Απολογισμό των αραβικών εξεγέρσεων από το 2011 ως σήμερα κάνει το BBC
«Ψευδαίσθηση ή πραγματικότητα; Τι από τα δύο ήταν τελικά η Αραβική Ανοιξη;» αναρωτιέται σε άρθρο του στο BBC ο Βρετανός Ρότζερ Χάρντι, ειδικός
αναλυτής σε θέματα Μέσης Ανατολής, παραθέτοντας τέσσερα σημαντικά, κατά
τη γνώμη του, διδάγματα που κληροδότησαν οι αραβικές εξεγέρσεις από το
2011 ως σήμερα.
«Πολλοί υποστηρίζουν ότι η Αραβική Ανοιξη, με το χάος και την αναρχία
που έφερε, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια οφθαλμαπάτη, αφού δεν έφερε τη
δημοκρατία που ευαγγελιζόταν» σημειώνει ο Χάρντι, με την επισήμανση πως «οι
αισιόδοξες ημέρες του 2011 φαίνονται πλέον τόσο μακρινές. Οι ζωές όλων
όσοι συμμετείχαν στις πρώτες εξεγέρσεις δεν βελτιώθηκαν - αντιθέτως,
επιδεινώθηκαν».
Τα τέσσερα διδάγματα από την Αραβική Ανοιξη, σύμφωνα με το BBC, είναι τα εξής:
1. Η αλλαγή δεν θα γινόταν εύκολα ή γρήγορα
Η Αραβική Ανοιξη δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά μια
ολόκληρη διαδικασία, με την έννοια ότι οι ηγέτες των χωρών αυτών δεν θα
δέχονταν εύκολα την πτώση τους, αλλά και ο ρόλος της Δύσης θα ήταν
πάντα αμφιλεγόμενος. Γιατί σε κοινωνίες καταπιεσμένες τα δημοκρατικά
κινήματα που προβάλλουν την ανεκτικότητα και τις ανθρωπιστικές αξίες
σχεδόν ποτέ δεν εμφανίζονται εν μιά νυκτί, αλλά διά μέσου μιας σκληρής
και επίπονης πολιτικής διαδικασίας.
2. Οχι, δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο
Διαφορετικές συνθήκες παράγουν διαφορετικό αποτέλεσμα. Στην Τυνησία
οι ένοπλες δυνάμεις εγκατέλειψαν τον δικτάτορα και αμέσως μετά
αποσύρθηκαν από το πολιτικό σκηνικό. Στην Αίγυπτο συνέβη το αντίθετο:
δύο φορές επενέβη ο στρατός για να απομακρύνει τον ηγέτη της χώρας,
έπειτα από λαϊκές διαδηλώσεις. Και στις δύο περιπτώσεις ωστόσο είναι
ύποπτος ο ρόλος του στρατού ως «εργαλείου» δημοκρατίας. Στη Λιβύη,
προκειμένου να ανατραπούν οι ισορροπίες, χρειάστηκε η επέμβαση των
δυτικών δυνάμεων για να φθάσουμε στην πτώση του Μοαμάρ Καντάφι. Στη
Συρία, πάλι, η Δύση εμφανίζεται διστακτική να επέμβει στρατιωτικά.
3. Οι ισλαμιστές βρίσκονται σε σταυροδρόμι
Σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική οι ισλαμιστές πήραν μια
γεύση εξουσίας, αλλά τη χρησιμοποίησαν με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά.
Στην Τυνησία κατάλαβαν ότι δεν γινόταν να κυβερνήσουν μόνοι τους. Στην
Αίγυπτο, αντίθετα, έκαναν το λάθος να «πατήσουν» άγαρμπα πάνω στους
πολιτικούς τους αντιπάλους. Φερόμενοι παρανοϊκά, άρχισαν να βλέπουν όλη
την αντιπολίτευση συλλήβδην ως φορέα συνωμοσιών
εναντίον τους και, μοιραία, υποτίμησαν τη δύναμη των ενόπλων δυνάμεων.
Ωστόσο οι ισλαμιστές δεν βρίσκονται σε φάση υποχώρησης: εμφανίζονται
αμυνόμενοι μεν, αλλά επ' ουδενί ηττημένοι. Το μάθημα που πρέπει να
πάρουν είναι ότι δεν γίνεται κάθε φορά να επιρρίπτουν την ευθύνη σε
κάποιον άλλον ή άλλους για τη δική τους μοίρα. Είχαν την ευκαιρία να
ασκήσουν την εξουσία και την έχασαν. Αλλοι πάλι ισλαμιστές, στη Συρία ή
αλλού, θεωρούν ότι η δημοκρατία δεν οδηγεί πουθενά και ότι μπορούν να
φθάσουν στην ισλαμική τους ουτοπία μόνο διά μέσου της βίας.
4. Η δύναμη του λαού δεν είναι αρκετή
Η Αραβική Ανοιξη έδειξε τη δύναμη, αλλά και τα όρια των μαζικών
διαδηλώσεων. Εδώ και δύο χρόνια ριζώθηκε η ιδέα της λαϊκής δύναμης στις
χώρες αυτές. Η Αραβική Ανοιξη μπορεί να μην ανέτρεψε την ισορροπία
δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή, αλλά ξεπέρασε κάθε λαϊκή προσδοκία:
ήταν, χωρίς αμφιβολία, και μια πνευματική επανάσταση, μια «εξέγερση του
μυαλού». Ωστόσο η αλήθεια είναι πικρή: η δύναμη του λαού δεν είναι πάντα
αρκετή. Η πρόκληση για το μέλλον είναι οι λαϊκές διαδηλώσεις και η
μαζική οργή να μετενσαρκωθούν σε μια πραγματική αλλαγή. Διαφορετικά οι
υποσχέσεις της Αραβικής Ανοιξης θα μείνουν στα λόγια.
Σύμφωνα πάντως με το αμερικανικό δίκτυο CNN, το πρόσφατο πραξικόπημα στην Αίγυπτο που οδήγησε στην ανατροπή του Μοχάμεντ Μόρσι ήταν «το τελευταίο καρφί πάνω στο φέρετρο της Αραβικής Ανοιξης». «Το πραξικόπημα βάζει τέλος στο πείραμα δημοκρατίας που έλαβε χώρα πρόσφατα στο πιο πυκνοκατοικημένο αραβικό κράτος», ισχυρίζεται στο CNN ο Μοχάμεντ Αγιούμπ της ανεξάρτητης αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Ινστιτούτο Κοινωνικής Πολιτικής και Κατανόησης. Και καταλήγει: «Αν ο αιγυπτιακός στρατός μπορεί να κάνει μια τόσο αντισυνταγματική πράξη και να μείνει ατιμώρητος, τότε μπαίνει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των αραβικών εξεγέρσεων, ενώ σημαίνει και το τέλος της δημοκρατίας στην Αίγυπτο».
