Του Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη
-ΠΩΣ ΥΠΑΜ ΚΑΙ ΥΠΕΞ ΤΑ ΘΑΛΑΣΣΩΣΑΝ ΜΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΝΑ ΜΗ ΣΤΑΘΜΕΥΟΥΝ ΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΣΤΗ ΒΑΣΗ «Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ»
-Συμφέρει τη Μόσχα η αντιπαράθεση με την Τουρκία και αντίστροφα, και μπορεί ή όχι να στραφεί η Κύπρος προς τη Ρωσία και αν ναι, πώς θα αντιδράσουν ΗΠΑ, ΕΕ και Βρετανία
-Γιατί βολεύει Ισραήλ, Άραβες και Ιράν η εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία
-Τι σημαίνει ότι οι Βάσεις των Βρετανών στην Κύπρο είναι ό,τι εκείνη της Ρωσίας στην Ταρτούς της Συρίας
-Γιατί οι Τούρκοι είναι θυμωμένοι με τη Μόσχα
-Θέλει ή όχι η Ρωσία τη δημιουργία κουρδικής περιοχής στη Συρία
-Πώς η Ρωσία επανέρχεται στη διεθνή σκηνή και τα λάθη των ΗΠΑ και της ΕΕ
Σκάκι με πραγματικούς αξιωματικούς και βασιλείς του παγκόσμιου και περιφερειακού συστήματος παίζεται στη Συρία και στην ευρύτερη περιοχή με μελετημένες κινήσεις, ελλειμματικές στρατηγικές και πραγματικά πυρά. Το ζητούμενο είναι, εάν θα κάνει και ποιος την κίνηση ματ. Αυτό επιβάλλει η λογική του «zero sum game» (όφελος του ενός κόστος του άλλου). Όμως, μια ενδεχόμενη σύγκρουση Ρωσίας και ΗΠΑ, με άλλα λόγια με το ΝΑΤΟ και τη Δύση, θα είναι για όλους καταστροφική, ακόμη και αν ηττηθεί η ISIS. Θα πρόκειται για την αρχή ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Οπότε η λογική επιβάλλει αποτροπή ενός τέτοιου σεναρίου και αντικατάστασής του με ζώνες επιρροής και κοινή αποδοχή του εντός από τον άλλον. Από αυτό το σκηνικό η Κύπρος εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να είναι εκτός.
Στα παλιά της λημέρια
Ενώ, μάλιστα, είναι τόσο ιδιαίτερο και ιδιόμορφο το σκηνικό στη γειτονιά μας, έξω από το σπίτι μας, υπάρχουν και αυτοί που δεν γνωρίζουν πώς να παίζουν σκάκι. Και οι οποίοι κινδυνεύουν είτε να χάσουν ευκαιρίες που θα περάσουν από μπροστά τους, τις οποίες θα άρπαζαν εάν είχαν στρατηγική, είτε θα πληρώνουν κόστος στο τέλος κάθε παρτίδας. Σε αυτήν την κρίση, και μάλιστα στην παρούσα φάση, δεν υπάρχουν προφητείες. Η περιοχή είναι εξόχως ευαίσθητη λόγω του φυσικού αερίου, του πετρελαίου και του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου.
Η ρωσική αρκούδα αποδρά από τα μεταψυχροπολεμικά της προβλήματα και επιδιώκει να επανέλθει σε περιοχές και ζώνες επιρροής στις οποίες είχε λόγο κατά την περίοδο του ψυχρού πολέμου. Παραδοσιακά. Οι κινήσεις της Μόσχας είναι εμφανείς και συναρτώνται με λανθασμένες στρατηγικές κινήσεις ή ελλείμματα των ΗΠΑ και της ΕΕ που ξεκινούν από τη Γεωργία, περνούν μέσα από την Ουκρανία και φτάνουν ώς τη Συρία.
Μετά, λοιπόν, την κρίση της Γεωργίας το 2008, η Μόσχα άρπαξε την ευκαιρία για να καθαρίσει τη γειτονιά της, καλύπτοντας τα νώτα της στήριξε την απόσχιση της Νότιας Οσετίας και Αμπχαζίας, ενώ το 2014 προχώρησε στην προσάρτηση της Κριμαίας. Στην ουσία έφτιαχνε ένα πέταλο, που ξεκινά από τις ρωσόφωνες περιοχές της Ουκρανίας ώς την Υπερδνειστερία και εγκλωβίζει την Ουκρανία, δημιουργώντας ταυτοχρόνως μια ζώνη ασφαλείας. Και έτσι βάζει φρένο στον αρχικό σχεδιασμό του ΝΑΤΟ το 2008, για να θέσει υπό τον έλεγχό του τη Γεωργία και να μπει στην αυλή της Μόσχας. Πέραν δε, τούτων, η Ρωσία κατάφερε να ελέγξει την περιοχή του Καυκάσου και τώρα εξαπλώνεται στη Μέση Ανατολή, ενώ το φλερτ της με το Ιράν είναι μόνιμο.
Βήμα μπροστά
Η εμπλοκή της Ρωσίας με στρατιωτικά μέσα στην κρίση της Συρίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ως έκπληξη. Μάλλον ήταν αναμενόμενη και στην ουσία είναι το αποτέλεσμα των λανθασμένων επιλογών των ΗΠΑ και της ΕΕ. Οι ρωσικοί βομβαρδισμοί έχουν στόχο αφενός να κτυπήσουν την ISIS και αφετέρου τις τρομοκρατικές και άλλες δυνάμεις, όπως ο Ελεύθερος Στρατός της Συρίας, που είναι αντίθετες με το καθεστώς Άσαντ. Αυτό επιβάλλουν τα ρωσικά συμφέροντα για να μείνει Μόσχα στην περιοχή και δη στη Βάση της Ταρτούς.
