπειρία, ούτε από την επιστήμη, ούτε από κανένα στοιχείο που να δικαιολογεί την πίστη σε αυτή τη δήλωση. 

Η προσβολή αυτή προέρχεται από το γεγονός ότι η αλήθεια μας, έγινε μέρος της ταυτότητας και του Είναι μας. Αμφισβητώντας κάποιος την αλήθεια, νιώθουμε ότι μας αμφισβητεί τους ίδιους. Αυτό θαρρώ είναι πρόβλημα. Είναι πρόβλημα γιατί μας απαγορεύει το άνοιγμα στον κόσμο. Είναι πρόβλημα γιατί μας κλείνει αμυνόμενους στον εαυτό μας. Είναι πρόβλημα γιατί θεωρούμε το καθετί που έρχεται να αμφισβητήσει κάτι από τις έτοιμες αλήθειες μας, ξενοκίνητο και ύποπτο.

Η αμφισβήτηση όμως είναι αυτή που έσπρωξε την ανθρωπότητα μπροστά. Είναι αυτή που μας έδιωξε από τον Μεσαίωνα και τις έτοιμες αλήθειες του οι οποίες περιφρουρούνταν από την εκκλησία. Η αμφισβήτηση μας έφερε στην εποχή του ίντερνετ και της εξερεύνησης του διαστήματος.

Πιστεύω με όλη μου τη δύναμη ότι η Κύπρος και οι Κύπριοι δεν κινδυνεύουν να αφελληνιστούν από κανένα. Ο αφελληνισμός έρχεται από μόνος του, όταν ακλόνητοι και αδιαπραγμάτευτοι στα δικά μας πιστεύω, συνεχίζουμε να θαυμάζουμε τα επιτεύγματα των αρχαίων σαν επισκέπτες σε μουσεία. Υπολείπεται στην κοινωνία μας το νόημα που θα μας σπρώξει να δημιουργήσουμε δικούς μας Παρθενώνες. Για να νιώσουμε περήφανοι για την κοινωνία που οι ίδιοι θα θεσπίσουμε. Ο δρόμος προς την πρόοδο και το θαύμα, περνά μέσα από την αμφισβήτηση των έτοιμων αληθειών. Ας ξεκινήσουμε από αυτό.

Γράφει: Ζήνωνας Σχίζας