Του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΡΥΩΤΗ
Για να μη ξεχνιόμαστε, αυτή είναι η ΑΟΖ της Βενεζουέλας. Με το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 έχασε τα 2/3 της ΑΟΖ της και έτσι καταψήφισε το νέο Σύνταγμα των Θαλασσών και Ωκεανών (UNCLOS) όπως έκανε και η Τουρκία. Η Βενεζουέλα όμως δεν ακολούθησε την τακτική της Τουρκίας που προσπαθούσε να πείσει την διεθνή κοινότητα ότι τα νησιά δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα που έχουν οι ήπειροι και προσπάθησε να υπονομεύσει την δημιουργία της ΑΟΖ όλα τα χρόνια που διήρκησε η Διάσκεψη για το Δίκαιο της Θάλασσας.Αντίθετα, η Βενεζουέλα ανακήρυξε ΑΟΖ, στις 26 Ιουλίου 1978, όταν ήδη είχε αρχίσει η Διάσκεψη. Τότε πολλά κράτη της Λατινικής Αμερικής πρωτοστάτησαν στην δημιουργία της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης για να προστατέψουν την αλιεία τους. Με αυτό το νόμο η Βενεζουέλα όρισε ότι το μήκος της ΑΟΖ της θα φτάνει τα 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές της. Σε περίπτωση που υπήρχαν επικαλύψεις με γειτονικά κράτη τότε η ΑΟΖ θα οριοθετηθεί βάσει συμφωνίας ανάμεσα σε αυτά τα κράτη.
Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι την πρώτη οροθέτηση θαλασσίων ζωνών η Βενεζουέλα την πραγματοποίησε με τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1978. Η οριοθέτηση αυτή αφορούσε την οριοθέτηση με τις αμερικανικές περιοχές του Πουέρτο Ρίκο και των Παρθένων Νήσων. Η συμφωνία αυτή υπογράφτηκε στο Καράκας στις 28 Μαρτίου 1978 και τέθηκε σε ισχύ στις 24 Νοεμβρίου 1980 μετά από τη επικύρωσή της και από τα δύο κράτη. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι αυτή η οριοθέτηση μήκους 304 ν.μ. έγινε βάσει της μέσης γραμμής.
Η εμπειρία της Βενεζουέλας σε θέματα νησιών μπορεί να αποβεί χρήσιμη στην σημερινή ελληνική κυβέρνηση μια και έχει εμπειρία σε θέματα οριοθετήσεων ΑΟΖ με τα γειτονικά της νησιωτικά κράτη και μπορεί να μας βοηθήσει στην διαφορά μας με την Τουρκία. Σε πολλά θέματα του Δίκαιου Θάλασσας δεν συμβαδίζει με την Τουρκία και ιδιαίτερα στο θέμα της «μέσης γραμμής» που θεωρεί ότι είναι η καλύτερη μέθοδος οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών.
Ένα άλλο θέμα που πρέπει να απασχολήσει την νέα ηγεσία του ΥΠΕΞ είναι να συνεχιστεί η προσπάθεια, που άρχισε η προηγούμενη κυβέρνηση, για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών με την Αίγυπτο μια και εκεί υπάρχει ένα μεγάλο μερίδιο των υδρογονανθράκων μας. Επιπλέον, η απόφαση του πρώην Υπουργού Ενέργειας Γιάννη Μανιάτη να προκηρύξει διεθνή διαγωνισμό για τα 10 οικόπεδα που βρίσκονται νότια της Κρήτης έχει, δυστυχώς, αμφισβητηθεί από τον Παναγιώτη Λαφαζάνη που φαίνεται να μη γνωρίζει την σημασία και την αξία αυτού του κρίσιμου θέματος για τα εθνικά μας συμφέροντα και πρέπει απρόσκοπτα να συνεχιστεί.
