Του Κώστα Ράπτη-Τις περασμένες δύο δεκαετίες, όταν το
τέλος του Ψυχρού Πολέμου είχε καταστήσει τον λόγο ύπαρξής της ασαφή, η
Ατλαντική Συμμαχία είχε ανακαλύψει τη σημασία των out of sphere
operations: των επιχειρήσεων σε μακρινές περιοχές όπως στο Αφγανιστάν,
που καθιστούσαν το ΝΑΤΟ οιονεί "παγκόσμιο χωροφύλακα”.Η διάσταση αυτή δεν έχει εκλείψει.
Όμως στο συγκεχυμένο τοπίο που επικρατεί στη Γηραιά Ήπειρο, το ΝΑΤΟ
επικεντρώνει και πάλι στον αρχικό (και παντοτινό) προορισμό του, που,
σύμφωνα με τη γλαφυρή διατύπωση του πρώτου Γενικού Γραμματέα του
λόρδου Ismay, συνίσταται στο να κρατά "τους Αμερικανούς μέσα, τους
Ρώσους έξω και τους Γερμανούς κάτω”.
Η Ατλαντική Σύνοδος Κορυφής στη
Βαρσοβία (την πόλη, κατά ειρωνεία της ιστορίας, όπου άλλοτε έδρευε ο υπό
σοβιετική ηγεσία αντίπαλος στρατιωτικός συνασπισμός) έρχεται σε μια
συγκυρία όπου και οι τρεις αυτές διαστάσεις πρέπει να επαναβεβαιωθούν.
Η πρόσφατη ψήφος των Βρετανών υπέρ
του Brexit ανατρέπει τις σταθερές τεσσάρων δεκαετιών, οδηγεί σε έξοδο
από την Ε.Ε. την μεγαλύτερη στρατιωτική της δύναμη (που αποτελούσε
ταυτόχρονα και τον θερμότερο συνήγορο της ατλαντιστικής γραμμής) και
γεννά ανησυχίες για τη συνολική ευστάθεια της διατλαντικής σχέσης, τη
στιγμή που επιχειρείται η περαιτέρω εμβάθυνσή της με τη "φυγή προς τα
εμπρός” που συνιστά η συμφωνία TTIP.
Εξού και η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ εξέδωσαν
στη Βαρσοβία κοινή δήλωση για την αναβάθμιση του συντονισμού και της
συνεργασίας τους, αποδεικνύοντας την πάγια μεταπολεμική
συμπληρωματικότητά τους, ενώ η Βρετανία έσπευσε να υπογραμμίσει τις
ατλαντικές της δεσμεύσεις, διευκρινίζοντας δια στόματος του πρωθυπουργού
και του υπουργού ΆμυναςMichael Fallon ότι θα ενισχύσει τη συμμετοχή της
στο ΝΑΤΟ, σε αναπλήρωση της αποχώρησής της από την Ε.Ε., και
ανακοινώνοντας την αποστολή 500 ανδρών στην Εσθονία, στο πλαίσιο των
συμμαχικών δυνάμεων που αναπτύσσονται στην ανατολική Ευρώπη.
Ο δε πρόεδρος των ΗΠΑ Barack Obama για
άλλη μία φορά επιχείρησε να αποδραματοποιήσει το ευρω-βρετανικό
διαζύγιο, υπενθυμίζοντας ότι "δεν είναι προς το συμφέρον κανενός οι
παρατεταμένες και συγκρουσιακές διαπραγματεύσεις”.
Ωστόσο, η αμερικανοβρετανική "ειδική
σχέση” και ο βαθμός ελέγχου που εξ αυτής ασκεί η Ουάσιγκτον στα
ευρωπαϊκά πράγματα έχει αντικειμενικά τραυματισθεί. (Καθόλου τυχαία,
αυτό που κατεξοχήν καταγράφηκε και ενοχοποιήθηκε στη βρετανική συλλογική
συνείδηση αυτές τις ημέρες από την 12τομη έκθεση Chilcot για την
εμπλοκή στον πόλεμο του Ιράκ ήταν η φράση Blair προς Bush "μαζί σου,
ό,τι και αν συμβεί”).
