Του Μάριου Ευρυβιάδη*Όλοι οι πολυεπίπεδοι, πολυμήχανοι και μπαγαπόντικοι μηχανισμοί του Αλεξάντερ Ντάουνερ και σία, για να εγκλωβιστεί η Κύπρος και να της αφαιρεθούν οι δυνατότητες επιλογών και αντίστασης, μπορούν ν’ αποσυντονιστούν ακόμη και να βουλιάξουν με μια λιτή αλλά επίσημη διακήρυξη εκ μέρους της Ελλάδας.
Ωστόσο ένα τέτοιο « πλαίσιο εγγυήσεων» προγραμματίζεται και αποτελεί αναπόσπαστο και εκ των ουκ άνευ μέρος της στρατηγικής εγκλωβισμού που ακολουθεί ο επιτήδειος Ντάουνερ. Δηλαδή για να πετύχει ο κ. Ντάουνερ και για να νικήσει ο εγωπαθής αυτός άνθρωπος (όπως το διατυπώνει σε κατ’ιδίαν συζητήσεις) τους απορριπτικούς, πρέπει (α ) να συμφωνηθούν οι «εσωτερικές πτυχές» του κυπριακού και (β) να συμπληρωθούν με μία διεθνή συνάντηση ή διάσκεψη, όπου κυρίως η Ελλάδα, Βρετανία και Τουρκία, οι λεγόμενες «εγγυήτριες» της Κύπρου δυνάμεις, ν’ αναγνωρισθούν ως εσαεί κηδεμόνες της Κύπρου. Ουσιαστικά θα έχουμε μία «ανανέωση», «επιβεβαίωση» και «επανανομιμοποίηση» ενός καθεστώτος ηγεμονίας της Κύπρου, πολύ χειρότερο από το γνωστό της Ζυρίχης. Και όταν λέω χειρότερο εννοώ τούτο: να μην δύναται η Κύπρος να έχει, στο διηνεκές , την οποιαδήποτε μορφή αυτονομίας ως αυτεξούσιο κράτος, κάτι που έστω και με τι όποιες δουλείες υφίστατο με το καθεστώς Ζυρίχης – Λονδίνου.
Κάτι τέτοιο, δηλαδή ο απόλυτος στρατηγικός και πολιτικός ευνουχισμός της Κύπρου, μόνο με την ενεργή συναίνεση της Αθήνας μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Αυτό το κρίσιμο στοιχείο πρέπει να κατανοηθεί και να εμπεδωθεί σε Αθήνα και Λευκωσία και πάνω σ’ αυτό να οικοδομηθεί μια αποτρεπτική στρατηγική.
Χωρίς τη συναίνεση της Αθήνας το στρατήγημα για τον πολιτικό ευνουχισμό της Κύπρου, γιατί αυτό επιχειρεί ο Ντάουνερ ( και για το οποίο περηφανεύεται κατ’ δίαν ότι θα πετύχει) θα παραμείνει στα χαρτιά.Εδώ υπογραμμίζω το εξής: Η Αθήνα έχει κατά καιρούς τοποθετηθεί δημόσια ότι το υφιστάμενο «εγγυητικό καθεστώς» της Κύπρου είναι « αναχρονιστικό», «αποικιακό» και «ξεπερασμένο», ειδικά για μια χώρα μέλος τη Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχουν καταγραμμένες τέτοιες δηλώσεις από το Πρόεδρο Παπούλια από τη Κυβέρνηση Καραμανλή, τους Υπουργούς Εξωτερικών Μολυβιάτη και Μπακογιάννη, ακόμη και από την κυβέρνηση Παπανδρέου.
