13 Νοεμβρίου 2015

Κώστας Γαβράς: Απέναντι στις τράπεζες, οι πολιτικοί δεν έχουν καμία δύναμη


Ο Ελληνογάλλος σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς. Φωτογραφία La digna metáfora
Της Guadalupe Flores Liera-Στο τελευταίο της τεύχος που κυκλοφόρησε τη Δευτέρα, με τον τίτλο Ante los bancos, los políticos carecen de fuerza» (=Απέναντι στις τράπεζες, οι πολιτικοί δεν έχουν καμία δύναμη) η δισεβδομαδιαία πολιτιστική επιθεώρηση του Μεξικού «La digna metáfora» (=Η Αξιοπρεπής Μεταφορά) δημοσιεύει συνέντευξη που έδωσε ο Έλληνας σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς στη Μεξικανή συγγραφέα και μεταφράστρια Guadalupe Flores Liera.

Στην ηλεκτρονική έκδοσή της, που διαβάζεται από 250 χιλιάδες αναγνώστες σε όλο τον ισπανόφωνο κόσμο, η επιθεώρηση αναπαρήγαγε τις πρώτες πέντε ερωταπαντήσεις της συνέντευξης που δημοσίευσε στην έντυπη της έκδοση.
Η απληστία των ανθρώπων έχει αλλάξει την υφή του χρήματος και το έχει κάνει κάτι πολύ αρνητικό.
Τον Ιανουάριο, στα πλαίσια του Αʼ Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαν Κριστόβαλ ντε λας Κάσας, στην πολιτεία Τσιάπας, απονεμήθηκε στον Κώστα Γαβρά το Μετάλλιο Εθνικής Ταινιοθήκης του Μεξικού, που μόλις είχε εγκαινιάσει το Εθνικό Συμβούλιο για τον Πολιτισμό και τις Τέχνες (CONACULTA), για να τιμήσει τους μεγάλους σκηνοθέτες του κόσμου.
Η συνέντευξη που ακολουθεί  έγινε στην Ελλάδα και παραχωρήθηκε στην μεταφράστρια του μυθιστορήματος «Ζ», του Βασίλη Βασιλικού, που πρόσφατα εκδόθηκε από το Αυτόνομο Πανεπιστημίο της Πολιτείας Νουέβο Λεόν και που ο Γαβράς μετέφερε στην οθόνη το 1969.
Ο Έλληνας σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς -πιο γνωστός με το όνομα Costa-Gavras, που του έδωσε η Γαλλία, η δεύτερη πατρίδα του- είναι η προσωποποίηση του ανθρώπου που ξέρει να κρατά τις ισορροπίες:
Συνδυάζει άψογα το κείμενο με την εικόνα, την πολυπλοκότητα ενός δύσκολου θέματος με την λιτότητα των μέσων αφήγησης, την ελληνική του κληρονομιά με την γαλλική παιδεία, την ιδιαιτερότητα του μετανάστη με τον κοσμοπολιτισμό, τον ποιοτικό κινηματογράφο με την ταμειακή επιτυχία, την σύγκρουση με το κατεστημένο και την αναγνώριση του αδιαμφισβήτητου ταλέντου του από τον ίδιο κατεστημένο.
Ανάδειξε όσο κανένας άλλος τη ζοφερότητα μέσα από την οποία κυβερνούν οι δυνάστες και την φωτεινότητα του ατόμου που αποφασίζει να πάρει την μοίρα του στα χέρια του, την σύγκρουση ανάμεσα στον ολοκληρωτισμό και τον αγώνα για την ελευθερία.
Γεννήθηκε στην Ελλάδα το 1933, μετανάστευσε στην Γαλλία το 1954, φέτος η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, Βαγόνι δολοφόνων, κλείνει 50 χρόνια.
Ο σκηνοθέτης του Ζ, Η ομολογία, Κατάσταση πολιορκίας, Αγνοούμενος, Αμήν, Παράδεισος στην Δύση και Το κεφάλαιο, ανάμεσα σε πολλές άλλες ταινίες που προκάλεσαν συγκρουόμενες απόψεις, είχε την καλοσύνη να μας παραχωρήσει την ακόλουθη συνέντευξη, της οποίας παραθέτουμε ολόκληρο το κείμενο.
