Τα σύνορα και τα όρια του προέδρου Ερντογάν

Είναι αλήθεια ότι ο Ταγίπ Ερντογάν διαβεβαίωσε, στην επίμαχη ομιλία του, στη Ριζούντα ότι «σέβεται τα φυσικά σύνορα» της Τουρκίας, τα οποία, ατυχώς για τους γείτονές της, δεν συμπίπτουν με τα πολύ πιο ευρύχωρα «σύνορα της καρδιάς» του. Είναι επίσης αλήθεια ότι, όταν μιλούσε για τους «ομοεθνείς» του σε Θράκη, Κριμαία και αλλαχού, δεν πρωτοπορούσε. Πρώτος διδάξας του νεοοθωμανισμού, ο Τουργκούτ Οζάλ είχε διακηρύξει ότι «ο 21ος αιώνας θα είναι αιώνας του τουρκισμού, με επιρροή που θα εκτείνεται από την Αδριατική μέχρι το Σινικό Τείχος». Μόνο που ο Οζάλ, άνθρωπος της απόλυτης εμπιστοσύνης των Αμερικανών, περιόριζε τις προβολές ισχύος στις τουρκογενείς δημοκρατίες του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας, την εποχή που η ΕΣΣΔ διαλυόταν. Τίποτε από αυτά δεν ισχύει για τον Ερντογάν. Η Ρωσία στέκεται και πάλι στα πόδια της και οι σχέσεις μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον είναι άκρως προβληματικές. Ενώ ο Οζάλ γνώριζε μεγάλη απήχηση στις τουρκογενείς δημοκρατίες της πρώην ΕΣΣΔ, προβάλλοντας τη «μαλακή ισχύ» (οικονομική, πολιτιστική) της χώρας του, ο Ερντογάν επεμβαίνει στρατιωτικά στη Συρία και το Ιράκ, ερεθίζοντας τα εθνικιστικά αντανακλαστικά των αραβικών κρατών, που γεννήθηκαν μέσα από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι δραματικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή φαίνεται να είναι ο αποφασιστικός παράγοντας που παρακινεί τον Ταγίπ Ερντογάν να επιδίδεται σε κηρύγματα γεμάτα αλυτρωτικά υπονοούμενα, πρώτα για τη Λωζάννη και τα νησιά του Αιγαίου και ύστερα για τη Θράκη, έστω κι αν σε καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν έθεσε ευθέως ζήτημα αναθεώρησης του στάτους κβο. Ο Τούρκος πρόεδρος φαίνεται να εκτιμά ότι το Ισλαμικό Κράτος σε Συρία και Ιράκ πνέει τα λοίσθια και ότι αυτό που θα ακολουθήσει την εκδίωξή του θα είναι ένα νέο μοίρασμα της περιοχής ανάμεσα στις μεγάλες και τις περιφερειακές δυνάμεις, κάτι σαν ένα «νέο Σάικς-Πικό», κατ’ αναλογίαν προς το γαλλοβρετανικό σύμφωνο που χάραξε τα σύνορα της Μέσης Ανατολής στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Υπό αυτό το πρίσμα, η τουρκική ηγεσία διακρίνει δύο κινδύνους: να δημιουργηθεί ντε φάκτο κουρδικό κράτος και να μείνει η Τουρκία εκτός νυμφώνος στη νέα μοιρασιά του Ιράκ και των πετρελαίων του. Για να αντιμετωπίσει τον πρώτο κίνδυνο, εξασφάλισε τη ρωσική ανοχή στην εισβολή τουρκικών δυνάμεων στη Βόρεια Συρία με αντάλλαγμα την εκκωφαντική σιωπή του Ερντογάν για την προέλαση του Ασαντ στο Χαλέπι. Οσο για τη δεύτερη απειλή, ο Ερντογάν διαμηνύει ουσιαστικά στους Αμερικανούς: αν με «ρίξετε» στη Μοσούλη (όπως υποτίθεται ότι «έριξαν» τον Κεμάλ στη Λωζάννη), τότε να ετοιμάζεστε για απρόβλεπτες τρικυμίες στα ελληνοτουρκικά.

Απέναντι σε αυτή την ανασφαλή, νευρική και απρόβλεπτη τουρκική ηγεσία, η Αθήνα έχει ισχυρούς λόγους να ανησυχεί, αν και οι χθεσινές, βιαστικές αντιδράσεις παραγόντων από διάφορες πλευρές του πολιτικού φάσματος, προτού καν διαπιστωθούν τα πραγματικά δεδομένα, δεν βοηθούν. Αλλωστε, με το να εμφανίζεται ως προστάτης των «ομοεθνών» του, όχι μόνο στη Θράκη και την Κύπρο, αλλά και στη Βουλγαρία, τη Ρωσία και την Αίγυπτο, ο Ταγίπ Ερντογάν καταφέρνει να αποξενώνει τους εταίρους και να πολλαπλασιάζει τους αντιπάλους του. Πρόσφατα, ο Τούρκος πρόεδρος συνέστησε στον Ιρακινό πρωθυπουργό Χάιντερ αλ Αμπάντι «να συνειδητοποιήσει τα όριά του». Ισως κάποιοι πρέπει να του μάθουν και του ίδιου, αν όχι τα σύνορα της καρδιάς του, πάντως τα όρια της ισχύος του.

Έντυπη

ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