Η Αυστρία προπομπός νέας πολιτικής της Ε.Ε. στο προσφυγικό;

Του Κώστα Ράπτη-Ο υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας και ανερχόμενος αστέρας του συγκυβερνώντος κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος, ο μόλις 29 ετών Sebastian Kurz, ξαναχτύπησε. Αυτή τη φορά πρότεινε να ακολουθήσει η Ε.Ε. στο προσφυγικό - μεταναστευτικό ζήτημα το παράδειγμα της Αυστραλίας: ήτοι να απαγορευτεί το δικαίωμα χορήγησης ασύλου σε όποιον καταφθάνει στην Ευρώπη με κάποια από τις βάρκες και τα άλλα σκάφη που διασχίζουν τη Μεσόγειο.

Η Αυστραλία διαθέτει, ως γνωστόν, ένα από τα πιο αυστηρά καθεστώτα ως προς το άσυλο παγκοσμίως και οι μετανάστες και πρόσφυγες που φτάνουν σε αυτήν εγκλείονται σε κέντρα κράτησης πέραν των ακτών της, όπως στη νήσο Nauru, που απέχει 4.000 χιλιόμετρα, ή η νήσος Manus που ανήκει στην Παπούα Νέα Γουινέα. Για την πρακτική αυτή έχει ασκηθεί στην Καμπέρα αυστηρή κριτική από τον ΟΗΕ και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το επιχείρημα του Sebastian Kurz είναι ότι όποιος δοκιμάζει να εισέλθει παράνομα στην ευρωπαϊκή επικράτεια θα χάνει το δικαίωμα να ζητήσει άσυλο – ωστόσο παραβλέπει το ότι πλήθος κανονισμών και ρυθμίσεων ως προς τις μεταφορές έχουν καταστήσει προ πολλού αδύνατη την νόμιμη είσοδο για όσους αιτούνται ασύλου, κατά παράβαση των σχετικών διεθνών συμβάσεων. Κατά τη γνώμη του, εάν κάποιος βρεθεί σε κέντρο κράτησης σε ένα ελληνικό νησί όπως η Λέσβος, χωρίς προοπτική να διεκδικήσει άσυλο, θα είναι πιο επιρρεπής στο να ζητήσει την επιστροφή στη χώρα προέλευσής του. Επιπλέον, με εμφανή άγνοια των πραγματικών ιστορικών δεδομένων, ο Αυστριακός υπουργός επικαλείται το παράδειγμα του Ellis Island, έξω από τη Νέα Υόρκη, που όμως αποτελεί πύλη εισόδου στις ΗΠΑ για χιλιάδες διερχόμενους ημερησίως, ενώ η όποια αναγκαστική παραμονή αφορούσε μόνο αυτούς για τους οποίους υπήρχε φόβος ότι έπασχαν από μεταδοτική νόσο.

Οι δηλώσεις αυτές ήρθαν σε μια περίοδο όπου παραμένει πάντοτε ανοιχτό το αν η Αυστρία θα κλείσει το μεθοριακό πέρασμα Brennero με την Ιταλία υψώνοντας φράχτη, όπως είχε ανακοινώσει τον Απρίλιο, σε συνέχεια της προηγούμενης επανεισαγωγής συνοριακών ελέγχων.

Η δημιουργία ενός φράχτη σε σύνορο είναι εσωτερικό προς την Ζώνη Schengen – και όχι στα όριά της όπως π.χ. έπραξε η ΠΓΔΜ με την Ελλάδα, στην πραγματικότητα ακυρώνει την ίδια τη φιλοσοφία του συστήματος ελεύθερης διακίνησης και απειλεί να δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά και πρακτικά προβλήματα στη γειτονική Ελβετία. Άλλωστε, και η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel έσπευσε να ζητήσει να μείνει ανοιχτό το Brennero, σημειώνοντας ότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε πως η "Ευρώπη είναι κατεστραμμένη”. Αντίθετα, η καγκελάριος τόνισε για άλλη μια φορά, μιλώντας σε κομματικό ακροατήριο, ότι χρειάζεται καλύτερη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων αλλά στο εσωτερικό της ζώνης Schengen πρέπει απαραιτήτως να διαφυλαχθεί η δίχως διατυπώσεις μετακίνηση προσώπων και εμπορευμάτων.

