Γράφει ο Πολυδεύκης
Η ιρακινή Κυβέρνηση σε συνεργασία με τους
Κούρδους Peshmerga και ισχυρή στήριξή από τις ΗΠΑ σύντομα θα ξεκινήσει
ίσως και αυτή την εβδομάδα επιχείρηση απελευθέρωσης της Μοσούλής από τον
έλεγχο της «IS». Παρ’ όλο που η εκστρατεία είναι πολύ πιθανόν να
τελεσφορήσει, οι τοπικές και περιφερειακές αντιπαλότητες θα μπορούσαν να
μετατρέψουν την επιτυχία σε στρατηγική αποτυχία. Χωρίς σωστή
προετοιμασία για την επόμενη ημέρα η εκστρατεία για την ανακατάληψη της
Μοσούλης μπορεί ταχύτατα να προκαλέσει «νέους πολέμους» μέσα στον πόλεμο
και να προξενήσει περαιτέρω καταστροφές στη δεύτερη σημαντικότερη
ιρακινή πόλη. Οι εξελίξεις πιθανότατα θα περιπλέξουν τις προσπάθειες
σταθεροποίησης στο Ιράκ. Τα κύρια ζητήματα που θα προδικάσουν το
αποτέλεσμα απαριθμούνται σε έξι βασικούς παράγοντες:
O ρόλος των Σιιτών ανταρτών
Ο Ιρακινός Πρωθυπουργός, Η. AL ABADI,
είχε δηλώσει αρχικά ότι οι σιιτικές πολιτοφυλακές δεν θα συμμετάσχουν
στην επιχείρηση ανακατάληψης της Μοσούλης. Η εν λόγω απόφαση οφειλόταν
“εν πολλοίς” στα γεγονότα που ακολούθησαν μετά την απελευθέρωση της
Fallujah, νωρίτερα στο τρένο έτος. Όταν οι Σιίτες αντάρτες περικύκλωσαν
την πόλη, ο σουνιτικός πληθυσμός τους κατηγόρησε ότι προέβησαν σε
ακρότητες εις βάρος των Σουνιτών πολιτών, 600 εκ των οποίων εξακολουθούν
να αγνοούνται.
Η επιθετικότητα των σιιτικών
πολιτοφυλακών επισκίασε ακόμη και τις βιαιότητες της «IS» και προκάλεσε
την κατακραυγή των Σουνιτών, που οδηγήθηκαν σε επιθέσεις εκδίκησης
εναντίον σιιτικών στόχων. Τρεις μήνες μετά την απελευθέρωσή της, μόνο
500 εκτοπισμένοι έχουν επιστρέψει στη Fallujah, μια πόλη ο πληθυσμός της
οποίας ανερχόταν σε 350.000 κατοίκους.
Θα ανέμενε κανείς ότι στην περίπτωση της
Μοσούλης οι επιπλοκές θα είναι ακόμη μεγαλύτερης κλίμακας. Οι εντάσεις
Σουνιτών-Σιιτών πιθανότατα θα εξαπλωθούν σε ολόκληρο το Ιράκ και θα
υποδαυλίσουν περισσότερο τα φαινόμενα εξτρεμισμού.
Ωστόσο, ο ABADI οπισθοχώρησε από την
αρχική του δέσμευση να περιορίσει την ανάμειξη των ανταρτών με το
επιχείρημα ότι δεν έχει άλλη επιλογή από το να τους συμπεριλάβει στην
επιχείρηση της Μοσούλης. Δεν αποκλείεται να άλλαξε γνώμη εξαιτίας της
πίεσης που δέχθηκε από τον Στγό QASEM SOLEIMANI των «QUDS FORCE» και από
τα σιιτικά κόμματα στη Βαγδάτη που έχουν συμμαχήσει με το Ιράν. Οι
εξελίξεις στη Μοσούλη είναι σημαντικές για το Ιράν, το οποίο επιθυμεί
καταρχάς την ήττα της «IS» και κατά δεύτερον την αποδυνάμωση των
εχθρικών σουνιτικών οργανώσεων.