Υπάρχει όμως ακόμη ένα ζήτημα: Η Ρωσία επιδιώκει να δώσει τη λύση στο πρόβλημα που απέτυχαν να δώσουν οι Αμερικανοί με τους Ευρωπαίους. Ενώ οι Ρεπουμπλικανοί ισχυρίζονταν εν μέσω προεκλογικού ότι, εάν έρθουν στην εξουσία σε 15 μήνες, θα καθαρίσουν με την ISIS και οι Δημοκρατικοί υπό την πίεση των Ρεπουμπλικανών έλεγαν ότι θα αναλάβουν δράση με συμμαχικές δυνάμεις, η Μόσχα τους πρόλαβε. Και έχει πλέον την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Είναι, δε, πρόδηλο ότι το σκηνικό βοηθά επί του παρόντος το Ισραήλ, όπως και αραβικές χώρες που είναι αντίθετες με την ISIS, ακόμη και την Τεχεράνη. Μάλιστα, εκτός των άλλων, βάζει επί του παρόντος φρένο στις τουρκικές φιλοδοξίες. Γιατί; Διότι, αποτρέπει στην ουσία τη δημιουργία, όπως η Τουρκία ήθελε, «ζώνης ασφαλείας» για να προβαίνει σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε βάρος των Κούρδων και να αποτρέψει τη δημιουργία ελεγχόμενης από τους ίδιους περιοχής, η οποία σε περίπτωση διάλυσης της Συρίας, θα αναγνωριστεί ως άλλη οντότητα, στο πλαίσιο για παράδειγμα μιας ομοσπονδίας, όπως συνέβη στο Ιράκ.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η Μόσχα, που στηρίζει τον Άσαντ, είναι υπέρ της δημιουργίας κουρδικής αυτόνομης περιοχής ή κράτους, ανάλογου με εκείνου στο Βόρειο Ιράκ, όπως, κατά μια εκδοχή, θα ήθελαν οι ΗΠΑ, για να μπορούν καλύτερα να ελέγχουν την Τουρκία. Η θέση της Μόσχας θα είναι ανάλογη των εξελίξεων και των συμφερόντων της.
Παιχνίδι συμφερόντων και ορθολογισμού
Με βάση τα δεδομένα και τις μεταβλητές της κρίσης είναι δυνατό να αναλυθούν διάφορα σενάρια, στα οποία εμπλέκεται είτε άμεσα είτε έμμεσα η Κύπρος. Εάν, για παράδειγμα, η Τουρκία χάσει έσω και μερικώς το παιχνίδι στη Συρία θα ζητήσει ανταλλάγματα για τις υποχωρήσεις και τις ζημιές που υπέστη από τις ΗΠΑ. Ακόμη και από τη Ρωσία. Αναλόγως της περιπτώσεως. Και ένα από αυτά θα είναι και η Κύπρος. Ο Ταγίπ Ερντογάν, μετά τις επαφές του στις Βρυξέλλες την περασμένη Δευτέρα και Τρίτη, έστειλε σαφές μήνυμα προς τη Μόσχα ότι η κρίση με την Τουρκία δεν τη βολεύει.
Όπως είπε χαρακτηριστικά: «Η Ρωσία θα χάσει πολλά εάν χάσει ένα φίλο όπως η Τουρκία». Αυτό σημαίνει ότι είναι μέσω της Τουρκίας που η Μόσχα θέλει να περάσει τον αγωγό «Turkish Stream» ως εναλλακτική επιλογή του «South Stream».
Ευθέως υπενθύμισε στη Μόσχα ότι έχει ήδη επενδύσει 3 δις δολάρια στο πυρηνικό πρόγραμμα του Άκιουγιου, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2020 και θα στοιχίσει 19 δισ. Ως εκ τούτου, οι επόμενες αποφάσεις θα ληφθούν ορθολογιστικά και επί τη βάσει συμφερόντων, υπό την έννοια ότι η Τουρκία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό ενεργειακά από τη Ρωσία και δη σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο, και η Ρωσία έχει σε αρκετές πολιτικές και στρατηγικές της επιλογές την ανάγκη της Άγκυρας. Δεν συμφέρει ούτε τη μία ούτε την άλλη πλευρά η μεταξύ τους ένταση. Όταν η Μόσχα δείξει τα δόντια στην κρίση της Συρίας και όταν δημιουργήσει ασφαλείς συνθήκες επιβίωσης για τον Άσαντ και τα συμφέροντά της, τότε θα συζητήσει με την Άγκυρα τα υπόλοιπα. Και η Τουρκία δεν εκτιμάται ότι θα γυρίσει την πλάτη στη Μόσχα για τους εξής λόγους:
1. Οι ρωσικοί αγωγοί μέσω του τουρκικού εδάφους είναι αυτοί που προσδίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας, και συνιστούν τμήμα της στρατηγικής της, έτσι ώστε να αναδειχθεί σε ενεργειακό διαμετακομιστικό κόμβο. Αυτή η στρατηγική υλοποίηση αποτελεί προϋπόθεση για την ανάδειξη της Άγκυρας ως περιφερειακής δύναμης.
