Του Dimitar Bechev Η πιο πρόσφατη ρητορική βόμβα που έριξε ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Tayyip Erdogan, ένας ηγέτης που είναι γνωστό ότι δε μασάει τα λόγια του, είναι ότι η Τουρκία θα μπορούσε να ενταχθεί στην Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) αντί να συνεχίσει τις μακροχρόνιες προσπάθειές της για να ενταχθεί στην ΕΕ. Μιλώντας στο τηλεοπτικό κανάλι Kanal 24, ο Erdogan μοιράστηκε με ένα στοργικό χαμόγελο τα λόγια του προς τον Ρώσο ομόλογό του Vladimir Putin: «Πηγαίνετε μας στους Πέντε της Σαγκάης, κάντε το κι εμείς θα πούμε αντίο στην ΕΕ, θα την εγκαταλείψουμε ολοκληρωτικά. Προς τι όλη αυτή καθυστέρηση;»
Είναι εύκολο να πάρει κανείς τα παραπάνω ως μια απλή απόπειρα εκβιασμού. Έτσι κι αλλιώς, αυτού του είδους οι αθυρόστομες δηλώσεις είναι συγχρονισμένες με την πολιτική διάθεση της Τουρκίας αυτή τη στιγμή. Η εναλλαγή της ποταπής ΕΕ με ένα τέτοιο φόρουμ θα τοποθετήσει την Τουρκία δίπλα στις ανερχόμενες δυνάμεις της Κεντρικής Ασίας, καθώς και σε ένα κομβικό σημείο αυξανόμενης σημασίας στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή. Θα ήταν πολύ πιο καθησυχαστικό να βρίσκεται στην ίδια λέσχη με την Κίνα, ή ακόμη και με τη Ρωσία (ομολογουμένως σε μια μετα-BRIC περίοδο). Η Κίνα θα έδινε κάλλιστα το πράσινο φώς για την ένταξη της Τουρκίας στην SCO. Και οι ενεργειακά πλούσιες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, οι οποίες αποτελούσαν πρωταρχικό στόχο για την εξωτερική πολιτική της Άγκυρας πίσω στις αρχές της δεκαετίας του 1990, θα σήμαινε την εγκατάλειψη των παλιών ημερών της υποταγής στον κάθετο και κακοκρυμμένο ρατσισμό της Ευρώπης για ένα μέλλον με πολλές δυνάμεις και πολλή επιρροή σε διάφορες γειτονικές περιοχές.
Το όραμα αυτό είναι σίγουρα τολμηρό, αλλά δεν στερείται ουσίας. Εξάλλου, η Τουρκία είναι πλέον μέρος των G20 και μπορεί να παίξει πολιτικά παιχνίδια με τα μεγάλα παιδιά της γειτονιάς πλέον άνετα. Για παράδειγμα, αν και στο θέμα της Συρίας είναι αντίπαλος της Τουρκίας, η Ρωσία είναι ήδη ένας πολύτιμος εταίρος γι άλλα θέματα, από το εμπόριο ενέργειας μέχρι και τη σταθερότητα στο Νότιο Καύκασο. Κατά μία έννοια, ο Erdogan έχει ξεκαθαρίσει ένα γεγονός: η Τουρκία είναι ένας περιφερειακός άξονας και παίκτης μεγαλύτερης σημασίας απ’ ό,τι ο οποιοσδήποτε δορυφόρος της ΕΕ.
Το ερώτημα είναι αν η Άγκυρα μπορεί να κλείσει απλώς την πόρτα στα μούτρα των Βρυξελλών. Προφανώς η απάντηση είναι όχι. Υπάρχουν πολλά θέματα που πρέπει να εξεταστούν:
• Οικονομία: η ΕΕ παραμένει ένας απαραίτητος εμπορικός και πάνω απ’ όλα, επενδυτικός συνεργάτης.
• Πολιτική: χωρίς την ΕΕ σαν μια εξωτερική άγκυρα, ο εκδημοκρατισμός της Τουρκίας θα γινόταν μια ολοένα και μικρότερη προοπτική
• Άνθρωποι: Εκατομμύρια Τούρκοι πολίτες ζουν στην ΕΕ και όχι στη Βόρεια Αφρική ή την Κίνα.
• Πάνω απ’ όλα, λοιπόν, η ώθηση για την απόκτηση εξουσίας: οι φιλοδοξίες της εξωτερικής πολιτικής εξυπηρετούνται καλύτερα όταν οι επιλογές παραμένουν ανοικτές.
Το γεγονός ότι Τουρκία δεν είναι ούτε μια χώρα της Ανατολής, ούτε της Δύσης ως τώρα θα πρέπει να είναι προϊόν ειδικού σχεδιασμού. Αν μη τι άλλο η σημασία της μακροχρόνιας σχέσης με τη Δύση έχει αυξηθεί κατά το πέρας του προηγουμένου έτους, κυρίως με το ΝΑΤΟ νa παρατάσσει τους πυραύλους Patriot του κατά μήκος των συνόρων της Συρίας. Επιπλέον, το κοινό πιστεύω είναι ότι οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ έχουν σταματήσει εντελώς, αλλά αν κάποιος εξετάσει την κατάσταση προσεκτικότερα, τα πράγματα δεν είναι και τόσο άσχημα. Ας πούμε, το Συμβούλιο της ΕΕ εξέδωσε ένα χάρτη πορείας για την Τουρκία για την απελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων βίζας στις 30 Νοεμβρίου πέρσι. Από την άλλη πλευρά, ο Francois Hollande αναμένεται να επισκεφτεί την Άγκυρα τον Μάρτιο, οπότε οι προσδοκίες ότι η Γαλλία θα άρει τουλάχιστον μερικά από τα βέτο της σε ορισμένα διαπραγματευτικά κεφάλαια αυξάνονται. Στο ελάχιστο, το Παρίσι έχει προφανώς υποσχεθεί να μην εμποδίσει κανένα επιπλέον διαπραγματευτικό κεφάλαιο στο μέλλον.
Λοιπόν, κύριε Erdogan, η επιλογή της ΕΕ εξακολουθεί να μην είναι τόσο άσχημη.