Εξίσου σημαντικός παράγοντας καθίσταται
το μέλλον της περιοχής Tel Afar, πατρίδας των Σιιτών Τουρκμένων, δυτικά
της Μοσούλης. Η εν λόγω περιοχή μπορεί να αποτελέσει για το Ιράν ένα
φυλάκιο που εκτείνεται στο σταυροδρόμι των ιρακινών, συριακών και
τουρκικών κουρδικών περιοχών, καθώς ο έλεγχός της θα επέτρεπε στο Ιράν
να ασκεί εξουσία εκ μέρους του καθεστώτος ASAD στη Συρία, αλλά και «να
παρενοχλεί» την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση του Βορείου Ιράκ.
Οι ηγέτες του Ισραήλ, της Τουρκίας και
της Σαουδικής ΑραΒίας εξέφρασαν τις ανησυχίες τους ότι το Ιράν θα
μπορούσε να εκμεταλλευθεί την κατάληψη της Μοσούλης από φιλο-ιρανικά
στοιχεία και να θέσει τη βάση για έναν χερσαίο διάδρομο προς τη Συρία,
από όπου η Τεχεράνη θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει ή να πλήξει τους
συμμάχους των ΗΠΑ.
O ρόλος της Τουρκίας
Η επιθετικότητα του Ιράν είναι ένας μόνον
από τους παράγοντες που θα οδηγούσαν στην παρέμβαση της Τουρκίας. Η
Άγκυρα έχει σαφές συμφέρον να υπερασπισθεί τους Σουνίτες Τουρκμένους
απέναντι στις Βιαιότητες των Σιιτών ανταρτών και να εξασφαλίσει ότι οι
Σουνίτες Άραβες σύμμαχοί της δεν πρόκειται να αποκλεισθούν από την
μετα-«IS» διακυβέρνηση. Επιπλέον, η Τουρκία είναι επιφυλακτική απέναντι
στην παρουσία του «ΡΚΚ» και των Δυνάμεων «YPG» στην περιοχή Sinjar,
ανάμεσα στα συριακά σύνορα και τη Μοσούλη.
Την περασμένη εβδομάδα, εκπρόσωποι των
Ιρακινών Τουρκμένων εξέφρασαν την ανησυχία τους απαιτώντας να
αποκλεισθεί το «ΡΚΚ» από τις περιοχές των Τουρκμένων. Ο Πρόεδρος της
Τουρκίας, R. T. ERDOGAN, έχει καταστήσει σαφές δημοσίως “προς μεγάλη
έκπληξη της Βαγδάτης” ότι είναι έτοιμος να υποστηρίξει την είσοδο των
σουνιτικών αραβικών Δυνάμεων, προκειμένου να προστατευθεί η σουνιτική
κοινότητα των Τουρκμένων.
Σύμμαχος ‘κλειδί της Τουρκίας είναι ο
πρώην Κυβερνήτης της Επαρχίας Nineveh, ATHEEL AL NUJAIFI. Παρά τη θέληση
της Βαγδάτης, η Τουρκία δημιούργησε στρατιωτική Βάση κατά μήκος του
Τίγρη, στην Bashika, όπου οι στρατιώτες της εκπαιδεύουν την «HASHD AL
WATANI» ή «NATIONAL MOBILIZATION», Μονάδα Σουνιτών Αράβων εθελοντών που
σύστησε ο ATHEEL AL NUJAIFI.
