«Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν είναι πρόβλημα στην Τουρκία σήμερα
λόγω του αυξανόμενου αυταρχισμού του, αλλά είναι μάλλον το αποτέλεσμα
ενός συστημικού προβλήματος της χώρας» σύμφωνα με τον Ουστούν Εργκιουντέρ,
καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Sabanci και από τους πιο γνωστούς πολιτικούς
επιστήμονες και στοχαστές στην Τουρκία. Ακολουθούν αποσπάσματα από τη
συνέντευξη που έδωσε στη «Hürriyet Daily News»:
«Πρέπει να δούμε πώς εξελίχθηκε η ηγεσία του Ερντογάν. Το διάστημα
2002-2007 ήταν η καλύτερη περίοδος, επειδή υπήρχαν έλεγχοι και
ισορροπίες - όχι όλες κοινοβουλευτικές. Το κυβερνών AKP έπρεπε να
ανοίξει τις πόρτες και τα παράθυρα στην κοινωνία των πολιτών για να βρει
συμμάχους και να αποτρέψει επεμβάσεις του στρατού. Ο ευρωπαϊκός στόχος
ήταν ένας τρόπος για τον έλεγχο της απειλής της στρατιωτικής επέμβασης.
Οταν υπήρχαν έλεγχοι και ισορροπίες, το σύστημα λειτούργησε πιο
δημοκρατικά. Μόλις οι έλεγχοι και οι ισορροπίες εξαφανίστηκαν, αρχίσαμε
να βλέπουμε σταδιακά μια κίνηση προς τον αυταρχισμό. Το βλέπω αυτό ως
ένα συστημικό πρόβλημα στην Τουρκία. Δεν είναι θέμα προσωπικοτήτων».
Πολλοί σκέφτονται ότι ο Ερντογάν είναι το πρόβλημα.
«Η προσωπικότητά του παίζει έναν ρόλο σε αυτό, αλλά πρόκειται για
μια πολύπλευρη εξίσωση. Κοινωνιολογικά, η Τουρκία ζει μια μεταμόρφωση.
Οι λεγόμενες τίγρεις της Ανατολίας... Η τουρκική οικονομία όλο και πιο
συμμετοχική από την άποψη της ανόδου νέων τάξεων... Μια νέα μεσαία τάξη
αναδύεται που έχει αξίες, οι οποίες μπορεί να μην είναι σε μεγάλο βαθμό
σύμφωνες με τις δυτικές δημοκρατικές αξίες. Η ηγεσία του Ερντογάν
αντικατοπτρίζει αυτή τη μετάβαση».
Εν μέσω ισχυρισμών σχετικά με την αποτυχία του πολιτικού
Ισλάμ, ποιο είναι το μήνυμα που δίνει η Τουρκία σήμερα στον κόσμο, από
την άποψη ότι είναι ένα μοντέλο ή πηγή έμπνευσης για τις ισλαμικές
χώρες;
«Η τουρκική εμπειρία είναι πολύ σημαντική. Ο ισλαμικός κόσμος
μπορεί να μάθει από την εμπειρία της Τουρκίας. Η δημοκρατία είναι ένα
εξαιρετικό πείραμα για να εξετάσει. Πιστεύω στη δημοκρατία και στις
αξίες της δημοκρατίας. Αλλά είχαμε έναν αυταρχικό δημοκρατισμό. Η
αυταρχική κοσμική προσέγγιση έχει δημιουργήσει μια αντίδραση που
τροφοδοτείται από βαθιά ριζωμένες θρησκευτικές αξίες. Ο κυρίως
μουσουλμανικός χαρακτήρας της Τουρκίας δεν μπορεί να αφαιρεθεί από την
εξίσωση. Πρέπει να ενταχθεί. Νομίζω ότι διανύουμε αυτή τη διαδικασία
τώρα. Η Τουρκία θα είναι ένα εξαιρετικό μοντέλο, αν επιτύχουμε μια
σύνθεση. Τώρα το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) είναι πολιτικά
ισχυρό. Αλλά χωρίς ελέγχους και ισορροπίες αυτό είναι επίσης επικίνδυνο.
Θα μπορούσε να οδηγήσει, και πράγματι οδηγεί, σε έναν κρατικό
αυταρχισμό με βάση το Ισλάμ, αντί τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους.
Είναι τα ίδια εργαλεία και οι ίδιες μέθοδοι. Θεωρώ το ΑΚΡ ένα πολιτικό
κόμμα το οποίο έχει αναλάβει τις πολιτικές κοινωνικής δικαιοσύνης της
Αριστεράς στην Τουρκία, σε συνδυασμό με τις θρησκευτικές αξίες των
συντηρητικών μαζών και χρησιμοποιεί το πολιτικό στυλ του αυταρχικού
άνδρα ηγέτη, το οποίο αρέσει πολύ στους Τούρκους».
Φαίνεται σαν να μας λέτε ότι ο Ερντογάν δεν είναι ο ίδιος το πρόβλημα, αλλά το αποτέλεσμα ενός προβληματικού συστήματος.
«Ναι. Αλλες χώρες έχουν περάσει από μια τέτοια διαδικασία, όπως η
Ιταλία και η Γερμανία. Θα μπορούσε να οδηγήσει στον φασισμό και θα
μπορούσε να αποδειχθεί κάτι πολύ επώδυνο και για εμάς. Ο αυταρχισμός
έχει τώρα μια πολύ ισχυρή "εκλογική" βάση, και η κοινωνία δεν μπορεί να
παράγει πολιτικές εναλλακτικές λύσεις. Χρειαζόμαστε νέα κινήματα. Ολα τα
κόμματα της αντιπολίτευσης χτυπάνε απλώς την μπάλα που τους ρίχνει ο
Ερντογάν. Δεν καθορίζει η αντιπολίτευση την ημερήσια διάταξη. Η τουρκική
αντιπολίτευση έχει αποτύχει να αναγνωρίσει την αλλαγή στην Τουρκία.
Αλλά θα το κάνει. Υπάρχει ένα κενό αυτή τη στιγμή από την άποψη της
αντιπολίτευσης. Αλλά είμαι βέβαιος ότι θα υπάρξει ένας Ερντογάν της
δεκαετίας του 2020 που θα εκπροσωπήσει την αντιπολίτευση. Μπορείτε να
δείτε ήδη τα αιτήματα για αλλαγή, στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Είμαι
μαρξιστής, με την έννοια των αναλυτικών μεθόδων. Το ΑΚΡ είναι η θέση και
πρέπει να υπάρχει μια αντίθεση. Κινούμαστε επίσης προς αυτή την
κατεύθυνση».
ΒΗΜΑ
