Συντάκτης: Μανόλης Γ. Δρεττάκης*-Στα τέλη του 2010 είχε
κυκλοφορήσει στη χώρα μας η μετάφραση του βιβλίου της Καναδής
δημοσιογράφου Ναόμι Κλάιν (Naomi Klein) με τίτλο «Το Δόγμα του Σοκ»
(τίτλος στα αγγλικά The Shock Doctrine), που εκδόθηκε το 2007 και στο
οποίο γίνεται ανάλυση και εκτεταμένη περιγραφή της εφαρμογής των θεωριών
της Σχολής του Σικάγου, ιδρυτής της οποίας ήταν ο καθηγητής στο
Πανεπιστήμιο αυτό Μίλτον Φρίντμαν (Milton Friedman).Στις 27.1.2011 είχε δημοσιευτεί στην «Ελευθεροτυπία» ένα άρθρο μου με τίτλο «Σε πλήρη εφαρμογή το “Δόγμα του Σοκ” στην Ελλάδα».
To «Δόγμα του Σοκ» είναι είτε η επιβολή από δικτατορικά καθεστώτα
είτε η εφαρμογή από δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις του τρίπτυχου:
«ιδιωτικοποιήσεις, κρατική απορρύθμιση/ελεύθερο εμπόριο και δραστικές
περικοπές στις κρατικές δαπάνες».
Προϋπόθεση για να εφαρμοστεί το δόγμα αυτό είναι να υπάρξει κάποια κρίση που μπορεί να οφείλεται είτε σε πολέμους, εμφύλιους πολέμους, φυσικές καταστροφές είτε σε δυσεπίλυτα οικονομικά προβλήματα, όπως ο υπερπληθωρισμός ή το υπέρογκο χρέος.
Η συγγραφέας επισημαίνει: «Η θεμελιώδης αρχή είναι απλή: οι χώρες σε κρίση (χρέους) χρειάζονται απεγνωσμένα μια επείγουσα βοήθεια…
Οταν οι ιδιωτικοποιήσεις και οι πολιτικές του ελεύθερου εμπορίου προωθούνται από κοινού με τη χρηματοοικονομική διάσωση (δάνειο) σε ένα ολοκληρωμένο πακέτο, οι χώρες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αποδεχτούν ολόκληρο το πακέτο» και, όπως αναφέρει η ίδια, «η κρίση του χρέους, στην οποία βρέθηκαν χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής τη δεκαετία του ’80, τις ανάγκασε να υποκύψουν στον εκβιασμό “Θέλετε να σώσετε τη χώρα σας; Ξεπουλήστε την”».
Από τα λίγα αυτά αποσπάσματα από το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της Κλάιν φαίνεται καθαρά ότι στη χώρα μας εφαρμόστηκαν πιστά οι συνταγές του «Δόγματος του Σοκ»· συνταγές που είχε υιοθετήσει η τρόικα των δανειστών, στην οποία μετέχει το ΔΝΤ, και τις επέβαλε στις διαδοχικές μνημονιακές κυβερνήσεις της περιόδου 2009-2014 προκαλώντας την πρωτοφανή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μείωση του ΑΕΠ κατά 25% εξαιτίας της δραστικής περικοπής μισθών και συντάξεων καθώς και των δημόσιων επενδύσεων, του κλεισίματος εκατοντάδων χιλιάδων επιχειρήσεων και της εκτίναξης στα ύψη της ανεργίας.
Εξαιτίας των συνεπειών αυτών, προκλήθηκε επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος και η νέα μετανάστευση και -το τραγικότερο- αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες. Ταυτόχρονα, συνεχίστηκε το ξεπούλημα δημόσιων επιχειρήσεων και δημόσιας περιουσίας.
Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ., που σχηματίστηκε μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, είχε προεκλογικά δεσμευτεί να αλλάξει ριζικά την κατάσταση που κληρονόμησε όχι μόνο από τα έργα των μνημονιακών κυβερνήσεων της περιόδου 2009-2014, κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., αλλά και των κυβερνήσεων των ίδιων κομμάτων των προηγούμενων 35 ετών της περιόδου 1974-2009.
Διορίζοντας ο πρωθυπουργός σε καίριες θέσεις εντελώς ακατάλληλα πρόσωπα και υπερεκτιμώντας τις δυνατότητές τους -και γενικότερα της κυβέρνησής του- και υποτιμώντας την ισχύ των δανειστών, αντί να πετύχει αλλαγή της κατάστασης, συνέχισε την ίδια πολιτική και αναγκάστηκε να υπογράψει ένα τρίτο Μνημόνιο, το οποίο προέβλεπε επιπλέον μέτρα σε βάρος της οικονομίας και της κοινωνίας.