Το αίτημα του Ιρακινού Πρωθυπουργού ABADI
στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ περί αποχώρησης των
τουρκικών στρατευμάτων από το ιρακινό έδαφος αποτελεί σαφή προειδοποίηση
για τα προβλήματα που θα προκύψουν, σε περίπτωση που δεν υπάρξει
συμφωνία σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας. Η Τουρκία πιθανόν να πιεσθεί
να παρέμβει εάν οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν αντάρτες μετακινηθούν
προς τη Μοσούλη και το Tel Afar. Μια βίαιη τουρκική επέμβαση θα
δυναμίτιζε περαιτέρω την κατάσταση, θα προκαλούσε σιιτικές αντιδράσεις
και θα περιέπλεκε τις ειλικρινείς προσπάθειες σταθεροποίησης από τα
ενδιαφερόμενα μέρη.
Ένταση ανάμεσα σε Βαγδάτη και Κούρδους
Παρά το γεγονός ότι η ιρακινή Κυβέρνηση
και οι Κούρδοι συνεργάζονται απέναντι στην κοινή απειλή της «IS» στη
Μοσούλη, το ενδεχόμενο για επερχόμενη σύρραξη ανάμεσα στις δυο πλευρές
δεν μπορεί να αποκλειστεί. Οι Κούρδοι του Ιράκ “προς το παρόν” δεν
εγείρουν διεκδικήσεις ανεξαρτησίας, όχι μόνον εξαιτίας της
προτεραιότητας που συνιστά για τους ίδιους η αντιμετώπιση της «IS», αλλά
και λόγω της διαφωνίας τους με τη Βαγδάτη για το καθεστώς στο Kirkuk
και σε άλλες περιοχές που βρίσκονται υπό τον κουρδικό έλεγχο. Στον
απόηχο της εκστρατείας της Μοσούλης ο Πρόεδρος των Ιρακινών Κούρδων, Μ.
BARZANI, πιθανόν να διεκδικήσει ένα νέο καθεστώς σχέσεων με την ιρακινή
Κυβέρνηση.
Τοπική διακυβέρνηση
Υφίστανται ουσιαστικοί διαχωρισμοί
ανάμεσα στις διάφορες τοπικές δυνάμεις σχετικά με τους χειρισμούς της
διακυβέρνησης της Μοσούλης. Στη Βαγδάτη, ως επί το πλείστον,
οραματίζονται την από κοινού διακυβέρνηση της Επαρχίας Nineveh από τον
Κυβερνήτη, NAWFAL HAMMADI, και το περιφερειακό Συμβούλιο, πιθανόν με τη
συνδρομή εκπροσώπων από την κεντρική Κυβέρνηση και την Κουρδική
Περιφερειακή Κυβέρνηση. Εντούτοις,παραμένει ασαφές εάν η συγκεκριμένη
μορφή διακυβέρνησης θα έχει τη στήριξη και την αποδοχή των κατοίκων της
Nineveh.
Ανοικοδόμηση
Δεν φαίνεται να υπάρχουν σοβαρά σχέδια
για την ανοικοδόμηση της Μοσούλης μετά την επιχείρηση απελευθέρωσής της.
Η Κυβέρνηση ΟΒΑΜΑ έχει συντονισθεί με διεθνείς οργανισμούς για την
παροχή οικονομικής στήριξης στους πολίτες που εγκαταλείπουν την πόλη,
προτού ξεκινήσει η επιχείρηση απελευθέρωσης, εντούτοις δεν υπάρχει
ακριβής προγραμματισμός για την αντιμετώπιση μακροπρόθεσμων ζητημάτων.
Με δεδομένη την άσχημη οικονομική κατάσταση στο Ιράκ, λόγω της χαμηλής
τιμής του πετρελαίου και της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, καθίσταται
ιδιαίτερα σημαντικό για τη Βαγδάτη να διαμορφώσει ένα συγκεκριμένο
σχέδιο ανοικοδόμησης.