2. Το πάγωμα των σχέσεων της Μόσχας με την Άγκυρα δεν βοηθά ούτε τη μια πλευρά ούτε την άλλη. Η μεν Τουρκία, εκτός από τον μπελά του Ισραήλ, θα αποκτήσει ακόμη έναν μεγαλύτερο, δηλαδή αυτόν της Μόσχας. Μια εξέλιξη που ουδόλως τη θέλει για ακόμη έναν λόγο: Διά της αλληλεξάρτησης ενεργειακών και άλλων συμφερόντων με τη Ρωσία, η Τουρκία μπορεί να «παίζει» με τους Αμερικανούς όταν το κρίνει σκόπιμο.
Η πλήρης αγκίστρωση στις ΗΠΑ, χωρίς εναλλακτικές επιλογές, καθιστά την Τουρκία ευάλωτη στις απαιτήσεις της Ουάσιγκτον, η οποία δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει το κουρδικό χαρτί, εάν χρειαστεί για να επιβάλει στην Άγκυρα τις θέσεις της και για να τη χρησιμοποιήσει όπως αυτή εκτιμά καλύτερα στην κρίση της Συρίας και στην ευρύτερη περιοχή. Από την άλλη η Μόσχα, στην εξέλιξη ενός τέτοιου σεναρίου, θα δώσει διεξόδους στην Τουρκία, αλλά επί τη βάσει των δικών της συμφερόντων. Χωρίς να σημαίνει ότι δεν θα εξυπηρετηθούν και εκείνα της Άγκυρας.
Το παρασκήνιο για τη Βάση «Α. Παπανδρέου»…
Υπό αυτές τις συνθήκες, το ερώτημα που εγείρεται έχει ως εξής: Πώς επηρεάζεται η Κύπρος; Όταν ένα κράτος είναι ανίσχυρο, όταν δεν φροντίζει να έχει αξιόπιστες στρατηγικές και όταν δεν έχει συνάψει περιφερειακές συμμαχίες, καθώς και όταν δεν μελετά επαρκώς τι συμβαίνει γύρω του, τελικώς κινδυνεύει να πληρώνει κόστος. Ή κινδυνεύει να μην εισπράξει οφέλη, παρότι θα ήταν δυνατό να τα είχε εισπράξει, εάν είχε συγκροτημένη στρατηγική.
Όπως εξελίσσεται η κρίση στη Συρία, εάν η Τουρκία ζητήσει ανταλλάγματα, είτε από τη Μόσχα είτε από την Ουάσιγκτον, αυτά θα αφορούν και το Κυπριακό. Διότι, εκτός των άλλων, η Λευκωσία δεν έχει επαρκώς δέσει τα συμφέροντά της ούτε με τη Μόσχα ούτε με τη Δύση. Το χείριστο είναι ότι δεν εκμεταλλεύεται τον δικό της γεωστρατηγικό χώρο όπως πρέπει, για να πάρει ανταλλάγματα. Ο χώρος αυτός, στην καλύτερη περίπτωση, είναι τριχοτομημένος μεταξύ των ελεύθερων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας, των κατεχομένων και των Βρετανικών Βάσεων.
Ο δικός μας ρόλος είναι διαδικαστικός, εφόσον δεν έχουμε ένοπλες δυνάμεις και μέσα, και εφόσον δεν έχουμε συμμαχίες με περιφερειακούς δρώντες όπως το Ισραήλ. Πώς να έχεις δυνατότητες ενισχυμένου στρατηγικού ρόλου, όταν η Βάση «Ανδρέας Παπανδρέου», ενώ θα μπορούσε να ήταν ενεργή, είναι παροπλισμένη, και όταν η Κύπρος είναι για άλλους, αντί για εμάς, το αβύθιστο αεροπλανοφόρο. Και το αναφέρουμε αυτό, διότι υπήρξαν προτάσεις και από τη Γαλλία και από το Ισραήλ για τη χρήση της Βάσης «Ανδρέας Παπανδρέου».
Χωρίς να μπούμε για ευνόητους λόγους σε λεπτομέρειες, θα αναφέρουμε μόνο ότι όταν οι Γάλλοι ήρθαν σε συνεννόηση στο πρόσφατο παρελθόν για τη χρήση της Βάσης «Παπανδρέου» με τον Υπουργό Εξωτερικών Ι. Κασουλίδη, ο οποίος είχε ανάψει από την πλευρά του το πράσινο φως, η συμφωνία χάλασε, όταν ο Υπουργός Άμυνας Χριστόφορος Φωκαΐδης διαφώνησε, προβάλλοντας μεταξύ άλλων τον ισχυρισμό -όπως οι Γάλλοι λένε- ότι εδρεύει δίπλα από στρατιωτικό αεροδρόμιο της Πάφου, άλλο πολιτικό αεροδρόμιο, και ως εκ τούτου θα επλήττετο ο τουρισμός (ως να είναι το μόνο στρατιωτικό αεροδρόμιο που συνυπάρχει με πολιτικό. Τότε γιατί το έχουμε;).