Τα μέτρα αυτά άρχισε να τα εφαρμόζει μετά τις δεύτερες εκλογές του Σεπτεμβρίου, επιβαρύνοντας το ήδη δυσβάστακτο βάρος που σηκώνει στις πλάτες της η συντριπτική πλειονότητα του λαού.
Τώρα βρισκόμαστε στην τελική φάση αξιολόγησης των σκληρών αυτών μέτρων. Το ΔΝΤ, προβλέποντας ότι οι στόχοι του τρίτου Μνημονίου για το 2018 δεν πρόκειται να επιτευχθούν, σκλήρυνε τη στάση του με πρωτοφανείς σε ωμότητα δηλώσεις της επικεφαλής του, Κριστίν Λαγκάρντ.
Σε συνέντευξή της στις 11.4.2016 –παρότι παραδέχτηκε ότι ο Οργανισμός του οποίου προΐσταται υποεκτίμησε τις καταστρεπτικές επιπτώσεις στην ελληνική κοινωνία των μέτρων που αυτός επέβαλε, μέσω της τρόικας των δανειστών στη χώρα μας- δήλωσε κυνικότατα (βλ. «Εφημερίδα των Συντακτών» της 12.4.2016):
«Είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι αλλάζουν σημαντικά μόνον όταν είναι με την πλάτη στον τοίχο. Ισως θα χρειαστεί λίγο περισσότερο δράμα(!) και οικονομική μιζέρια(!) για να αλλάξουν ουσιαστικά τα πράγματα. Κατά κάποιον τρόπο, χρειάζεται ένα τρομερό σοκ προκειμένου να κάνει πράγματα που δεν θέλει».
Και λίγες μέρες μετά, το ΔΝΤ σε συμπαιγνία με την Ε.Ε. αποφάσισαν -εκτός από τα μέτρα 5,4 δισ. ευρώ που θα σηκώσει πάλι στις πλάτες του ο λαός μέχρι το 2018- να αναγκάσουν τη χώρα μας να αναλάβει να επιβάλει το «σκληρότερο σοκ» των επιπλέον 3,6 δισ. ευρώ αν ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος (3,5% του ΑΕΠ) δεν επιτευχθεί το έτος εκείνο (το οποίο σοκ -όπως προαναφέρθηκε- το ΔΝΤ εκτιμά ότι θα συμβεί).
Αν, τελικά, η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ., μετά το τρίτο Μνημόνιο, αναλάβει (με όποια μορφή) και αυτή την υποχρέωση, θα αποδειχτεί ότι είναι τελικά διάδοχος και συνεχιστής της πολιτικής των διαδοχικών κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ., οι οποίες εφάρμοσαν τα μέτρα των δύο Μνημονίων την πενταετία 2010-2014.
Το ερώτημα, όμως, που γεννιέται είναι: θα αντέξει ο λαός ή θα έχουμε σύντομα μια νέα πολιτική κρίση, που είναι άγνωστο πού θα οδηγήσει τη χώρα;
* πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ
Προϋπόθεση για να εφαρμοστεί το δόγμα αυτό είναι να υπάρξει κάποια κρίση που μπορεί να οφείλεται είτε σε πολέμους, εμφύλιους πολέμους, φυσικές καταστροφές είτε σε δυσεπίλυτα οικονομικά προβλήματα, όπως ο υπερπληθωρισμός ή το υπέρογκο χρέος.
Η συγγραφέας επισημαίνει: «Η θεμελιώδης αρχή είναι απλή: οι χώρες σε κρίση (χρέους) χρειάζονται απεγνωσμένα μια επείγουσα βοήθεια…
Οταν οι ιδιωτικοποιήσεις και οι πολιτικές του ελεύθερου εμπορίου προωθούνται από κοινού με τη χρηματοοικονομική διάσωση (δάνειο) σε ένα ολοκληρωμένο πακέτο, οι χώρες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αποδεχτούν ολόκληρο το πακέτο» και, όπως αναφέρει η ίδια, «η κρίση του χρέους, στην οποία βρέθηκαν χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής τη δεκαετία του ’80, τις ανάγκασε να υποκύψουν στον εκβιασμό “Θέλετε να σώσετε τη χώρα σας; Ξεπουλήστε την”».
Από τα λίγα αυτά αποσπάσματα από το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της Κλάιν φαίνεται καθαρά ότι στη χώρα μας εφαρμόστηκαν πιστά οι συνταγές του «Δόγματος του Σοκ»· συνταγές που είχε υιοθετήσει η τρόικα των δανειστών, στην οποία μετέχει το ΔΝΤ, και τις επέβαλε στις διαδοχικές μνημονιακές κυβερνήσεις της περιόδου 2009-2014 προκαλώντας την πρωτοφανή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μείωση του ΑΕΠ κατά 25% εξαιτίας της δραστικής περικοπής μισθών και συντάξεων καθώς και των δημόσιων επενδύσεων, του κλεισίματος εκατοντάδων χιλιάδων επιχειρήσεων και της εκτίναξης στα ύψη της ανεργίας.