ΤΟ ΝΟΤΑΜ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Το Σάββατο 28 Φεβρουαρίου 2015 η Τουρκία με την NAVTEX 201/15 και την NOTAM Α0889/15 δέσμευσε δύο μεγάλες περιοχές στο Βόρειο και Νοτιοανατολικό Αιγαίο. Οι περιοχές αυτές εκτείνονται μεταξύ της Σκύρου , της Αλόννησου και του Αη Στράτη και φτάνει μέχρι την Εύβοια! Αλλά ξαφνικά υπήρξε μια απρόσμενη αλλαγή στη στάση της Τουρκίας που ήταν, ουσιαστικά, μια μικρής διάστασης βόμβα όταν ο εκπρόσωπος του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, δύο ημέρες αργότερα, δήλωσε: «Γι’ ατό τον σκοπό η ΝΟΤΑΜ που έχει κατά λάθος εκδοθεί με λανθασμένες συντεταγμένες ακυρώνεται και σε αυτό το επίπεδο για κάποιο συγκεκριμένο διάστημα δεν θα εκδοθεί νέα».
Η απλή ανάγνωση αυτής της ανακοίνωσης έδωσε την εντύπωση ότι ήταν μια μεγάλη επιτυχία του ελληνικού ΥΠΕΞ που δεν καταδέχτηκε να επικοινωνήσει με την Τουρκία γι’ αυτή την παράνομη και προκλητική πράξη αλλά αντιθέτως διαμαρτυρήθηκε, πολύ σωστά, στο ICAO, στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Βέβαια η ξαφνική αλλαγή στις τουρκικές θέσεις δεν οφείλεται στη σωστή και σθεναρή στάση της Αθήνας. Η αλήθεια έγκειται αλλού.
Υπήρξε άμεση επέμβαση της κυβέρνησης Ομπάμα που φοβήθηκε ότι ο Νταβούτογλου, βρισκόμενος σε πλεονεκτική θέση έναντι της νέας ελληνικής κυβέρνησης, θα επιχειρούσε να την παγιδεύσει με το να αντιδράσει λανθασμένα λόγω της απειρίας της. Οι Τούρκοι είχαν αποφασίσει να δοκιμάσουν τον Τσίπρα όπως είχαν κάνει στον Σημίτη με τα Ίμια, αλλά η αντίδραση της Ουάσιγκτον ήταν όχι μόνο άμεση αλλά και καταλυτική.
Ο αείμνηστος πρέσβης Μιχάλης Δούντας, ένας από τους ικανότερους διπλωμάτες που πέρασαν από το ΥΠΕΞ και άριστος γνώστης των τουρκικών προθέσεων, έγραφε λίγο πριν τον θάνατό του αυτά τα σοφά λόγια:«Η Ελλάς αδυνατεί να ασκήσει πλήρως την κυριαρχία της λόγω ελλείμματος «ανεξαρτησίας». Το πλατύτερα γνωστό παράδειγμα διαφοροποίησης μεταξύ κυριαρχίας και ανεξαρτησίας προσφέρει η, για χρόνια τώρα, παρεμπόδιση της Ελλάδας να επεκτείνει νομίμως τα χωρικά της ύδατα μέχρι τα 12 μίλια. Διότι η προς τούτο θέλησή της κάμπτεται ενώπιον της υπέρτερης τουρκικής «πολεμικής ικανότητας» (war capability) και της συναφούς απειλής. Διότι η απειλή πολέμου, έστω και αν δεν διακηρύσσεται, υφέρπει λόγω της ενόπλου υπεροχής της Τουρκίας.