Καμιά επαρκής μελέτη, καμιά στρατηγική ανάλυση επί τη βάσει κόστους-οφέλους και επί τη βάσει
του πώς θα εξελισσόταν η κατάσταση δεν έγινε και δεν γίνεται προτού ληφθούν αποφάσεις. Και αν κάποιος ισχυριστεί ότι έγιναν, εκ του αποτελέσματος είτε οι μελέτες είτε και οι αποφάσεις αποδεικνύονται λανθασμένες. Όταν, λοιπόν, η ηγεσία ενός κράτους δεν μπορεί να συνεννοηθεί ή δεν κατανοεί τις στρατηγικές και γεωπολιτικές παραμέτρους και διαστάσεις μιας κρίσης, και πώς μπορεί ένα κράτος να τις εκμεταλλευθεί, τότε ακόμη και αν το κράτος αυτό δεν πλακωθεί άμεσα από τις εξελίξεις, σίγουρο είναι ότι καθίσταται κομπάρσος του γεωπολιτικού σκηνικού. Και πληρώνει κόστος.
Σχέση Κύπρου, Μόσχας, ΗΠΑ, ΕΕ και Τουρκίας
Η Τουρκία έχει ήδη τραβήξει από το μανίκι το χαρτί της ενέργειας (αγωγός Turkish Stream και πυρηνικός σταθμός Άκιουγιου) δηλαδή έχει στείλει μήνυμα προς τη Ρωσία ότι θα υπάρξει κόστος από μια τέτοια εξέλιξη. Εμείς και αυτό το χαρτί, δηλαδή των κοιτασμάτων που έχουμε της ενέργειας, το μετατρέπουμε -λόγω έλλειψης στρατηγικής- από πλεονέκτημα σε αχίλλειο πτέρνα, αφού δεν έχουμε την ισχύ ή τις συμμαχίες για να τα προστατεύσουμε και να τα εκμεταλλευτούμε. Συνεπώς, πώς η σημερινή ένταση στις σχέσεις Τουρκίας- Ρωσίας θα μπορεί να αποβεί επ’ ωφελεία της Κύπρου;
Πώς να προκύψει κέρδος χωρίς στρατηγική, που αφορά αφενός στην εκμετάλλευση της κατάστασης ή στην αποφυγή αρνητικών εξελίξεων. Υπάρχει όμως ακόμη ένας λόγος: Οι σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας έχουν ισχυρά στοιχεία αλληλεξάρτησης, που δεν επιτρέπουν ούτε στη Ρωσία να φτάσει στα άκρα με την Τουρκία, εκτός και αν αποφασίσει ότι θα μπει σε πόλεμο μαζί της. Οπότε όμως θα τη ρίξει στις αγκάλες των ΗΠΑ. Η αρχή της «calculated decision» δείχνει ότι κανέναν δεν συμφέρει η σύγκρουση.
Ακόμη, πάντως, και αν ραγίσει το γυαλί δεν σημαίνει ότι η Μόσχα θα στηρίξει την Κύπρο είτε στο Κυπριακό είτε στο ενεργειακό. Το ερώτημα είναι το εξής: Ακόμη και αν θέλει η Μόσχα, σε ποιο βαθμό θα το πράξει και τι ανταλλάγματα θα ζητήσει; Θα το επιτρέψει η Δύση; Ή θα αντιδράσει και πώς; Ανάλογες πολιτικές από την Κύπρο υιοθετήθηκαν και ψυχροπολεμικά. Και τις πληρώσαμε ακριβά, λόγω κακών υπολογισμών. Επιπροσθέτως, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγουν δυο παράμετροι:
1. Οι Βρετανικές Βάσεις, όπως και το ΝΑΤΟ, βρίσκονται ακόμη στην Κύπρο και στην περιοχή, και θεωρούν ότι τελούμε υπό τον δικό τους έλεγχο. Όπως οι Ρώσοι τη Βάση της Ταρτούς.
2. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος μέλος της ΕΕ και οι αποφάσεις λαμβάνονται σε μια κρίση από κοινού, και με τη Μόσχα να βρίσκεται στο απέναντι στρατόπεδο.
Εμείς, ως αδύναμο κράτος χωρίς συμμαχίες, τι θα πράξουμε; Θα έρθουμε σε σύγκρουση με την ΕΕ, που είναι στην ίδια γραμμή με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, και θα ευθυγραμμιστούμε με τη Μόσχα; Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις; Η Ρωσία θα είναι έτοιμη να μας βοηθήσει και να μας στηρίξει, και πώς; Θα κτυπήσει την Τουρκία, όπως πράττει με τη Συρία, για να φυλάξει το φυσικό μας αέριο και την κυριαρχία μας;
Και πώς θα αντιδράσουν η ΕΕ και δη οι Βρετανοί, που βρίσκονται ήδη στην Κύπρο; Και το χειρότερο είναι ότι χωρίς στρατηγική και γνώση, εάν η κρίση κλιμακωθεί, θα κινδυνέψουμε να γίνουμε σάντουιτς μεταξύ των παγκόσμιων και περιφερειακών δυνάμεων, ή θα πληρώσουμε κόστος στο φυσικό αέριο και στο Κυπριακό γενικότερα.