Ο ίδιος ο Sebastian Kurz, πάντως, σε πρόσφατη συνέντευξη του στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, έσπευσε να υπογραμμίσει την πολύ καλή σχέση που διατηρεί με τη γερμανική κυβέρνηση - επιβεβαιώνοντας έτσι εμμέσως τις υποψίες ότι ο καθοδηγητικός ρόλος της Αυστρίας στο κλείσιμο του "διαδρόμου των Δυτικών Βαλκανίων”, αποτελούσε λιγότερο από ό,τι προβλήθηκε μιαν αυθαίρετη "μονομερή ενέργεια”. Διόλου τυχαία, κατά τον Αυστριακό υπουργό, "το κλείσιμο της διόδου των Δυτικών Βαλκανίων αποτέλεσε σημαντική συνεισφορά [στη μείωση των προσφυγικών ροών]. Ακόμη και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών το παραδέχτηκε. Έγινε λιγότερο ελκυστικό για τους ανθρώπους να φτάνουν στην Ευρώπη”.

Στην ίδια συνέντευξη ο Sebastian Kurz ανέλυσε και τον τρόπο με τον οποίο θα σταλεί το αποτρεπτικό αυτό μήνυμα: "όποιος θέλει να μπει παράνομα έχασε την ευκαιρία του. Από την άλλη, χώρες όπως η Αυστρία και η Γερμανία διακηρύσσουν ότι είναι πρόθυμες να φέρουν κάποιους από τους πιο φτωχούς των φτωχών στην Ευρώπη μέσα από προγράμματα μετεγκατάστασης. Η απόφαση δεν μπορεί να ευνοεί τους νεαρούς άντρες που έχουν το σθένος να αντέξουν το ταξίδι. Δεν μπορούμε να δίνουμε αμέσως σε κάποιον που φτάνει στη Λέσβο το δικαίωμα να μένει σε ένα διαμέρισμα στο Βερολίνο”. Όλα αυτά δεν είναι άσχετα βέβαια και με την εσωτερική πολιτική συζήτηση στην Αυστρία, λίγες εβδομάδες μετά την εκλογή προέδρου Δημοκρατίας όπου για λίγες χιλιάδες επιστολικών ψήφων απετράπη το ενδεχόμενο να εκλεγεί ο Norbert Hofer, εκπρόσωπος του ακροδεξιού FPÖ.

Για τον Αυστριακό υπουργό Εξωτερικών το πραγματικό Ευρωπαϊκό "Σχέδιο Α” πρέπει να είναι αυτό: η ανακοπή των ροών στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης. Αντίθετα, η ευρωτουρκική συμφωνία αποτελεί ένα "Σχέδιο Β” που εξαρτά την Ευρώπη από τη βούληση ανθρώπων όπως ο Tayyip Erdoğan. Την ίδια στιγμή, το γεγονός ότι η θαλάσσια περιοχή Λιβύης - Ιταλίας συνιστά πλέον βασική πύλη εισόδου στην Ευρώπη (με τραγικά αποτελέσματα όπως έδειξε η σειρά ναυαγίων με θύματα εκατοντάδες πρόσφυγες τις τελευταίες μέρες) οξύνει την πολιτική αντιπαράθεση και στη γειτονική Ιταλία – πόσω μάλλον που ο ηγέτης της Λέγκας του Βορρά Matteo Salvini επιτέθηκε στην κυβέρνηση Renzi για τους χειρισμούς της, τους οποίους ο Ιταλός πρωθυπουργός υπερασπίστηκε μιλώντας για ανθρωπιστική κρίση, ενώ συνολικά το μεταναστευτικό ζήτημα έριξε τη σκιά του στον πρώτο γύρο των ιταλικών δημοτικών εκλογών που διεξήχθη χθες Κυριακή.

Σε αυτό το φόντο των εσωτερικών πολιτικών υπολογισμών, και με δεδομένο ότι η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας βρίσκεται στον αέρα (δεδομένων των εμποδίων στην κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες), μια συνολικότερη σκλήρυνση της ευρωπαϊκής στάσης στο προσφυγικό είναι πολύ πιθανή. Μια τέτοια εξέλιξη θα σημαίνει βέβαια ακόμη μεγαλύτερη πίεση και στην ελληνική πλευρά να λειτουργήσει ως ο κύριος χώρος των "αποτρεπτικών” κέντρων κράτησης που προβλέπει η αυστριακή πρόταση. Σε αυτή την περίπτωση όντως η Αυστρία θα έχει παίξει για άλλη μια φορά το ρόλο του προπομπού.