Αποτέλεσμα, να προωθούνται «ανεπαισθήτως» και διαχρονικά οι τουρκικές διεκδικήσεις σε όλο το μέτωπο της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης. Θα έπρεπε να δώσουμε έμφαση στη βελτίωση της αμυντικής μας θωράκισης, ιδίως αεροπορικής, πυραυλικής και ηλεκτρονικής. Ωστόσο, οι τομείς αυτοί με την πάροδο των ετών παραμελήθηκαν. Διότι πολλές και πιεστικές οι ανάγκες ικανοποίησης άλλων κρισίμων παραμέτρων της κρατικής ευθύνης. Και, παράλληλα, οι δυνατότητες της οικονομίας ασφυκτικά περιορισμένες». (1)
Αυτά τα προφητικά λόγια εξέφρασε στις 24 Σεπτεμβρίου 2006 και εννέα χρόνια αργότερα τα επιβεβαιώνει ο Αμερικανός αναλυτής Daniel Darling, ειδικός στα θέματα των διεθνών στρατιωτικών αγορών, που έγραψε πρόσφατα ότι από την αρχή της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα οι αμυντικές επενδύσεις έχουν μειωθεί κατά 46%, από τα 7,95 δις. δολάρια στα 3,7 δις. δολάρια σήμερα. Επιπλέον, αναφέρει ότι οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν δει τον αμυντικό προϋπολογισμό τους, που ήταν σε υψηλό επίπεδο λόγω της αντιπαλότητας με την γειτονική Τουρκία, να έχει πέσει στον σημαντικό τομέα του στρατιωτικού-τεχνολογικού πλεονεκτήματος που συνεχώς μειώνεται. (2)
Μια απόρρητη έκθεση της CIA πριν περίπου 30 χρόνια αναφερόμενη σε μια πιθανή ελληνοτουρκική εμπλοκή έλεγε ότι:
«Οι Έλληνες θα έχουν μια μικρή υπεροχή σε εναέριες εμπλοκές στο Αιγαίο και θα κρατήσουν τις θέσεις τους στη θάλασσα. Στα σύνορα με την Θράκη το πολύ δύσκολο έδαφος θα αντισταθμίσει την υπεροχή της Τουρκίας σε στρατό ξηράς και ο πόλεμος εκεί μάλλον με στασιμότητα» (3)
Σήμερα φαίνεται ότι οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι, λόγω της ελληνικής οικονομικής κρίσης της τελευταίας πενταετίας, αυτή η ισορροπία έχει σταδιακά ανατραπεί.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ίσως ήρθε η ώρα η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ να ασχοληθεί με την «δημιουργική ασάφεια» της ΑΟΖ η οποία, βέβαια, δεν συμπεριλαμβάνονταν στο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης μια και αυτό το κόμμα περιλαμβάνει στελέχη που δεν συμπαθούν ιδιαίτερα την έννοια της ΑΟΖ.Πάντως αποτελεί ευχάριστο γεγονός ότι ο σημερινός Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς είναι φιλικά προσκείμενος προς την ΑΟΖ και αυτό φάνηκε από μια τηλεοπτική του συνέντευξη μια και γνωρίζει την διαφορά ανάμεσα στην ανακήρυξη και οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και τόνισε, πολύ εύστοχα, ότι η απόφαση για την ανακήρυξη της ΑΟΖ είναι της αρμοδιότητας του ΥΠΕΞ αλλά πάνω απ’ όλα είναι μια απόφαση που πρέπει να πάρει ο πρωθυπουργός.
Ο Αλέξης Τσίπρας είναι ένας νέος άνθρωπος που αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα αλλά πρέπει να βρει λίγο χρόνο να ασχοληθεί μ’ ένα θέμα που δεν είναι μόνο γεωστρατηγικό αλλά είναι κυρίως οικονομικό. Η έμφαση σε μια «Γαλάζια Ελλάδα» και η αξιοποίηση του πλούτου της θα αποτελέσει μια ελπίδα για την πραγματική και ουσιαστική οικονομική ανάπτυξη της πατρίδας μας.
Οι ελληνικές θάλασσες, που είναι τρεις φορές μεγαλύτερες σε έκταση από την στεριά μας, αποτελεί μια παραμελημένη πηγή πλούτου και ήρθε η ώρα να αξιοποιηθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα ώστε η Ελλάδα να ανήκει πάλι στους Έλληνες.
1. Εφημερίδα Καθημερινή, 24 Σεπτεμβρίου 2006.
2. http://www.realcleardefense.com/articles/2015/02/27/is_the_hellenic_armed_forces_dying__107675.html
3. Θεόδωρος Καρυώτης, Η ΑΟΖ της Ελλάδας, Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη, 2014, σελ. 200.