«Πιστεύετε ότι ο λόγος που το έργο σας παραμένει στη μνήμη των θεατών οφείλετε στο γεγονός ότι οι περισσότερες ταινίες σας βασίζονται σε λογοτεχνικά έργα;
Δεν έχω ιδέα. Νομίζω ίσως ότι οφείλετε στο ότι πολλές από αυτές βασίζονται σε αληθινές ιστορίες. Ίσως να είναι αυτός ο λόγος.
Η ιστορία της οικογένειας σας συμπεριλαμβάνει αντίσταση, φυλακή, κυνηγητό λόγω φρονημάτων, ανεργία και μετανάστευση· η θεματολογία που χαρακτηρίζει το έργο σας είναι ο τρόπος που βρήκατε για να διασώσετε την μνήμη ενός μεγάλου μέρους του ελληνικού λαού που είχε καταχωνιάσει η επίσημη ιστορία;
Ίσως και να έχω επηρεαστεί από όλες αυτές τις καταστάσεις που αναφέρατε, δεν είναι κάτι που το σκέφτηκα, ίσως να είχε έρθει ασυνείδητα, αυθόρμητα. Δεν το σκέφτηκα ποτέ, δεν έκανα ποτέ ένα σχέδιο όπως το θέτει η ερώτησή σας. Τα έργα ήρθαν έτσι κάθε φορά, γιατί οι καταστάσεις που έζησα και ιδίως οι ιστορίες που συνάντησα μου άρεσαν πάρα πολύ, ξυπνούσαν ένα πάθος και έκανα το φιλμ.
Το σύνολο του έργου σας θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα μήνυμα αγωνιστικής στάσης προς κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο ή ως προσωπική αντίσταση και τοποθέτηση απέναντι στην εξουσία;
Αυτές οι ονομασίες εγώ τις αφήνω στους ιστορικούς ή στους κριτικούς, εγώ προσπαθώ να μην έχω μια «συνείδηση» όπως λένε οι κριτικοί. Νομίζω ότι το κάθε έργο έχει τη στιγμή του και ότι κάθε στιγμή είναι διαφορετική από τις άλλες και αυτές οι στιγμές ίσως και να μην έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Το αφήνω αυτό στους ιστοριογράφους.
Η μικρόψυχη συμπεριφορά της ευρωπαϊκής κοινωνίας απέναντι στις σημερινές προκλήσεις, μήπως οφείλεται όχι στην αρνητική επίδραση εξωτερικών παραγόντων, αλλά τελικά στην ίδια την φύση του ανθρώπου που δεν μπορεί να ελέγξει τον φόβο του, την απληστία του, τον εγωισμό του, ώστε να συμπεριφερθεί αλληλέγγυα;
Δεν μπορούμε να το πούμε αυτό για όλους τους ανθρώπους, γιατί όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν σχέση με αυτά, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι θύματα από αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη δεν είναι η δική τους ευθύνη.
Οι πολιτικοί είναι κι αυτοί θύματα;
Σήμερα, αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη οφείλεται στο ότι η Ευρώπη έχει χτιστεί πάνω στην οικονομία μόνο, ούτε πάνω στην κουλτούρα, ούτε πάνω στην παιδεία, ούτε πάνω στον πολιτισμό γενικά, και νομίζω ότι βασικά αυτό είναι σήμερα το μεγάλο μας πρόβλημα.
Σήμερα εκείνοι που διευθύνουν την Ευρώπη είναι τελικά οι μεγάλες τράπεζες, οι μεγάλες χρηματιστικές εταιρείες και συχνά οι πολιτικοί δεν έχουν καμία δύναμη για να αλλάξουν τα πράγματα. Βλέπετε τι γίνεται με τους Έλληνες πολιτικούς, ελάχιστα πράγματα μπορούσαν να αλλάξουν. Ακόμη και η Βουλή της Ευρώπης, ακόμα κι εκείνη δεν μπορεί να επέμβη στους χρηματιστές, στο Ευρωγκρούπ, κλπ. για να αλλάξει τα πράγματα.
Λοιπόν, σήμερα δυστυχώς η δημοκρατία έχει περάσει στο δεύτερο μέρος, και είναι η οικονομία και οι μεγάλες τράπεζες εκείνοι που διοικούν την Ευρώπη, δυστυχώς.