Οι πιέσεις επί της Άγκυρας
Πάντως, πιέσεις επί της Τουρκίας, όπως η ηγεσία μας προσδοκά, με το υφιστάμενο σκηνικό, καμιά μεταβλητή δεν υποδηλοί ότι θα ασκηθούν για υποχωρήσεις στο Κυπριακό. Το αντίθετο, εάν κλιμακωθεί η σχέση της με τη Ρωσία, μάλλον και ΕΕ και ΗΠΑ θα της κάνουν αρκετά από τα χατίρια της... στα οποία ενίοτε περιλαμβάνει και την Κύπρο. Και αυτό διότι τις έννοιες στρατηγική και σκάκι το κομματικό κατεστημένο ακουστά τις έχει…
- See more at:
http://www.sigmalive.com/simerini/politics/274390/to-skaki-tis-rosikis-arkoudas-kai-to-avythisto-aeroplanoforo#sthash.e9Zrv7yN.dpuf
-Συμφέρει τη Μόσχα η αντιπαράθεση με την Τουρκία και αντίστροφα, και μπορεί ή όχι να στραφεί η Κύπρος προς τη Ρωσία και αν ναι, πώς θα αντιδράσουν ΗΠΑ, ΕΕ και Βρετανία
-Γιατί βολεύει Ισραήλ, Άραβες και Ιράν η εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία
-Τι σημαίνει ότι οι Βάσεις των Βρετανών στην Κύπρο είναι ό,τι εκείνη της Ρωσίας στην Ταρτούς της Συρίας
-Γιατί οι Τούρκοι είναι θυμωμένοι με τη Μόσχα
-Θέλει ή όχι η Ρωσία τη δημιουργία κουρδικής περιοχής στη Συρία
-Πώς η Ρωσία επανέρχεται στη διεθνή σκηνή και τα λάθη των ΗΠΑ και της ΕΕ
Σκάκι με πραγματικούς αξιωματικούς και βασιλείς του παγκόσμιου και περιφερειακού συστήματος παίζεται στη Συρία και στην ευρύτερη περιοχή με μελετημένες κινήσεις, ελλειμματικές στρατηγικές και πραγματικά πυρά. Το ζητούμενο είναι, εάν θα κάνει και ποιος την κίνηση ματ. Αυτό επιβάλλει η λογική του «zero sum game» (όφελος του ενός κόστος του άλλου). Όμως, μια ενδεχόμενη σύγκρουση Ρωσίας και ΗΠΑ, με άλλα λόγια με το ΝΑΤΟ και τη Δύση, θα είναι για όλους καταστροφική, ακόμη και αν ηττηθεί η ISIS. Θα πρόκειται για την αρχή ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Οπότε η λογική επιβάλλει αποτροπή ενός τέτοιου σεναρίου και αντικατάστασής του με ζώνες επιρροής και κοινή αποδοχή του εντός από τον άλλον. Από αυτό το σκηνικό η Κύπρος εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να είναι εκτός.
Στα παλιά της λημέρια
Ενώ, μάλιστα, είναι τόσο ιδιαίτερο και ιδιόμορφο το σκηνικό στη γειτονιά μας, έξω από το σπίτι μας, υπάρχουν και αυτοί που δεν γνωρίζουν πώς να παίζουν σκάκι. Και οι οποίοι κινδυνεύουν είτε να χάσουν ευκαιρίες που θα περάσουν από μπροστά τους, τις οποίες θα άρπαζαν εάν είχαν στρατηγική, είτε θα πληρώνουν κόστος στο τέλος κάθε παρτίδας. Σε αυτήν την κρίση, και μάλιστα στην παρούσα φάση, δεν υπάρχουν προφητείες. Η περιοχή είναι εξόχως ευαίσθητη λόγω του φυσικού αερίου, του πετρελαίου και του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου.
Η ρωσική αρκούδα αποδρά από τα μεταψυχροπολεμικά της προβλήματα και επιδιώκει να επανέλθει σε περιοχές και ζώνες επιρροής στις οποίες είχε λόγο κατά την περίοδο του ψυχρού πολέμου. Παραδοσιακά. Οι κινήσεις της Μόσχας είναι εμφανείς και συναρτώνται με λανθασμένες στρατηγικές κινήσεις ή ελλείμματα των ΗΠΑ και της ΕΕ που ξεκινούν από τη Γεωργία, περνούν μέσα από την Ουκρανία και φτάνουν ώς τη Συρία.
Μετά, λοιπόν, την κρίση της Γεωργίας το 2008, η Μόσχα άρπαξε την ευκαιρία για να καθαρίσει τη γειτονιά της, καλύπτοντας τα νώτα της στήριξε την απόσχιση της Νότιας Οσετίας και Αμπχαζίας, ενώ το 2014 προχώρησε στην προσάρτηση της Κριμαίας. Στην ουσία έφτιαχνε ένα πέταλο, που ξεκινά από τις ρωσόφωνες περιοχές της Ουκρανίας ώς την Υπερδνειστερία και εγκλωβίζει την Ουκρανία, δημιουργώντας ταυτοχρόνως μια ζώνη ασφαλείας. Και έτσι βάζει φρένο στον αρχικό σχεδιασμό του ΝΑΤΟ το 2008, για να θέσει υπό τον έλεγχό του τη Γεωργία και να μπει στην αυλή της Μόσχας. Πέραν δε, τούτων, η Ρωσία κατάφερε να ελέγξει την περιοχή του Καυκάσου και τώρα εξαπλώνεται στη Μέση Ανατολή, ενώ το φλερτ της με το Ιράν είναι μόνιμο.
Βήμα μπροστά
Η εμπλοκή της Ρωσίας με στρατιωτικά μέσα στην κρίση της Συρίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ως έκπληξη. Μάλλον ήταν αναμενόμενη και στην ουσία είναι το αποτέλεσμα των λανθασμένων επιλογών των ΗΠΑ και της ΕΕ. Οι ρωσικοί βομβαρδισμοί έχουν στόχο αφενός να κτυπήσουν την ISIS και αφετέρου τις τρομοκρατικές και άλλες δυνάμεις, όπως ο Ελεύθερος Στρατός της Συρίας, που είναι αντίθετες με το καθεστώς Άσαντ. Αυτό επιβάλλουν τα ρωσικά συμφέροντα για να μείνει Μόσχα στην περιοχή και δη στη Βάση της Ταρτούς.