Εξαιτίας των συνεπειών αυτών, προκλήθηκε επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος και η νέα μετανάστευση και -το τραγικότερο- αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες. Ταυτόχρονα, συνεχίστηκε το ξεπούλημα δημόσιων επιχειρήσεων και δημόσιας περιουσίας.
Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ., που σχηματίστηκε μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, είχε προεκλογικά δεσμευτεί να αλλάξει ριζικά την κατάσταση που κληρονόμησε όχι μόνο από τα έργα των μνημονιακών κυβερνήσεων της περιόδου 2009-2014, κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., αλλά και των κυβερνήσεων των ίδιων κομμάτων των προηγούμενων 35 ετών της περιόδου 1974-2009.
Διορίζοντας ο πρωθυπουργός σε καίριες θέσεις εντελώς ακατάλληλα πρόσωπα και υπερεκτιμώντας τις δυνατότητές τους -και γενικότερα της κυβέρνησής του- και υποτιμώντας την ισχύ των δανειστών, αντί να πετύχει αλλαγή της κατάστασης, συνέχισε την ίδια πολιτική και αναγκάστηκε να υπογράψει ένα τρίτο Μνημόνιο, το οποίο προέβλεπε επιπλέον μέτρα σε βάρος της οικονομίας και της κοινωνίας.
Τα μέτρα αυτά άρχισε να τα εφαρμόζει μετά τις δεύτερες εκλογές του Σεπτεμβρίου, επιβαρύνοντας το ήδη δυσβάστακτο βάρος που σηκώνει στις πλάτες της η συντριπτική πλειονότητα του λαού.
Τώρα βρισκόμαστε στην τελική φάση αξιολόγησης των σκληρών αυτών μέτρων. Το ΔΝΤ, προβλέποντας ότι οι στόχοι του τρίτου Μνημονίου για το 2018 δεν πρόκειται να επιτευχθούν, σκλήρυνε τη στάση του με πρωτοφανείς σε ωμότητα δηλώσεις της επικεφαλής του, Κριστίν Λαγκάρντ.
Σε συνέντευξή της στις 11.4.2016 –παρότι παραδέχτηκε ότι ο Οργανισμός του οποίου προΐσταται υποεκτίμησε τις καταστρεπτικές επιπτώσεις στην ελληνική κοινωνία των μέτρων που αυτός επέβαλε, μέσω της τρόικας των δανειστών στη χώρα μας- δήλωσε κυνικότατα (βλ. «Εφημερίδα των Συντακτών» της 12.4.2016):
«Είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι αλλάζουν σημαντικά μόνον όταν είναι με την πλάτη στον τοίχο. Ισως θα χρειαστεί λίγο περισσότερο δράμα(!) και οικονομική μιζέρια(!) για να αλλάξουν ουσιαστικά τα πράγματα. Κατά κάποιον τρόπο, χρειάζεται ένα τρομερό σοκ προκειμένου να κάνει πράγματα που δεν θέλει».
Και λίγες μέρες μετά, το ΔΝΤ σε συμπαιγνία με την Ε.Ε. αποφάσισαν -εκτός από τα μέτρα 5,4 δισ. ευρώ που θα σηκώσει πάλι στις πλάτες του ο λαός μέχρι το 2018- να αναγκάσουν τη χώρα μας να αναλάβει να επιβάλει το «σκληρότερο σοκ» των επιπλέον 3,6 δισ. ευρώ αν ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος (3,5% του ΑΕΠ) δεν επιτευχθεί το έτος εκείνο (το οποίο σοκ -όπως προαναφέρθηκε- το ΔΝΤ εκτιμά ότι θα συμβεί).
Αν, τελικά, η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ., μετά το τρίτο Μνημόνιο, αναλάβει (με όποια μορφή) και αυτή την υποχρέωση, θα αποδειχτεί ότι είναι τελικά διάδοχος και συνεχιστής της πολιτικής των διαδοχικών κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ., οι οποίες εφάρμοσαν τα μέτρα των δύο Μνημονίων την πενταετία 2010-2014.
Το ερώτημα, όμως, που γεννιέται είναι: θα αντέξει ο λαός ή θα έχουμε σύντομα μια νέα πολιτική κρίση, που είναι άγνωστο πού θα οδηγήσει τη χώρα;
* πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ
