Η μεγάλη κομπίνα με τα καύσιμα

Χαροντάκης Δημήτρης -

Εντυπωσιακά και ενίοτε απίστευτα τα στοιχεία μελέτης – Οι δήθεν εξαγωγές στη Βουλγαρία, οι «εξαφανίσεις» βυτιοφόρων, οι transit μεταφορές και η νοθεία με τολουόλιο

Καθημερινές ιστορίες στο λαθρεμπόριο των καυσίμων με το πρόσχημα της εξαγωγής:

- Ο έλληνας οδηγός του βυτιοφόρου βενζινών δηλώνει το προς εξαγωγήν ποσό στα σύνορα και κατόπιν, αντί να βρεθεί στα απέναντι φυλάκια της γειτονικής χώρας, κάνει μια στροφή 180 μοιρών και επιστρέφει στη βάση του στην Ελλάδα με ένα φορτίο που δήθεν εξήχθη.

- Ενα απλό επιβατικό αυτοκίνητο σταματά στα σύνορα, σφραγίζει τα τιμολόγια του εικονικού φορτίου των καυσίμων που δήθεν εξάγονται και αφού ο οδηγός κεράσει έναν καφέ (ολίγον ακριβό φυσικά) στις εκεί εποπτικές αρχές επιστρέφει στο σπίτι του.

- Το βυτιοφόρο δηλώνει στα ελληνικά σύνορα την αξία των καυσίμων προς εξαγωγή που αντιστοιχούν σε ένα πλήρες φορτίο, ενώ μεταφέρει τη μισή ποσότητα, η οποία δηλώνεται ακολούθως στο απέναντι φυλάκιο (συνήθης πολιτική των διπλών τιμολογίων στο διακοινοτικό εμπόριο κυρίως).

- Το βυτιοφόρο δηλώνει την αξία των καυσίμων προς εξαγωγή που πράγματι φέρει και κατόπιν ο οδηγός κατευθύνεται στο γειτονικό τελωνείο. Στο ενδιάμεσο το βυτιοφόρο... εξαφανίζεται, όπως εξαφανίζονται διάφορα πλοία στο τρίγωνο των Βερμούδων και ουδείς ενδιαφέρεται για το συμβάν!

- Βέβαια δεν πρέπει να υποβαθμίζεται και η μεταφορά καυσίμων transit από την Ελλάδα προς άλλες χώρες (π.χ., Μαυροβούνιο) που ερμηνεύει μέρος μιας τέτοιας διαφοράς. Πράγματι μια μεταφορά transit καυσίμων προς το Μαυροβούνιο δηλώνεται σε εμάς ως «εξαγωγή» ενώ στη FYROM δηλώνεται ως «transit» και όχι ως εισαγωγή. Η μεγάλη όμως διαφορά στα δύο υπό εξέταση νούμερα τόσο σε αξία όσο και σε ποσότητα δεν μπορεί να ερμηνευθεί επαρκώς μόνο από τις ποσότητες transit.

Δεν πρόκειται για χρονικό απομνημονευμάτων συνταξιούχου λαθρεμπόρου αλλά για διαπιστώσεις μελέτης που έκανε ο καθηγητής κ. Δημήτρης Μαρδάς για λογαριασμό του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων (ΙΜΕ) της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος (ΓΣΕΒΕΕ) σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πρατηριούχων Εμπόρων Καυσίμων (ΠΟΠΕΚ).