Υπάρχει όμως ακόμη ένα ζήτημα: Η Ρωσία επιδιώκει να δώσει τη λύση στο πρόβλημα που απέτυχαν να δώσουν οι Αμερικανοί με τους Ευρωπαίους. Ενώ οι Ρεπουμπλικανοί ισχυρίζονταν εν μέσω προεκλογικού ότι, εάν έρθουν στην εξουσία σε 15 μήνες, θα καθαρίσουν με την ISIS και οι Δημοκρατικοί υπό την πίεση των Ρεπουμπλικανών έλεγαν ότι θα αναλάβουν δράση με συμμαχικές δυνάμεις, η Μόσχα τους πρόλαβε. Και έχει πλέον την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Είναι, δε, πρόδηλο ότι το σκηνικό βοηθά επί του παρόντος το Ισραήλ, όπως και αραβικές χώρες που είναι αντίθετες με την ISIS, ακόμη και την Τεχεράνη. Μάλιστα, εκτός των άλλων, βάζει επί του παρόντος φρένο στις τουρκικές φιλοδοξίες. Γιατί; Διότι, αποτρέπει στην ουσία τη δημιουργία, όπως η Τουρκία ήθελε, «ζώνης ασφαλείας» για να προβαίνει σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε βάρος των Κούρδων και να αποτρέψει τη δημιουργία ελεγχόμενης από τους ίδιους περιοχής, η οποία σε περίπτωση διάλυσης της Συρίας, θα αναγνωριστεί ως άλλη οντότητα, στο πλαίσιο για παράδειγμα μιας ομοσπονδίας, όπως συνέβη στο Ιράκ.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η Μόσχα, που στηρίζει τον Άσαντ, είναι υπέρ της δημιουργίας κουρδικής αυτόνομης περιοχής ή κράτους, ανάλογου με εκείνου στο Βόρειο Ιράκ, όπως, κατά μια εκδοχή, θα ήθελαν οι ΗΠΑ, για να μπορούν καλύτερα να ελέγχουν την Τουρκία. Η θέση της Μόσχας θα είναι ανάλογη των εξελίξεων και των συμφερόντων της.
Παιχνίδι συμφερόντων και ορθολογισμού
Με βάση τα δεδομένα και τις μεταβλητές της κρίσης είναι δυνατό να αναλυθούν διάφορα σενάρια, στα οποία εμπλέκεται είτε άμεσα είτε έμμεσα η Κύπρος. Εάν, για παράδειγμα, η Τουρκία χάσει έσω και μερικώς το παιχνίδι στη Συρία θα ζητήσει ανταλλάγματα για τις υποχωρήσεις και τις ζημιές που υπέστη από τις ΗΠΑ. Ακόμη και από τη Ρωσία. Αναλόγως της περιπτώσεως. Και ένα από αυτά θα είναι και η Κύπρος. Ο Ταγίπ Ερντογάν, μετά τις επαφές του στις Βρυξέλλες την περασμένη Δευτέρα και Τρίτη, έστειλε σαφές μήνυμα προς τη Μόσχα ότι η κρίση με την Τουρκία δεν τη βολεύει.
Όπως είπε χαρακτηριστικά: «Η Ρωσία θα χάσει πολλά εάν χάσει ένα φίλο όπως η Τουρκία». Αυτό σημαίνει ότι είναι μέσω της Τουρκίας που η Μόσχα θέλει να περάσει τον αγωγό «Turkish Stream» ως εναλλακτική επιλογή του «South Stream».
Ευθέως υπενθύμισε στη Μόσχα ότι έχει ήδη επενδύσει 3 δις δολάρια στο πυρηνικό πρόγραμμα του Άκιουγιου, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2020 και θα στοιχίσει 19 δισ. Ως εκ τούτου, οι επόμενες αποφάσεις θα ληφθούν ορθολογιστικά και επί τη βάσει συμφερόντων, υπό την έννοια ότι η Τουρκία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό ενεργειακά από τη Ρωσία και δη σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο, και η Ρωσία έχει σε αρκετές πολιτικές και στρατηγικές της επιλογές την ανάγκη της Άγκυρας. Δεν συμφέρει ούτε τη μία ούτε την άλλη πλευρά η μεταξύ τους ένταση. Όταν η Μόσχα δείξει τα δόντια στην κρίση της Συρίας και όταν δημιουργήσει ασφαλείς συνθήκες επιβίωσης για τον Άσαντ και τα συμφέροντά της, τότε θα συζητήσει με την Άγκυρα τα υπόλοιπα. Και η Τουρκία δεν εκτιμάται ότι θα γυρίσει την πλάτη στη Μόσχα για τους εξής λόγους:
1. Οι ρωσικοί αγωγοί μέσω του τουρκικού εδάφους είναι αυτοί που προσδίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας, και συνιστούν τμήμα της στρατηγικής της, έτσι ώστε να αναδειχθεί σε ενεργειακό διαμετακομιστικό κόμβο. Αυτή η στρατηγική υλοποίηση αποτελεί προϋπόθεση για την ανάδειξη της Άγκυρας ως περιφερειακής δύναμης.