Η Γαλλία σας έδωσε την ευκαιρία να ολοκληρωθείτε και ως άνθρωπος και ως δημιουργός, πώς σας φαίνεται όταν βλέπετε ότι η Ελλάδα, χώρα μεταναστών, αρνείται να δώσει ίσες ευκαιρίες στους αλλοδαπούς;
Το πρόβλημα που έχει η Ελλάδα με τους αλλοδαπούς είναι πολύ δύσκολο γιατί κι αυτοί είναι πάρα πολύ. Η Ελλάδα έχει ένα εκατομμύριο αλλοδαπούς, όποτε είναι πολύ δύσκολο για ένα λαό από τη μια μέρα στην άλλη να δεχτεί τόσο κόσμο και να μπορέσει να τους δώσει και δουλειά και παιδεία. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα.
Επιπλέον υπάρχει κάποιος ρατσισμός που είναι σίγουρα δεμένος με τα οικονομικά προβλήματα, και είναι γενικά και ένας ρατσισμός από το χρώμα, από την καταγωγή και από τα χρώματα. Νομίζω ότι η κατάσταση της Ελλάδας σήμερα δικαιολογεί τη στάση της και την κάνει αδύνατη στην προσπάθεια για να αποδεχτούνε όλους αυτούς τους ξένους που έχουν φτάσει στην Ελλάδα, αυτό είναι το πρόβλημα.
Πώς αισθανθήκατε όταν η Γαλλία συμμάχησε με την Γερμανία προκειμένου να απομονώσουν την Ελλάδα και να την αναγκάσουν έτσι ώστε να υπογράψει το μνημόνιο;
Νομίζω ότι είναι τρομερό πράγμα αυτό που κάνανε. Πίεσαν την Ελλάδα τρομερά, πίεζαν τον Τσίπρα δυστυχώς τρομερά και τον υποχρεώσανε να δεχτεί κάτι που δεν ήθελε να το δεχτεί, και το κάνανε φοβίζοντας τον, κλείνοντας τις τράπεζες. Δηλαδή είναι black game αυτό που κάνανε δυστυχώς. Δεν σκέφτηκαν καθόλου ότι αυτό που έκανε ο Τσίπρας το έκανε για τον ελληνικό λαό που υπόφερε, ενώ αυτοί δεν σκέπτονταν καθόλου τον ελληνικό λαό, σκέπτονταν μόνο τους δανειστές.
Το «αμάρτημα» του Αλέξη Τσίπρα μήπως είναι το γεγονός ότι δεν ανήκει στο κατεστημένο και δεν ελέγχεται από αυτό και όχι η απειρία του ως πολιτικού; Μήπως το κατεστημένο τον θεωρεί έναν παρείσακτο που κατάφερε να εισχωρήσει σε ένα στεγανό χώρο που ελέγχουν τα συμφέροντα κι αυτό είναι που πληρώνει;
Φυσικά, πληρώνει ότι είναι διαφορετικός από τους άλλους, ότι είναι νέος, ότι είναι καθαρός και ότι έχει ιδέες προοδευτικές, προσπαθεί να αλλάξει το μέλλον, και της Ευρώπης και της Ελλάδας, κυρίως της Ελλάδας. Και αυτό δεν μπορούν να το δεχτούν γιατί θέλουν να συνεχίσει αυτός ο ίδιος τρόπος που ακολουθεί από χρόνια τώρα.
Φοβούνται να μην επαναληφτεί σε άλλες χώρες το παράδειγμα του Τσίπρα. Δεν θέλουν να ανοίξουν αυτήν την πόρτα στους νέους για να μην μπουν στην εξουσία. Ήθελαν να παραδειγματίσουν. Και είμαι ευτυχής που ο Τσίπρας κατάφερε να γίνει πρωθυπουργός γιατί νομίζω πως είναι αρκετά ικανός για να αλλάξει πολλά πράγματα.
Το «Ζ» έβγαλε στο φως ένα γεγονός που θα είχε περάσει στα σκοτεινά αρχεία αν δεν το είχε μυθοποιήσει ο Βασίλης Βασιλικός, εντούτοις έγινε γνωστό χάρη στην ταινία σας και αυτή η ταινία, και όχι το μυθιστόρημα που την προηγήθηκε, συγκλόνισε διεθνώς και έφερε το φως πάνω στα προβλήματα της Ελλάδας. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι χωρίς την ταινία σας το «Ζ» δεν θα είχε χαράξει την ίδια πορεία, όμως χωρίς το μυθιστόρημα του κι εσείς δεν θα είχατε γυρίσει την ταινία που σας σημάδεψε. Τι λέτε γι αυτό;
Και από τους δυο μας, το Βασίλη και εμένα, περισσότερη σημασία έχει πριν από μας ο δικαστής, ο Σαρτζετάκης, γιατί αν ο Σαρτζετάκης δεν είχε πάρει την θέση που είχε πάρει, δεν θα υπήρχε ούτε μυθιστόρημα ούτε ταινία. Λοιπόν, ο αληθινός ήρωας είναι ο Σαρτζετάκης σε αυτή την ιστορία.