Οπως αναφέρει ο κ. Μάρδας στη μελέτη «Νοθεία και λαθρεμπόριο καυσίμων. Μέτρα πολιτικής», οι λαθρέμποροι δηλώνουν ότι εξάγουν σε πολλές περιπτώσεις πολλαπλάσιες ποσότητες από ό,τι δηλώνουν οι πελάτες τους ότι εισάγουν. «Ετσι η διαφορά που στην ουσία δεν εξάγεται κάπου "χάνεται" στην ελληνική αγορά χωρίς παραστατικά ή οτιδήποτε άλλο» σημειώνει. Και παράλληλα «ο έλληνας επιχειρηματίας δηλώνει στα δικά μας σύνορα ότι εξάγει με τα βυτιοφόρα του ένα άλλο παράγωγο του πετρελαίου (π.χ., τολουένη, ξυλένη, ΒΤΧ) ή οποιοδήποτε άλλο προϊόν, σε υγρή όμως μορφή, ενώ στα τουρκικά σύνορα δηλώνει ότι εισάγει τις βενζίνες που πράγματι μεταφέρει. Ετσι ξεφορτώνεται τα χωρίς παραστατικά καύσιμα που διαθέτει στη χώρα μας και τα οποία δεν προωθεί στην εδώ αγορά». Η ροή αυτή του εμπορίου καυσίμων εξυπηρετεί επίσης και τους τούρκους λαθρεμπόρους, που καλύπτουν έτσι τα δικά τους εσωτερικά ελλείμματα με «μαύρες» βενζίνες. Για πολλούς η δεύτερη εκδοχή είναι και η κυρίαρχη στη συγκεκριμένη μορφή του λαθρεμπορίου καυσίμων. 

Βαλκάνια

Τα στοιχεία που αφορούν τις εμπορικές συναλλαγές καυσίμων (βενζίνη και ντίζελ) μεταξύ της Ελλάδας και των γειτονικών χωρών από το 2011 ως και το 2013 είναι αποκαλυπτικά.Ετσι με τη FYROM δηλώνουμε πολλαπλάσιες εξαγωγές από ό,τι οι ίδιοι δηλώνουν ως εισαγωγές από εμάς. Παρά το γεγονός ότι στην πρώτη έκδοση της μελέτης κάποια στοιχεία του έτους 2010 δεν ήταν πλήρη, λόγω ευθύνης της FYROM, τα νέα στοιχεία που δίνονται εδώ δεν αλλάζουν ούτε στο ελάχιστο τα συμπεράσματα που διατυπώθηκαν τότε και τα οποία εξακολουθούν να ισχύουν.

Ως προς τη Βουλγαρία από το 2001 ως το 2009  οι δηλωθείσες εξαγωγές από εμάς ήταν - πλην ενός έτους - υψηλότερες από ό,τι οι δηλωθείσες εισαγωγές από αυτούς. Μόνο το 2006 και το 2010 καταγράφηκε η αντίθετη εξέλιξη. Στο πλαίσιο του ενδοκοινοτικού εμπορίου, τη διακίνηση κάθε προϊόντος συνοδεύει το έντυπο VIΕS που συμπληρώνει τόσο ο εξαγωγέας όσο και ο εισαγωγέας μία φορά τον μήνα και στέλλεται στις Βρυξέλλες με ηλεκτρονικό τρόπο, εκ των υστέρων όμως! Οταν μετά τις προβλεπόμενες διασταυρώσεις οι δηλωθείσες αξίες στα δύο VIΕS δεν συμφωνούν, τότε κινητοποιούνται οι σχετικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί. Αν όμως συμφωνούν οι αξίες των δύο εντύπων των δύο χωρών στο εμπόριο των βενζινών, πώς ερμηνεύεται πάλι η όποια απόκλιση διαπιστώνεται από τις στατιστικές του διεθνούς εμπορίου του ΟΗΕ;

Ως προς την Τουρκία εκεί παρουσιάζεται η ακόλουθη ενδιαφέρουσα εξέλιξη. Ενώ κατά τα έτη 2000-2006 οι δηλωθείσες εξαγωγές από την πλευρά της Ελλάδας ήταν περίπου διπλάσιες από τις εκεί δηλωθείσες εισαγωγές, μετά το 2007 παρατηρείται το αντίστροφο φαινόμενο, κάτι που ερμηνεύσαμε προηγουμένως. Η έξαρση των εισαγωγών καυσίμων στην Τουρκία δικαιολογείται και από τον υψηλό ρυθμό ανάπτυξής της μετά το 2008. Η διαχρονική εξέλιξη του φαινομένου μάς οδηγεί σε ένα άλλο συμπέρασμα: οι Τούρκοι αποδεικνύονται οι καλύτεροι μαθητές μας, τονίζει ο κ. Μάρδας. 