Ωστόσο τα προβλήματα με τις δηλώσεις αυτές είναι ότι γίνονται ευκαιριακά και στο πόδι, ή εν τη ρύμη του λόγου. Δεν αποτελούν δηλαδή μέρος μιας μελετημένης στρατηγικής επί του θέματος που να προκύπτει από ένα συντονισμό με τη Λευκωσία. Παραταύτα γνωρίζουμε ότι έστω και οι του «ποδιού» αυτές δηλώσεις δημιούργησαν , και όχι τυχαία, ταραχή στον Ντάουνερ. Στο βιβλίο ‘’Σημαδεμένη Τράπουλα’’ περιέχονται στοιχεία σε έγγραφα που διέρρευσαν για συνομιλίες του Ντάουνερ με τον Ολι Ρεν ( 12 Φεβρουαρίου 2009) , όπου ο πρώτος παρουσιάζεται ενοχλημένος από τις αρνητικές δημόσιες τοποθετήσεις της κ. Μπακογιάννη για το θέμα. Και σε άλλο έγγραφο (20 Μαΐου 2009) ο Ντάουνερ προσπαθεί να μεταπείσει την κ. Μπακογιάννη ως προς την ανάγκη διατήρησης «συστήματος εγγυήσεων» διότι το επιθυμούσε η Τουρκία. Κατά την Τουρκία και τον Νταουνερ χωρίς «εγγυήσεις» δεν μπορεί να υπάρξει λύση. Και αλλού ο Ντάουνερ επιχειρηματολογεί υπέρ των «εγγυητικών δικαιωμάτων» της Τουρκίας και της παραμονής στρατευμάτων. Είναι αυτά λέει, όπως και η παραμονή των εποίκων, «κόκκινές γραμμές» για την Τουρκία. Το ζήτημα της παραμονής των εποίκων, ο ηθικοπλάστης Ντάουνερ θεωρεί ως θέμα ηθικής διάστασης και πως έτσι λέει πρέπει ν’ αντιμετωπιστεί.
Ο Ντάουνερ, επιτήδειος αλλά όχι ξύπνιος (όπως αυτό-παραμυθιάζεται, διότι αν ήταν θα χειρίζετο το ζήτημα έξυπνα και όχι με τουρκικά επιχειρήματα ) αναγνωρίζει ότι θα βρει σκόπελο μπροστά του με το θέμα της ασφάλειας, αν «ξαφνικά» η Αθήνα ενσκήψει επι του ζητήματος και το ενσωματώσει με τον «απλοϊκό» τρόπο που εγώ υποστηρίζω, σε μία καλομελετημένη στρατηγική αντιμετώπισης του Τουρκολάγνου Ντάουνερ και των πατρώνων του.
Επιτρέψτε ένα σενάριο με βάση τα σημερινά δεδομένα, δηλαδή τη φαινομενική αδυναμία της Ελλάδας και Κύπρου ν’ αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά μια συντονισμένη πακετοποίηση του κυπριακού . Σε μία τέτοια περίπτωση όλοι αυτοί θα βρίσκονται στο στοιχείο τους και θα έχουν τα εργαλεία επιβολής . Μόλις πρόσφατα και με αφορμή την οικονομική κρίση επανεμφανίστηκε ο γνωστός μας πρώην Επίτροπος Διερεύνησης κ. Φερχοικέν, που τώρα εργάζεται για τουρκικά συμφέροντα, για να υποστήριξη ότι τότε , το 2004, δεν υπήρχε μοχλός επιβολής (leverage) πάνω στην Κύπρο. Σήμερα, δήλωσε, τέτοιος μοχλός πίεσης υπάρχει και πρέπει να τύχη εκμετάλλευσης.
Αν υποθέσουμε, λοιπόν, ότι από το Φθινόπωρο δρομολογούνται τα πράγματα, με τον κ. Αναστασιάδη πιστό στη πολιτική του διαδρομή και βοηθούμενο, επικροτούμενο και χειροκροτούμενο από τη λεγόμενη Διεθνή Κοινότητα( την International Community ή αλλιώς INTCOM) και τον κ. Ντάουνερ, μονογράψει συμφωνία επί των ‘’εσωτερικών πτυχών» του κυπριακού. Το σκεπτικό για μα τέτοια συμφωνία και την αποδοχή της εκ μέρους του κυρίου Αναστασιάδη θα είναι παρόμοιο με αυτό της 25ης Μαρτίου. Ότι δηλαδή δεν υπήρχαν άλλα περιθώρια και επιλογές με εναλλακτικό σενάριο τη καταστροφή. Και όπως προδιαγράφεται από τη στρατηγική Ντάουνερ, για να ολοκληρωθεί η «διαδικασία ειρήνης» θα πρέπει να «νομιμοποιηθεί» και το συναφές «σύστημα εγγυήσεων» για τις διεθνείς τύχες του Κυπριακού.
