Συνιστά νοσηρή και παραπλανητική
εσωστρέφεια η ενοχοποίηση των λαϊκών τάξεων για την τρέχουσα κρίση και η
συνοπτική απόδοση ευθύνης σε παράγοντες από το παρελθόν. Η κρίση είναι
σήμερα όχι μόνον ελληνική, αλλά επίσης ευρωπαϊκή και παγκόσμια, οι
αιτίες της εντοπίζονται στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, εν τούτοις
κάποιοι την αποδίδουν σε χρόνιες ελληνικές παθογένειες, ακόμη και από το
απώτερο παρελθόν.Διακινείται η ευθύνη του πελατειακού συστήματος για τη σημερινή
κρίση, παρ' όλο που αυτό δεν είναι καινούργιο, αλλά μαστίζει τη χώρα μας
από το 19ο αιώνα. Επισείεται η ευθύνη του «σπάταλου και
υπερδιογκωμένου» κράτους, παρ' όλο που το μέγεθος του δημόσιου τομέα στη
χώρα μας διατηρείται χαμηλότερο από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο,
το δε κόστος λειτουργίας του -δαπάνες για μισθούς δημοσίων υπαλλήλων-
παραμένει το ελάχιστο, σε σύγκριση με χώρες των εταίρων: 12% του ΑΕΠ
στην Ελλάδα, 24% στη Γαλλία.
Το πραγματικό πρόβλημα του ελληνικού κράτους δεν είναι ποσοτικό, όσο ποιοτικό: η αναποτελεσματικότητά του. Με τη διελκυστίνδα γύρω από το πρώτο, συγκαλύπτεται το δεύτερο. Ακόμη, ενοχοποιείται υπεροπτικά και αμετάκλητα ο «καταναλωτισμός» των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων, ενώ παρασιωπάται αυτός της τάξης του χρήματος. Εν τούτοις, η επί πιστώσει κατανάλωση των νοικοκυριών στη χώρα μας δεν υπερέβη ποτέ το 50% της αντίστοιχης ευρωπαϊκής και η άρχουσα τάξη παραμένει μέχρι σήμερα η κατ' εξοχήν κρατικοδίαιτη σε σχέση με τα λαϊκά και μεσαία στρώματα.
Οι ελληνικές παθογένειες είναι διαρθρωτικές και μόνιμες, όμως η κρίση αποτελεί διακριτό πρόβλημα, με βασική αιτία την αλαζονική, ταξική και αναποτελεσματική κακοδιαχείρισή της στο παρόν.
Πρόσφατο κρούσμα ιδιοτελούς παράνοιας είναι η αναδρομική απόδοση ευθύνης για τη σημερινή κατάρρευση στην «αριστερή κουλτούρα», από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, και στον Ανδρέα Παπανδρέου. Στο διαβρωμένο ιδεολογικό έδαφος της εποχής ανθούν σήμερα ακόμη και δηλητηριώδεις παραλογισμοί. Εάν τα αίτια της κρίσης βρίσκονται στη Μεταπολίτευση και στην Αριστερά, η ενοχοποίηση θα μπορούσε να ανατρέξει ακόμη πιο πίσω.
Γιατί να μην ευθύνονται για τη σημερινή κατάντια οι Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης, Ελύτης, Σεφέρης, Μαρία Φαραντούρη, που εξέθρεψαν «υπέρμετρες» για τη χώρα προσδοκίες; Γιατί να μην ευθύνεται το μέγιστο μέρος της καθημαγμένης ελληνικής κοινωνίας του 1950, που ονειρεύτηκε ποιότητα ζωής, δημοκρατία και ισονομία στη χώρα μας; Γιατί να μην ευθύνεται το σύνθημα των παιδιών του Πολυτεχνείου «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» για τον υποθετικό καταναλωτισμό των λαϊκών τάξεων 4 δεκαετίες αργότερα; Με την κλειστή και πειθαρχημένη κοινωνία της δικτατορίας, ο λαός τουλάχιστον ήταν προφυλαγμένος από τη λαγνεία του καταναλωτισμού.
Σε πρόσφατη έκθεση της J.Ρ.Morgan,1 η ευθύνη για τη σημερινή κακοδαιμονία του ευρωπαϊκού Νότου (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία) αποδίδεται στις υπέρμετρες προσδοκίες που εμφανίσθηκαν με την κατάρρευση των δικτατοριών από τη δεκαετία 1970-1980. Η δημοκρατία, οι κοινωνικές κατακτήσεις, η Αριστερά ενισχύθηκαν «υπέρμετρα», διαπιστώνει η μελέτη, παρεμποδίζοντας μέχρι σήμερα την εύρυθμη λειτουργία των μηχανισμών της αγοράς. Στη Γαλλία, για τη σημερινή παρακμή της χώρας, η συντηρητική πλευρά ενοχοποιεί την «ευδαιμονιστική κουλτούρα» του Μάη του '68. Στη χώρα μας, η ίδια πλευρά ενοχοποιεί όσους δεν κυβέρνησαν παρά όσους κυβέρνησαν.