Για να μη ξεχνιόμαστε, αυτή είναι η ΑΟΖ της Βενεζουέλας. Με το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 έχασε τα 2/3 της ΑΟΖ της και έτσι καταψήφισε το νέο Σύνταγμα των Θαλασσών και Ωκεανών (UNCLOS) όπως έκανε και η Τουρκία. Η Βενεζουέλα όμως δεν ακολούθησε την τακτική της Τουρκίας που προσπαθούσε να πείσει την διεθνή κοινότητα ότι τα νησιά δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα που έχουν οι ήπειροι και προσπάθησε να υπονομεύσει την δημιουργία της ΑΟΖ όλα τα χρόνια που διήρκησε η Διάσκεψη για το Δίκαιο της Θάλασσας.Αντίθετα, η Βενεζουέλα ανακήρυξε ΑΟΖ, στις 26 Ιουλίου 1978, όταν ήδη είχε αρχίσει η Διάσκεψη. Τότε πολλά κράτη της Λατινικής Αμερικής πρωτοστάτησαν στην δημιουργία της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης για να προστατέψουν την αλιεία τους. Με αυτό το νόμο η Βενεζουέλα όρισε ότι το μήκος της ΑΟΖ της θα φτάνει τα 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές της. Σε περίπτωση που υπήρχαν επικαλύψεις με γειτονικά κράτη τότε η ΑΟΖ θα οριοθετηθεί βάσει συμφωνίας ανάμεσα σε αυτά τα κράτη.
Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι την πρώτη οροθέτηση θαλασσίων ζωνών η Βενεζουέλα την πραγματοποίησε με τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1978. Η οριοθέτηση αυτή αφορούσε την οριοθέτηση με τις αμερικανικές περιοχές του Πουέρτο Ρίκο και των Παρθένων Νήσων. Η συμφωνία αυτή υπογράφτηκε στο Καράκας στις 28 Μαρτίου 1978 και τέθηκε σε ισχύ στις 24 Νοεμβρίου 1980 μετά από τη επικύρωσή της και από τα δύο κράτη. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι αυτή η οριοθέτηση μήκους 304 ν.μ. έγινε βάσει της μέσης γραμμής.
Η εμπειρία της Βενεζουέλας σε θέματα νησιών μπορεί να αποβεί χρήσιμη στην σημερινή ελληνική κυβέρνηση μια και έχει εμπειρία σε θέματα οριοθετήσεων ΑΟΖ με τα γειτονικά της νησιωτικά κράτη και μπορεί να μας βοηθήσει στην διαφορά μας με την Τουρκία. Σε πολλά θέματα του Δίκαιου Θάλασσας δεν συμβαδίζει με την Τουρκία και ιδιαίτερα στο θέμα της «μέσης γραμμής» που θεωρεί ότι είναι η καλύτερη μέθοδος οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών.
Ένα άλλο θέμα που πρέπει να απασχολήσει την νέα ηγεσία του ΥΠΕΞ είναι να συνεχιστεί η προσπάθεια, που άρχισε η προηγούμενη κυβέρνηση, για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών με την Αίγυπτο μια και εκεί υπάρχει ένα μεγάλο μερίδιο των υδρογονανθράκων μας. Επιπλέον, η απόφαση του πρώην Υπουργού Ενέργειας Γιάννη Μανιάτη να προκηρύξει διεθνή διαγωνισμό για τα 10 οικόπεδα που βρίσκονται νότια της Κρήτης έχει, δυστυχώς, αμφισβητηθεί από τον Παναγιώτη Λαφαζάνη που φαίνεται να μη γνωρίζει την σημασία και την αξία αυτού του κρίσιμου θέματος για τα εθνικά μας συμφέροντα και πρέπει απρόσκοπτα να συνεχιστεί.