2. Το πάγωμα των σχέσεων της Μόσχας με την Άγκυρα δεν βοηθά ούτε τη μια πλευρά ούτε την άλλη. Η μεν Τουρκία, εκτός από τον μπελά του Ισραήλ, θα αποκτήσει ακόμη έναν μεγαλύτερο, δηλαδή αυτόν της Μόσχας. Μια εξέλιξη που ουδόλως τη θέλει για ακόμη έναν λόγο: Διά της αλληλεξάρτησης ενεργειακών και άλλων συμφερόντων με τη Ρωσία, η Τουρκία μπορεί να «παίζει» με τους Αμερικανούς όταν το κρίνει σκόπιμο.
Η πλήρης αγκίστρωση στις ΗΠΑ, χωρίς εναλλακτικές επιλογές, καθιστά την Τουρκία ευάλωτη στις απαιτήσεις της Ουάσιγκτον, η οποία δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει το κουρδικό χαρτί, εάν χρειαστεί για να επιβάλει στην Άγκυρα τις θέσεις της και για να τη χρησιμοποιήσει όπως αυτή εκτιμά καλύτερα στην κρίση της Συρίας και στην ευρύτερη περιοχή. Από την άλλη η Μόσχα, στην εξέλιξη ενός τέτοιου σεναρίου, θα δώσει διεξόδους στην Τουρκία, αλλά επί τη βάσει των δικών της συμφερόντων. Χωρίς να σημαίνει ότι δεν θα εξυπηρετηθούν και εκείνα της Άγκυρας.
Το παρασκήνιο για τη Βάση «Α. Παπανδρέου»…
Υπό αυτές τις συνθήκες, το ερώτημα που εγείρεται έχει ως εξής: Πώς επηρεάζεται η Κύπρος; Όταν ένα κράτος είναι ανίσχυρο, όταν δεν φροντίζει να έχει αξιόπιστες στρατηγικές και όταν δεν έχει συνάψει περιφερειακές συμμαχίες, καθώς και όταν δεν μελετά επαρκώς τι συμβαίνει γύρω του, τελικώς κινδυνεύει να πληρώνει κόστος. Ή κινδυνεύει να μην εισπράξει οφέλη, παρότι θα ήταν δυνατό να τα είχε εισπράξει, εάν είχε συγκροτημένη στρατηγική.
Όπως εξελίσσεται η κρίση στη Συρία, εάν η Τουρκία ζητήσει ανταλλάγματα, είτε από τη Μόσχα είτε από την Ουάσιγκτον, αυτά θα αφορούν και το Κυπριακό. Διότι, εκτός των άλλων, η Λευκωσία δεν έχει επαρκώς δέσει τα συμφέροντά της ούτε με τη Μόσχα ούτε με τη Δύση. Το χείριστο είναι ότι δεν εκμεταλλεύεται τον δικό της γεωστρατηγικό χώρο όπως πρέπει, για να πάρει ανταλλάγματα. Ο χώρος αυτός, στην καλύτερη περίπτωση, είναι τριχοτομημένος μεταξύ των ελεύθερων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας, των κατεχομένων και των Βρετανικών Βάσεων.
Ο δικός μας ρόλος είναι διαδικαστικός, εφόσον δεν έχουμε ένοπλες δυνάμεις και μέσα, και εφόσον δεν έχουμε συμμαχίες με περιφερειακούς δρώντες όπως το Ισραήλ. Πώς να έχεις δυνατότητες ενισχυμένου στρατηγικού ρόλου, όταν η Βάση «Ανδρέας Παπανδρέου», ενώ θα μπορούσε να ήταν ενεργή, είναι παροπλισμένη, και όταν η Κύπρος είναι για άλλους, αντί για εμάς, το αβύθιστο αεροπλανοφόρο. Και το αναφέρουμε αυτό, διότι υπήρξαν προτάσεις και από τη Γαλλία και από το Ισραήλ για τη χρήση της Βάσης «Ανδρέας Παπανδρέου».
Χωρίς να μπούμε για ευνόητους λόγους σε λεπτομέρειες, θα αναφέρουμε μόνο ότι όταν οι Γάλλοι ήρθαν σε συνεννόηση στο πρόσφατο παρελθόν για τη χρήση της Βάσης «Παπανδρέου» με τον Υπουργό Εξωτερικών Ι. Κασουλίδη, ο οποίος είχε ανάψει από την πλευρά του το πράσινο φως, η συμφωνία χάλασε, όταν ο Υπουργός Άμυνας Χριστόφορος Φωκαΐδης διαφώνησε, προβάλλοντας μεταξύ άλλων τον ισχυρισμό -όπως οι Γάλλοι λένε- ότι εδρεύει δίπλα από στρατιωτικό αεροδρόμιο της Πάφου, άλλο πολιτικό αεροδρόμιο, και ως εκ τούτου θα επλήττετο ο τουρισμός (ως να είναι το μόνο στρατιωτικό αεροδρόμιο που συνυπάρχει με πολιτικό. Τότε γιατί το έχουμε;).
