Η υπόθεση Ergenekon αποτέλεσε την ιδεώδη ευκαιρία για την παράταξη Erdogan να κλείσει όλους αυτούς τους λογαριασμούς, απαντώντας έτσι στο “κύκνειο άσμα” της κεμαλικής επιτηρούμενης δημοκρατίας –ήτοι την προσπάθεια δικαστικής απαγόρευσης του ίδιου του κυβερνώντος κόμματος μετά την δεύτερη εκλογική του νίκη το 2007.
Ο συσχετισμός είχε ήδη αλλάξει ριζικά με το νέο πλαίσιο που δημιουργούσε η ευρωπαϊκή ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, αλλά και η διείσδυση στους κρατικούς μηχανισμούς (πρωτίστως την αστυνομία και δευτερευόντως το δικαστικό σώμα) των οπαδών του κινήματος του εξόριστου στις ΗΠΑ ιεραοκήρυκα Fethullah Gulen.
Την δε αφορμή της εξάρθρωσης έδωσε ο εντοπισμός μιας κρύπτης όπλων στη συνοικία Ουμράνιγιε της Κωνσταντινούπολης –κληροδότημα προφανώς των δικτύων stay behind σε όλες τις χώρες του ΝΑΤΟ, τα οποία έγιναν γνωστά στην Ιταλία ως Gladio και στην Ελλάδα ως ”Προβιά”. Στην Τουρκία, οι αντίστοιχες δομές επιβίωσαν πέραν της μεταψυχροπολεμικής ημερομηνίας λήξεώς τους, διογκώθηκαν, αυτονομήθηκαν και διασυνθέθηκαν με το οργανωμένο έγκλημα –όπως είχε καταδείξει ήδη το 1996 το δυστύχημα του Σουσουρλούκ, όπου ένας Κούρδος βουλευτής με μαφιόζικες διασυνδέσεις, ένα καταζητούμενο από την Interpol στέλεχος των Γκρίζων Λύκων καθώς και ο υποδιοικητής της Αστυνομίας Κωνσταντινουπόλεως αποκαλύφθηκαν συνεπιβάτες του ίδιου οχήματος.
Η αναμέτρηση με το παρακράτος, όπως αυτή συγκεφαλαιώθηκε συμβολική στη δίκη της Ergenekon, δεν ήταν τίποτε λιγότερο από έναν επανορισμό της τουρκικής ταυτότητας, καθώς το κεμαλικό ιδεώδες του “κοσμικού, Σουνίτη, Τούρκου πολίτη”, όπως παρατηρεί ο αρθρογράφος Rasim Ozan Kutahyali, δεν μπορούσε να υποστηριχθεί παρά με αλλεπάλληλες φονικές προβοκάτσιες (από τη σφαγή του Maras του 1978 και τη σφαγή της Σεβάστειας το 1993 μέχρι τη δολοφονία του καθολικού ιερέα Adnrea Santoro και του Αρμένιου εκδότη Hrant Dink την προηγούμενη δεκαετία) που καθιστούσαν το βαθύ κράτος υπέρτατο διαιτητή της συμβίωσης των διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων της Τουρκίας.
Ωστόσο, στα πέντε χρόνια που κράτησε η δίκη της Εrgenekon κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Η ίδια η δίκη, που σκιάσθηκε από την αίσθηση ότι συνιστά “ξεκαθάρισμα λογαριασμών” με δικονομικά διαβλητές διαδικασίες, έθεσε με τον τρόπο της τα θεμέλια των ακτικυβερνητικών διαδηλώσεων που ξέσπασαν στις αρχές του καλοκαιριού. Το παλαιό κατεστημένο αποδεικνυόταν ανίκανο να εμπνεύσει πλέον φόβο, ενώ ένα νέο πλέγμα εξουσίας, όχι λιγότερο αυταρχικό, διεκδικούσε το μέλλον της μετακεμαλικής Τουρκίας.
Άλλωστε, η εξοντωτική ετυμηγορία της δίκης της Ergenekon, με την επιβολή της ισόβιας κάθειρξης σε 19 από τους 275 κατηγορουμένους και δη στον πρώην αρχηγό του Γενικού Επιτελείου İlker Başbuğ δεν κλείνει μόνο έναν ιστορικό κύκλο του παρελθόντος αλλά αποβλέπει ρητά και στο μέλλον, όχι μόνο της Τουρκίας αλλά και όλης της περιοχής.
“Δεν θα κάνουν την Τουρκία Αίγυπτο” διαμήνυσε ο Erdogan το Σάββατο, στον απόηχο της δήλωσης του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών John Kerry ότι η ανατροπή του ισλαμιστή προέδρου Morsi από τον αιγυπτιακό στρατό ήταν μια κίνηση “αποκατάστασης της δημοκρατίας”, σε εκπλήρωση του αιτήματος που είχαν διατυπώσει εκατομμύρια Αιγύπτιοι διαδηλωτές.
Ωστόσο, η Τουρκία δεν είναι Αίγυπτος: οι κοινοβουλευτικές της παραδόσεις (χρονολογούμενες από την εποχή της ένταξης στο ΝΑΤΟ) είναι πολύ πιο ισχυρές και ο Erdogan είναι ο κυβερνήτης που έχει τη δυνατότητα να αναθεωρεί νομοθετικά τον κανονισμό περί του προορισμού των Ενόπλων Δυνάμεων ή να αποκεφαλίζει τη στρατιωτική ηγεσία στις κρίσεις του περασμένου Σαββατοκύριακου. Ο ρόλος του διωκόμενου δεν του αντιστοιχεί πια: ο Τούρκος πρωθυπουργός κρίνεται με τα αυστηρά μέτρα που καθιέρωσε η ίδια του η επιτυχία.