ΤΟ ΝΟΤΑΜ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Το Σάββατο 28 Φεβρουαρίου 2015 η Τουρκία με την NAVTEX 201/15 και την NOTAM Α0889/15 δέσμευσε δύο μεγάλες περιοχές στο Βόρειο και Νοτιοανατολικό Αιγαίο. Οι περιοχές αυτές εκτείνονται μεταξύ της Σκύρου , της Αλόννησου και του Αη Στράτη και φτάνει μέχρι την Εύβοια! Αλλά ξαφνικά υπήρξε μια απρόσμενη αλλαγή στη στάση της Τουρκίας που ήταν, ουσιαστικά, μια μικρής διάστασης βόμβα όταν ο εκπρόσωπος του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, δύο ημέρες αργότερα, δήλωσε: «Γι’ ατό τον σκοπό η ΝΟΤΑΜ που έχει κατά λάθος εκδοθεί με λανθασμένες συντεταγμένες ακυρώνεται και σε αυτό το επίπεδο για κάποιο συγκεκριμένο διάστημα δεν θα εκδοθεί νέα».
Η απλή ανάγνωση αυτής της ανακοίνωσης έδωσε την εντύπωση ότι ήταν μια μεγάλη επιτυχία του ελληνικού ΥΠΕΞ που δεν καταδέχτηκε να επικοινωνήσει με την Τουρκία γι’ αυτή την παράνομη και προκλητική πράξη αλλά αντιθέτως διαμαρτυρήθηκε, πολύ σωστά, στο ICAO, στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Βέβαια η ξαφνική αλλαγή στις τουρκικές θέσεις δεν οφείλεται στη σωστή και σθεναρή στάση της Αθήνας. Η αλήθεια έγκειται αλλού.
Υπήρξε άμεση επέμβαση της κυβέρνησης Ομπάμα που φοβήθηκε ότι ο Νταβούτογλου, βρισκόμενος σε πλεονεκτική θέση έναντι της νέας ελληνικής κυβέρνησης, θα επιχειρούσε να την παγιδεύσει με το να αντιδράσει λανθασμένα λόγω της απειρίας της. Οι Τούρκοι είχαν αποφασίσει να δοκιμάσουν τον Τσίπρα όπως είχαν κάνει στον Σημίτη με τα Ίμια, αλλά η αντίδραση της Ουάσιγκτον ήταν όχι μόνο άμεση αλλά και καταλυτική.
Ο αείμνηστος πρέσβης Μιχάλης Δούντας, ένας από τους ικανότερους διπλωμάτες που πέρασαν από το ΥΠΕΞ και άριστος γνώστης των τουρκικών προθέσεων, έγραφε λίγο πριν τον θάνατό του αυτά τα σοφά λόγια:«Η Ελλάς αδυνατεί να ασκήσει πλήρως την κυριαρχία της λόγω ελλείμματος «ανεξαρτησίας». Το πλατύτερα γνωστό παράδειγμα διαφοροποίησης μεταξύ κυριαρχίας και ανεξαρτησίας προσφέρει η, για χρόνια τώρα, παρεμπόδιση της Ελλάδας να επεκτείνει νομίμως τα χωρικά της ύδατα μέχρι τα 12 μίλια. Διότι η προς τούτο θέλησή της κάμπτεται ενώπιον της υπέρτερης τουρκικής «πολεμικής ικανότητας» (war capability) και της συναφούς απειλής. Διότι η απειλή πολέμου, έστω και αν δεν διακηρύσσεται, υφέρπει λόγω της ενόπλου υπεροχής της Τουρκίας.