Εδώ βρίσκεται και ο αδύναμος κρίκος του Ντάουνερ και του διεθνούς εσμού που τον υποστηρίζει. Και είναι εδώ που πρέπει να εφαρμοστεί η δική μας αφαιρετική στρατηγική με επίκεντρο την Ελλάδα. Εδώ μπορούν να εφαρμοστούν δυο τακτικές, ανάλογα με το τι θα έχει συναποφασιστεί από Αθήνα και Λευκωσία για τα δια ταύτα.
Η πρώτη αφορά σε απόφαση για μια μορφή λύσης που να περιορίζει όσο είναι δυνατό τη ζημιά που θα προκύψει. Εάν αποφασιστεί μια τέτοια τακτική, τότε τοποθετείται η Ελλάδα με τη θέση ότι αποδέχεται ένα μεσοπρόθεσμο καθεστώς εγγυήσεων με συμμετοχή του Συμβουλίου Ασφαλείας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, που να αντικαθιστά αυτό της Ζυρίχης. Μ’ αυτή τη μεθόδευση η ελληνική πλευρά παρουσιάζεται θετική προς μια λύση η οποία δεν ακυρώνει την αυτονομία και τη διεθνή υπόσταση του κυπριακού κράτους.
Η δεύτερη επιλογή είναι πιο ακραία. Αυτή προκύπτει με τη τοποθέτηση της Ελλάδας ότι αρνείται να συναινέσει σε λύση εφόσον υιοθετείται η θέση Ντάουνερ, δηλαδή αυτή των Τούρκων, για την διατήρηση του γνωστού πλαισίου εγγυήσεων και παραμονής τουρκικού στρατού και εποίκων .
Την περίοδο αυτή διαπιστώνεται από πλευράς Ντάουνερ, Τουρκίας και INTCOM, «μια πρεμούρα» για κλείσιμο του κυπριακού όσο το σίδερο είναι ζεστό. Εάν η Ελλάδα, σε συντονισμό με την Κύπρο, ακολουθήσει τη στρατηγική που εισηγούμαι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την «αδυναμία» της ως δύναμη και διαπραγματευτικό χαρτί είτε για να «περιορίσει τη ζημία» ακυρώνοντας κυρίως την επιβολή «συστήματος εγγυήσεως», είτε ανατρέποντας την όλη διαδικασία . Το απλό αλλά ταυτόχρονα και κρίσιμο είναι ότι χωρίς την ενεργή συναινετική συνεργασία της Ελλάδας οι σχεδιασμοί και οι μηχανοραφίες του Ντάουνερ θα πέσουν στο κενό. Και η Αθήνα θα πρέπει να γνωρίζει ότι ο κ. Ντάουνερ θεωρεί μέχρι στιγμής «θετική», από τη δική του σκοπιά, τη συνεργασία της Ελλάδας και ως «δεδομένη». Και πάνω στην παραδοχή αυτή έχει οικοδομήσει όλη του τη στρατηγική .
Σήμερα, Αθήνα και Λευκωσία πνίγονται με τα οικονομικά , τα οποία όμως έρχονται και παρέρχονται. Αντίθετα, τυχόν στρατηγικός εγκλωβισμός του κυπριακού ελληνισμού που νομοτελειακά θα προκύψει από επιβολή ενός αλά τούρκο-Ντάουνερ πλαισίου εγγυήσεων, θα θέσει ταυτόχρονα και την Ελλάδα σε ομηρία. Για αποφευχθεί ο στρατηγικός αυτός εγκλωβισμός, θα πρέπει τα υπουργεία εξωτερικών Ελλάδας και Κύπρου να πάρουν την πρωτοβουλία στο ζήτημα αυτό που ανήκει στη δικαιοδοσία τους αφού οι κυβερνήσεις τους βουλιάζουν με τα αντίστοιχα μνημονιακά βαρίδια. Και νομίζω ότι η πρώτη σχετική κίνηση πρέπει να προέλθει από τον Έλληνα πρεσβευτή της Αθήνας στη Λευκωσία. Ας σηκώσει πρώτος το γάντι που έχει προπολού ρίξει ο Ντάουνερ στην Ελλάδα, πεπεισμένος ότι η τελευταία είναι δεδομένη και ότι αδυνατεί να υποστηρίξει αυτόνομα συμφέροντα της και να λειτουργήσει πρωταγωνιστικά και ανατρεπτικά. Ποτέ δεν είναι αργά, τίποτα δεν είναι δεδομένο και δεν υπάρχει καμία νομοτέλεια στα πράγματα.
* Ο Μάριος Ευρυβιάδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