Ωστόσο, αποτελεί «παράδοξο» να ενοχοποιείται αναδρομικά η δίψα των ανθρώπων για ποιότητα ζωής, δημοκρατία και ισονομία, σε χώρες οι οποίες μέχρι σήμερα σφραγίζονται με τους ύψιστους δείκτες φτώχειας και κοινωνικών αποκλεισμών, και στις οποίες οι κοινωνικές κατακτήσεις παρέμειναν μέχρι σήμερα ανολοκλήρωτες και πάντως δεν έπαψαν ποτέ να υστερούν δραματικά από τις αντίστοιχες των χωρών της βόρειας και δυτικής Ευρώπης.
Εξάλλου, εάν οι κοινωνικές και δημοκρατικές προσδοκίες κάθε μεταπολίτευσης στη νότια Ευρώπη θεωρηθούν αναδρομικά «υπέρμετρες», γιατί άραγε να μην αποδίδεται ευθύνη γι' αυτό στις στερήσεις και την άγρια καταστολή των δικτατοριών που κατέρρευσαν και αντ' αυτού να ενοχοποιούνται τα θύματά τους; Εάν υποτεθεί ότι η ελληνική κοινωνία φέρει μέχρι σήμερα τα στίγματα του εμφύλιου πολέμου και του μετεμφυλιακού κράτους, γιατί άραγε να ενοχοποιούνται γι' αυτό τα θύματα και να απαλλάσσονται από την ευθύνη; Πόσο σοβαρά μπορούν να ενοχοποιούνται οι κοινωνίες του Νότου, εφ' όσον οι «υπέρμετρες» προσδοκίες τους δεν ήταν παρά ανάλογες των υπέρμετρων στερήσεων και της απάνθρωπης καταστολής που είχαν προηγηθεί; Εάν σήμερα διαπιστώνεται σύγκρουση, ανταγωνισμός και ασυμβίβαστο ανάμεσα στη δημοκρατία και στην οικονομία της αγοράς, τότε θα πρέπει η δεύτερη να προσαρμοστεί στην πρώτη, όχι το αντίστροφο.
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι κάθε περιστολή ελευθεριών και δικαιωμάτων δεν λύνει κανένα πρόβλημα, αλλά αντίθετα δημιουργεί μεγαλύτερα και περιπλοκότερα, για τα οποία συνιστά όνειδος η κατανομή ευθύνης στους στερημένους και όχι στους εκάστοτε στερούντες, «σωτήρες», «κοινωνικούς αναμορφωτές», βασανιστές και δήμιους.
1. J.Ρ. Morgan, The Euro Area Adjustment: About Halfway There, 28 Μαΐου 2013
Το πραγματικό πρόβλημα του ελληνικού κράτους δεν είναι ποσοτικό, όσο ποιοτικό: η αναποτελεσματικότητά του. Με τη διελκυστίνδα γύρω από το πρώτο, συγκαλύπτεται το δεύτερο. Ακόμη, ενοχοποιείται υπεροπτικά και αμετάκλητα ο «καταναλωτισμός» των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων, ενώ παρασιωπάται αυτός της τάξης του χρήματος. Εν τούτοις, η επί πιστώσει κατανάλωση των νοικοκυριών στη χώρα μας δεν υπερέβη ποτέ το 50% της αντίστοιχης ευρωπαϊκής και η άρχουσα τάξη παραμένει μέχρι σήμερα η κατ' εξοχήν κρατικοδίαιτη σε σχέση με τα λαϊκά και μεσαία στρώματα.
Οι ελληνικές παθογένειες είναι διαρθρωτικές και μόνιμες, όμως η κρίση αποτελεί διακριτό πρόβλημα, με βασική αιτία την αλαζονική, ταξική και αναποτελεσματική κακοδιαχείρισή της στο παρόν.
Πρόσφατο κρούσμα ιδιοτελούς παράνοιας είναι η αναδρομική απόδοση ευθύνης για τη σημερινή κατάρρευση στην «αριστερή κουλτούρα», από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, και στον Ανδρέα Παπανδρέου. Στο διαβρωμένο ιδεολογικό έδαφος της εποχής ανθούν σήμερα ακόμη και δηλητηριώδεις παραλογισμοί. Εάν τα αίτια της κρίσης βρίσκονται στη Μεταπολίτευση και στην Αριστερά, η ενοχοποίηση θα μπορούσε να ανατρέξει ακόμη πιο πίσω.