Με το «Ζ» ο Βασιλικός εισήγαγε στην Ελλάδα το μυθιστόρημα-ντοκουμέντο, ενώ εσείς κατά κάποιον τρόπο την ταινία-ντοκουμέντο στην Γαλλία. Σας πειράζει που παρʼ όλες τις ταινίες που έχετε γυρίσει εξακολουθεί να είστε «ο σκηνοθέτης του «Ζ»;
Όχι, όχι δεν με πειράζει καθόλου. Συχνά μια ταινία παίρνει την πρώτη θέση από τις άλλες ταινίες. Και το Ζ για μένα είναι ένα φιλμ που έχει ξεφύγει τελείως από τα χέρια μου. Και οι δυο δεν σκεφτήκαμε ποτέ ότι αυτή η ταινία μπορούσε να έχει την τύχη που είχε απέναντι από τους θεατές. Το κάναμε σαν ένα είδος σλόγκαν εναντίον των στρατιωτικών, είναι σαν κάποιο θαύμα αυτό που έγινε.
Με την ταινία σας «Το Κεφάλαιο» δείξατε ότι τα χρήματα είναι το τέρας που δημιούργησε ο άνθρωπος για να καταστρέψει τον ίδιο και οτιδήποτε άλλο υπάρχει στον κόσμο. Είναι μια κατάσταση μη αναστρέψιμη;
Όχι, ο άνθρωπος δημιούργησε κάτι πολύ ενδιαφέρον για να γίνουν οι αλλαγές με το χρήμα. Ο χρήμα δεν είναι αμαρτωλό.  Αμαρτωλοί είναι οι άνθρωποι που δεν το χρησιμοποιούν σωστά. Το χρήμα είναι απαραίτητο σε μια κοινωνία σήμερα, όπως φαίνεται στην ταινία.
Εκείνο που είναι τρομερό είναι η απληστία των ανθρώπων  που θέλουν να έχουν όλο και περισσότερο χρήμα, να έχουνε πολλά αυτοκίνητα, να έχουν σπίτια, να έχουν πισίνες, να έχουν αεροπλάνα, κλπ.  Η απληστία των ανθρώπων έχει αλλάξει την υφή του χρήματος και το έχει κάνει κάτι πολύ αρνητικό.
Γιατί δεν έχετε γυρίσει καμιά ταινία στην Ελλάδα, παρά μόνο κάποιες σκηνές στην ταινία σας «Παράδεισος στην Δύση»;
Γιατί δεν βρήκα την ιστορία που με ενδιέφερε, που να ξυπνήσει το πάθος και που νόμιζα που μπορούσα να την κάνω για την Ελλάδα. Υπήρχαν μερικές δυνατότητες αλλά τις είχα απορρίψει γιατί νόμιζα πως δεν  ήταν οι ταινίες που με ενδιέφερε να κάνω πάνω στην Ελλάδα. Ίσως πριν να πεθάνω να βρω μια καλή ιστορία να την κάνω σαν τελευταία
Έχετε βρει το βιβλίο που θα αποτελέσει τη βάση για την επόμενη ταινία σας;
Όχι, δεν είναι βιβλίο, είναι μια original story, είναι ένα θέμα που δεν έχει βιβλίο, απλώς είναι μια ιστορία που προσπαθώ να γράψω ο ίδιος.
Δηλαδή το σενάριο θα είναι δικό σας αποκλειστικά;
Σίγουρα θα δουλέψω και με κάποιον όταν το έχω ξεκαθαρίσει λίγο.
Ευχαριστώ. Σας εύχομαι Καλή Επιτυχία.
ΣΤΑ ΙΣΠΑΝΙΚΑ ΕΔΩ: http://www.ladignametafora.com.mx/cine/ante-los-bancos-losa-politicos-carecen-de-fuerza/