Αποτέλεσμα, να προωθούνται «ανεπαισθήτως» και διαχρονικά οι τουρκικές διεκδικήσεις σε όλο το μέτωπο της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης. Θα έπρεπε να δώσουμε έμφαση στη βελτίωση της αμυντικής μας θωράκισης, ιδίως αεροπορικής, πυραυλικής και ηλεκτρονικής. Ωστόσο, οι τομείς αυτοί με την πάροδο των ετών παραμελήθηκαν. Διότι πολλές και πιεστικές οι ανάγκες ικανοποίησης άλλων κρισίμων παραμέτρων της κρατικής ευθύνης. Και, παράλληλα, οι δυνατότητες της οικονομίας ασφυκτικά περιορισμένες». (1)
Αυτά τα προφητικά λόγια εξέφρασε στις 24 Σεπτεμβρίου 2006 και εννέα χρόνια αργότερα τα επιβεβαιώνει ο Αμερικανός αναλυτής Daniel Darling, ειδικός στα θέματα των διεθνών στρατιωτικών αγορών, που έγραψε πρόσφατα ότι από την αρχή της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα οι αμυντικές επενδύσεις έχουν μειωθεί κατά 46%, από τα 7,95 δις. δολάρια στα 3,7 δις. δολάρια σήμερα. Επιπλέον, αναφέρει ότι οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν δει τον αμυντικό προϋπολογισμό τους, που ήταν σε υψηλό επίπεδο λόγω της αντιπαλότητας με την γειτονική Τουρκία, να έχει πέσει στον σημαντικό τομέα του στρατιωτικού-τεχνολογικού πλεονεκτήματος που συνεχώς μειώνεται. (2)
Μια απόρρητη έκθεση της CIA πριν περίπου 30 χρόνια αναφερόμενη σε μια πιθανή ελληνοτουρκική εμπλοκή έλεγε ότι:
«Οι Έλληνες θα έχουν μια μικρή υπεροχή σε εναέριες εμπλοκές στο Αιγαίο και θα κρατήσουν τις θέσεις τους στη θάλασσα. Στα σύνορα με την Θράκη το πολύ δύσκολο έδαφος θα αντισταθμίσει την υπεροχή της Τουρκίας σε στρατό ξηράς και ο πόλεμος εκεί μάλλον με στασιμότητα» (3)
Σήμερα φαίνεται ότι οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι, λόγω της ελληνικής οικονομικής κρίσης της τελευταίας πενταετίας, αυτή η ισορροπία έχει σταδιακά ανατραπεί.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ίσως ήρθε η ώρα η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ να ασχοληθεί με την «δημιουργική ασάφεια» της ΑΟΖ η οποία, βέβαια, δεν συμπεριλαμβάνονταν στο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης μια και αυτό το κόμμα περιλαμβάνει στελέχη που δεν συμπαθούν ιδιαίτερα την έννοια της ΑΟΖ.Πάντως αποτελεί ευχάριστο γεγονός ότι ο σημερινός Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς είναι φιλικά προσκείμενος προς την ΑΟΖ και αυτό φάνηκε από μια τηλεοπτική του συνέντευξη μια και γνωρίζει την διαφορά ανάμεσα στην ανακήρυξη και οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και τόνισε, πολύ εύστοχα, ότι η απόφαση για την ανακήρυξη της ΑΟΖ είναι της αρμοδιότητας του ΥΠΕΞ αλλά πάνω απ’ όλα είναι μια απόφαση που πρέπει να πάρει ο πρωθυπουργός.
Ο Αλέξης Τσίπρας είναι ένας νέος άνθρωπος που αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα αλλά πρέπει να βρει λίγο χρόνο να ασχοληθεί μ’ ένα θέμα που δεν είναι μόνο γεωστρατηγικό αλλά είναι κυρίως οικονομικό. Η έμφαση σε μια «Γαλάζια Ελλάδα» και η αξιοποίηση του πλούτου της θα αποτελέσει μια ελπίδα για την πραγματική και ουσιαστική οικονομική ανάπτυξη της πατρίδας μας.
Οι ελληνικές θάλασσες, που είναι τρεις φορές μεγαλύτερες σε έκταση από την στεριά μας, αποτελεί μια παραμελημένη πηγή πλούτου και ήρθε η ώρα να αξιοποιηθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα ώστε η Ελλάδα να ανήκει πάλι στους Έλληνες.
1. Εφημερίδα Καθημερινή, 24 Σεπτεμβρίου 2006.
2. http://www.realcleardefense.com/articles/2015/02/27/is_the_hellenic_armed_forces_dying__107675.html
3. Θεόδωρος Καρυώτης, Η ΑΟΖ της Ελλάδας, Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη, 2014, σελ. 200.