Γιατί να μην ευθύνονται για τη σημερινή κατάντια οι Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης, Ελύτης, Σεφέρης, Μαρία Φαραντούρη, που εξέθρεψαν «υπέρμετρες» για τη χώρα προσδοκίες; Γιατί να μην ευθύνεται το μέγιστο μέρος της καθημαγμένης ελληνικής κοινωνίας του 1950, που ονειρεύτηκε ποιότητα ζωής, δημοκρατία και ισονομία στη χώρα μας; Γιατί να μην ευθύνεται το σύνθημα των παιδιών του Πολυτεχνείου «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» για τον υποθετικό καταναλωτισμό των λαϊκών τάξεων 4 δεκαετίες αργότερα; Με την κλειστή και πειθαρχημένη κοινωνία της δικτατορίας, ο λαός τουλάχιστον ήταν προφυλαγμένος από τη λαγνεία του καταναλωτισμού.
Σε πρόσφατη έκθεση της J.Ρ.Morgan,1 η ευθύνη για τη σημερινή κακοδαιμονία του ευρωπαϊκού Νότου (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία) αποδίδεται στις υπέρμετρες προσδοκίες που εμφανίσθηκαν με την κατάρρευση των δικτατοριών από τη δεκαετία 1970-1980. Η δημοκρατία, οι κοινωνικές κατακτήσεις, η Αριστερά ενισχύθηκαν «υπέρμετρα», διαπιστώνει η μελέτη, παρεμποδίζοντας μέχρι σήμερα την εύρυθμη λειτουργία των μηχανισμών της αγοράς. Στη Γαλλία, για τη σημερινή παρακμή της χώρας, η συντηρητική πλευρά ενοχοποιεί την «ευδαιμονιστική κουλτούρα» του Μάη του '68. Στη χώρα μας, η ίδια πλευρά ενοχοποιεί όσους δεν κυβέρνησαν παρά όσους κυβέρνησαν.
Ωστόσο, αποτελεί «παράδοξο» να ενοχοποιείται αναδρομικά η δίψα των ανθρώπων για ποιότητα ζωής, δημοκρατία και ισονομία, σε χώρες οι οποίες μέχρι σήμερα σφραγίζονται με τους ύψιστους δείκτες φτώχειας και κοινωνικών αποκλεισμών, και στις οποίες οι κοινωνικές κατακτήσεις παρέμειναν μέχρι σήμερα ανολοκλήρωτες και πάντως δεν έπαψαν ποτέ να υστερούν δραματικά από τις αντίστοιχες των χωρών της βόρειας και δυτικής Ευρώπης.
Εξάλλου, εάν οι κοινωνικές και δημοκρατικές προσδοκίες κάθε μεταπολίτευσης στη νότια Ευρώπη θεωρηθούν αναδρομικά «υπέρμετρες», γιατί άραγε να μην αποδίδεται ευθύνη γι' αυτό στις στερήσεις και την άγρια καταστολή των δικτατοριών που κατέρρευσαν και αντ' αυτού να ενοχοποιούνται τα θύματά τους; Εάν υποτεθεί ότι η ελληνική κοινωνία φέρει μέχρι σήμερα τα στίγματα του εμφύλιου πολέμου και του μετεμφυλιακού κράτους, γιατί άραγε να ενοχοποιούνται γι' αυτό τα θύματα και να απαλλάσσονται από την ευθύνη; Πόσο σοβαρά μπορούν να ενοχοποιούνται οι κοινωνίες του Νότου, εφ' όσον οι «υπέρμετρες» προσδοκίες τους δεν ήταν παρά ανάλογες των υπέρμετρων στερήσεων και της απάνθρωπης καταστολής που είχαν προηγηθεί; Εάν σήμερα διαπιστώνεται σύγκρουση, ανταγωνισμός και ασυμβίβαστο ανάμεσα στη δημοκρατία και στην οικονομία της αγοράς, τότε θα πρέπει η δεύτερη να προσαρμοστεί στην πρώτη, όχι το αντίστροφο.
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι κάθε περιστολή ελευθεριών και δικαιωμάτων δεν λύνει κανένα πρόβλημα, αλλά αντίθετα δημιουργεί μεγαλύτερα και περιπλοκότερα, για τα οποία συνιστά όνειδος η κατανομή ευθύνης στους στερημένους και όχι στους εκάστοτε στερούντες, «σωτήρες», «κοινωνικούς αναμορφωτές», βασανιστές και δήμιους.
1. J.Ρ. Morgan, The Euro Area Adjustment: About Halfway There, 28 Μαΐου 2013