Η δε ενότητα του δυτικού στρατοπέδου
έχει υπονομευθεί από κάτι που μόνο ο ένοικος του Λευκού Οίκου είχε την
οξυδέρκεια να κατονομάσει μεταξύ των λοιπών ρίσκων ασφαλείας: οι ηγέτες
και των δύο πλευρών του Ατλαντικού, τόνισε σε συνάντηση με τους
επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών Donald Tusk και Jean Claude
Juncker, πρέπει να αντιμετωπίσουν την οικονομική πίεση που δέχονται οι
πολίτες τους, που αισθάνονται ότι έχουν εγκαταλειφθεί από την
παγκοσμιοποίηση. Η Ε.Ε. της ανυποχώρητης ύφεσης και του "δημοκρατικού
ελλείμματος” αποτελεί, όπως έδειξε και τοBrexit, διαρκή πηγή
επαπειλούμενων πολιτικών αναταράξεων.
Με αυτή την έννοια, το μεγάλο εκκρεμές
ερώτημα αφορά τη Γερμανία, της οποίας ο ρόλος εντός Ε.Ε. (και η σημασία
στα μάτια της Ουάσιγκτον) αναβαθμίζεται περαιτέρω. Όμως η ουσιαστική
της απροθυμία για κινήσεις εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ο
εφησυχασμός της σε έναν οικονομικά ηγεμονικά ρόλο του οποίου τα κόστη
ασφαλείας έχουν αναλάβει οι ΗΠΑ και οι φιλοδοξίες της για μια
προσοδοφόρο σχέση με τη Ρωσία, αποτελούν ουσιαστικές αντιφάσεις.
Σε μία συγκυρία κατά την οποία το ΝΑΤΟ
διογκώνει ό,τι αποκαλεί "ρωσική απειλή”, προκειμένου να υψώσει ένα νέο
"τείχος” μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας (την ώρα που οι ΗΠΑ διατηρούν την
πολυτέλεια επιλεκτικής συνεργασίας με τη Μόσχα σε μέτωπα όπως το
συριακό) και να δικαιολογήσει, υπό τύπον αυτοεκπληρούμενης προφητείας,
την ανάγκη για ισχυρότερη αμερικανική παρουσία στην Γηραιά Ήπειρο και
μεγαλύτερους εξοπλιστικούς προϋπολογισμούς, πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες
διατυπώνουν ανοιχτά τις αντιρρήσεις τους – συμπεριλαμβανομένης της μισής
πολιτικής σκηνής της Γερμανίας.
Ο Γερμανός υπουργός
Εξωτερικών Frank-Walter Steinmeier πρόσφατα κατήγγειλε, σε γλώσσα που
δεν συνηθίζεται, τις "πολεμοχαρείς” πρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ στην ανατολική
Ευρώπη, οι οποίες στην οπτική του είναι απλώς πολιτικά προκλητικές
χωρίς να είναι καν επιχειρησιακά αποτελεσματικές.
Η καγκελάριος Merkel εγγυάται πάντα
την τελική επικράτηση της "ατλαντιστικής” γραμμής εντός της Γερμανίας.
Ωστόσο, αυτό κάθε άλλο παρά αποτρέπει την εμφάνιση ρωγμών αλλού. Είναι
χαρακτηριστικό ότι προσερχόμενος στη Βαρσοβία ο Γάλλος πρόεδρος François
Hollande έσπευσε να τονίσει ότι "το ΝΑΤΟ δεν έχει καμία αρμοδιότητα να
επηρεάζει τις σχέσεις που πρέπει να έχει η Ευρώπη με τη Ρωσία, η οποία,
για τη Γαλλία, δεν είναι αντίπαλος και δεν συνιστά απειλή”.
Την ώρα που ο πιθανός αντίπαλός του
στις προεδρικές εκλογές του Μαΐου Nicholas Sarkozy σαλπίζει την
επιστροφή σε μιαν "Ε.Ε. των εθνικών-κρατών”, ο Γάλλος πρόεδρος έχει κάθε
λόγο να θυμίζει ότι η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να βάζει όλα τα αυγά της
στο καλάθι μιας "γερμανικής Ευρώπης”.