Καμιά επαρκής μελέτη, καμιά στρατηγική ανάλυση επί τη βάσει κόστους-οφέλους και επί τη βάσει
του πώς θα εξελισσόταν η κατάσταση δεν έγινε και δεν γίνεται προτού ληφθούν αποφάσεις. Και αν κάποιος ισχυριστεί ότι έγιναν, εκ του αποτελέσματος είτε οι μελέτες είτε και οι αποφάσεις αποδεικνύονται λανθασμένες. Όταν, λοιπόν, η ηγεσία ενός κράτους δεν μπορεί να συνεννοηθεί ή δεν κατανοεί τις στρατηγικές και γεωπολιτικές παραμέτρους και διαστάσεις μιας κρίσης, και πώς μπορεί ένα κράτος να τις εκμεταλλευθεί, τότε ακόμη και αν το κράτος αυτό δεν πλακωθεί άμεσα από τις εξελίξεις, σίγουρο είναι ότι καθίσταται κομπάρσος του γεωπολιτικού σκηνικού. Και πληρώνει κόστος.
Σχέση Κύπρου, Μόσχας, ΗΠΑ, ΕΕ και Τουρκίας
Η Τουρκία έχει ήδη τραβήξει από το μανίκι το χαρτί της ενέργειας (αγωγός Turkish Stream και πυρηνικός σταθμός Άκιουγιου) δηλαδή έχει στείλει μήνυμα προς τη Ρωσία ότι θα υπάρξει κόστος από μια τέτοια εξέλιξη. Εμείς και αυτό το χαρτί, δηλαδή των κοιτασμάτων που έχουμε της ενέργειας, το μετατρέπουμε -λόγω έλλειψης στρατηγικής- από πλεονέκτημα σε αχίλλειο πτέρνα, αφού δεν έχουμε την ισχύ ή τις συμμαχίες για να τα προστατεύσουμε και να τα εκμεταλλευτούμε. Συνεπώς, πώς η σημερινή ένταση στις σχέσεις Τουρκίας- Ρωσίας θα μπορεί να αποβεί επ’ ωφελεία της Κύπρου;
Πώς να προκύψει κέρδος χωρίς στρατηγική, που αφορά αφενός στην εκμετάλλευση της κατάστασης ή στην αποφυγή αρνητικών εξελίξεων. Υπάρχει όμως ακόμη ένας λόγος: Οι σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας έχουν ισχυρά στοιχεία αλληλεξάρτησης, που δεν επιτρέπουν ούτε στη Ρωσία να φτάσει στα άκρα με την Τουρκία, εκτός και αν αποφασίσει ότι θα μπει σε πόλεμο μαζί της. Οπότε όμως θα τη ρίξει στις αγκάλες των ΗΠΑ. Η αρχή της «calculated decision» δείχνει ότι κανέναν δεν συμφέρει η σύγκρουση.
Ακόμη, πάντως, και αν ραγίσει το γυαλί δεν σημαίνει ότι η Μόσχα θα στηρίξει την Κύπρο είτε στο Κυπριακό είτε στο ενεργειακό. Το ερώτημα είναι το εξής: Ακόμη και αν θέλει η Μόσχα, σε ποιο βαθμό θα το πράξει και τι ανταλλάγματα θα ζητήσει; Θα το επιτρέψει η Δύση; Ή θα αντιδράσει και πώς; Ανάλογες πολιτικές από την Κύπρο υιοθετήθηκαν και ψυχροπολεμικά. Και τις πληρώσαμε ακριβά, λόγω κακών υπολογισμών. Επιπροσθέτως, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγουν δυο παράμετροι:
1. Οι Βρετανικές Βάσεις, όπως και το ΝΑΤΟ, βρίσκονται ακόμη στην Κύπρο και στην περιοχή, και θεωρούν ότι τελούμε υπό τον δικό τους έλεγχο. Όπως οι Ρώσοι τη Βάση της Ταρτούς.
2. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος μέλος της ΕΕ και οι αποφάσεις λαμβάνονται σε μια κρίση από κοινού, και με τη Μόσχα να βρίσκεται στο απέναντι στρατόπεδο.
Εμείς, ως αδύναμο κράτος χωρίς συμμαχίες, τι θα πράξουμε; Θα έρθουμε σε σύγκρουση με την ΕΕ, που είναι στην ίδια γραμμή με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, και θα ευθυγραμμιστούμε με τη Μόσχα; Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις; Η Ρωσία θα είναι έτοιμη να μας βοηθήσει και να μας στηρίξει, και πώς; Θα κτυπήσει την Τουρκία, όπως πράττει με τη Συρία, για να φυλάξει το φυσικό μας αέριο και την κυριαρχία μας;
Και πώς θα αντιδράσουν η ΕΕ και δη οι Βρετανοί, που βρίσκονται ήδη στην Κύπρο; Και το χειρότερο είναι ότι χωρίς στρατηγική και γνώση, εάν η κρίση κλιμακωθεί, θα κινδυνέψουμε να γίνουμε σάντουιτς μεταξύ των παγκόσμιων και περιφερειακών δυνάμεων, ή θα πληρώσουμε κόστος στο φυσικό αέριο και στο Κυπριακό γενικότερα.
Οι πιέσεις επί της Άγκυρας
Πάντως, πιέσεις επί της Τουρκίας, όπως η ηγεσία μας προσδοκά, με το υφιστάμενο σκηνικό, καμιά μεταβλητή δεν υποδηλοί ότι θα ασκηθούν για υποχωρήσεις στο Κυπριακό. Το αντίθετο, εάν κλιμακωθεί η σχέση της με τη Ρωσία, μάλλον και ΕΕ και ΗΠΑ θα της κάνουν αρκετά από τα χατίρια της... στα οποία ενίοτε περιλαμβάνει και την Κύπρο. Και αυτό διότι τις έννοιες στρατηγική και σκάκι το κομματικό κατεστημένο ακουστά τις έχει…