Η αντιμετώπιση της βασικής αιτίας
Είναι ανησυχητικό ότι παραμένουν άλυτα τα
ζητήματα των σεκταριστικών διενέξεων στο Ιράκ, τη στιγμή που η
εκστρατεία προβλέπεται να ξεκινήσει άμεσα. Οι καθυστερήσεις στην επίλυση
αυτών των ζητημάτων επηρεάζουν και τις περιφερειακές αντιλήψεις σχετικά
με τον ρόλο των ΗΠΑ. Αρκετοί στην ευρύτερη περιοχή θεωρούν ότι η
Κυβέρνηση OBAMA βλέπει την απελευθέρωση της Μοσούλης ως «παρακαταθήκη»
και ως εκ τούτου επιδιώκει να ολοκληρώσει το φιλόδοξο εγχείρημα πριν από
τις εκλογές του Νοεμβρίου, εξού και η αναμονή για εξελίξεις στο μέτωπο
της Μοσσούλης στο προσεχές διάστημα.
Οι Σουνίτες Άραβες συγκεκριμένα έχουν
εκφράσει φόβους πως το Ιράν θα επιδιώξει να εκμεταλλευθεί την
ανυπομονησία της αμερικανικής Κυβέρνησης, οδηγώντας τη σε ένα σκληρό
παζάρι σε σημαντικά θέματα και ειδικά στη συμμετοχή των Σιιτών ανταρτών
στη διακυβέρνηση. Η λύση δεν είναι να αναβληθεί η αντιμετώπιση της
απειλής της «IS» στη Μοσούλη, αλλά να αναγνωρισθεί από τα ενδιαφερόμενα
μέρη ότι η αναβλητικότητα στην αντιμετώπιση μακροπρόθεσμων προκλήσεων θα
μπορούσε να επιδεινώσει τα προβλήματα του Ιράκ αναφορικά με την
τρομοκρατία και τον εξτρεμισμό.
Μια ιδέα που τυγχάνει της αποδοχής πολλών
Σουνιτών Αράβων είναι να μετατραπεί η Nineveh σε ομοσπονδιακή περιοχή,
ιδέα που έχουν ήδη αποδεχθεί ο πρώην Κυβερνήτης της, NUJAIFI, καθώς και
τα περιφερειακά Συμβούλια σε Salahaddin και Diyala. O Ιρακινός πρώην
Πρωθυπουργός, NOURI AL MALIKI, ωστόσο, έχει αντιδράσει σθεναρά στην εν
λόγω πρόταση.
Απεναντίας, ο ABADI, προς τιμήν του,
εμφανίζεται περισσότερο ανοικτόμυαλος, ωστόσο «τα χέρια του είναι
δεμένα» εξαιτίας δύο παραγόντων.
Αφενός, οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν
σκληροπυρηνικοί αντιτίθενται στην παραχώρηση κάθε μορφής αυτονομίας
στους Σουνίτες Άραβες από φόβο αποδυνάμωσης της εξουσίας των Σιιτών.
Αφετέρου, εάν η «ομοσπονδοποίηση» επεκταθεί πέραν του ιρακινού
Κουρδιστάν, πιθανόν να ακολουθήσει η πλούσια, σε πετρέλαια, Basra, με
κίνδυνο να αποδυναμωθούν σημαντικά οι εξουσίες της κεντρικής Κυβέρνησης.
Η επίλυση αυτών και άλλων ζητημάτων
καταμερισμού της εξουσίας, ιδίως η ισορροπία μεταξύ του κέντρου και των
περιφερειών, αποτελεί το κλειδί για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου
στο Ιράκ. Τέλος, μια επιτυχημένη εκστρατεία στη Μοσούλη μπορεί να
αποτελέσει τον θεμέλιο λίθο στη διαδικασία της συμφιλίωσης, εφόσον κατά
την απελευθέρωση δοθεί επαρκής προσοχή σε όλα τα ζητήματα από τους
σχεδιαστές της εκστρατείας. Σε διαφορετική περίπτωση, ακόμη και η νίκη
μπορεί να σηματοδοτήσει την απαρχή ενός νέου εμφυλίου πολέμου στο Ιράκ
και την ανανέωση της έκρυθμης ταυτότητας των γεωπολιτικών εξελίξεων στη
Μ. Ανατολή.