Προτείνεται λοιπόν «να δοθεί ένα γενναίο πριμ στα μέλη του ΣΔΟΕ ή οποιουδήποτε ελεγκτικού μηχανισμού που θα συλλαμβάνουν κάθε λαθραία ποσότητα. Το πριμ αυτό ως ποσοστό των διοικητικών προστίμων που επιβάλλονται στα λαθραία καύσιμα δεν θα επιβαρύνει τον προϋπολογισμό. Αν εφαρμοστεί αυτή η πολιτική, ενδεχομένως να εκπλαγούμε από τις δεκάδες παράνομες δεξαμενές και βυτιοφόρα που όλως τυχαίως θα ανακαλυφθούν» επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Το κύκλωμα της νοθείας των καυσίμων στην εσωτερική αγορά έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Σύμφωνα με έρευνα του ΕΜΠ του 2007, στην Αττική διατίθεται νοθευμένη βενζίνη από το 5,2% των πρατηρίων που ελέγχθηκαν. Ειδικά όμως στη σούπερ αμόλυβδη (100 οκτανίων) το ποσοστό νοθείας ανέρχεται κοντά στο 10%. Υψηλότερο είναι το ποσοστό της νοθείας στο πετρέλαιο και συγκεκριμένα η έρευνα το προσδιορίζει στο 10,3% για το Λεκανοπέδιο Αττικής. Η νοθεία βενζίνης και ντίζελ στην επαρχία βρίσκεται σε ποσοστά αρκετά πολλαπλάσια σε σχέση με την Αθήνα, ίσως κοντά στο 20%, σύμφωνα με την ίδια έρευνα.

Πώς νοθεύονται τα υγρά καύσιμα

Οι τρόποι νόθευσης των υγρών καυσίμων είναι οι ακόλουθοι:

- Απλή αμόλυβδη 95 οκτανίων: Νοθεύεται με προσθήκη άλλων χημικών ουσιών, όπως τολουόλιο ή αλκοόλες. Είναι το πιο επικίνδυνο είδος νοθείας. Το τολουόλιο μπορεί να προκαλέσει πολύ σημαντικές ζημιές καθώς είναι διαβρωτικό και αποσυνθέτει όλα τα ελαστομερή του κινητήρα, όπως τσιμούχες, φλάντζες, σωληνάκια κ.τ.λ.

- Σούπερ LRP: Η συνήθης νοθεία είναι η προσθήκη απλής αμόλυβδης βενζίνης στη σούπερ. Η χρήση απλής αμόλυβδης από αυτοκίνητα παλιάς τεχνολογίας φθείρει σταδιακά τα έδρανα των βαλβίδων του κινητήρα και οδηγεί τελικά στη σοβαρή φθορά του ίδιου του μπλοκ του κινητήρα. Λόγω της μικρής κατανάλωσης της εν λόγω βενζίνης και της μικρής διαφοράς τιμής από την αμόλυβδη 95 οκτανίων, η νοθεία αυτής της μορφής υποστηρίζεται από τους βενζινοπώλες ότι δεν αποφέρει μεγάλα κέρδη εδώ.

- Σούπερ αμόλυβδη 100 οκτανίων: Συνήθως νοθεύεται με απλή αμόλυβδη βενζίνη. Σε αυτοκίνητα που απαιτούν υψηλό αριθμό οκτανίων η χρήση απλής αμόλυβδης μειώνει σημαντικά την απόδοση, αυξάνει τα επικίνδυνα καυσαέρια και τις επικαθήσεις στον κινητήρα με αποτέλεσμα την πρόωρη φθορά του.

- Ντίζελ κίνησης: Νοθεύεται με diesel θέρμανσης ή diesel ναυτιλίας και σπανιότερα με white spirit. Η νοθεία με diesel θέρμανσης ή ναυτιλίας μπορεί να επιφέρει φθορές στους σύγχρονους κινητήρες που είναι σχεδιασμένοι να λειτουργούν με πετρέλαιο καλής ποιότητας. Το πρόβλημα είναι πολύ πιο έντονο όταν γίνεται νοθεία με πετρέλαιο ναυτιλίας.Ολα αυτά γίνονται είτε στους χώρους αποθήκευσης ή μεταφοράς είτε στα πρατήρια υγρών καυσίμων.

Προτάσεις

Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πρατηριούχων Εμπόρων Καυσίμων (ΠΟΠΕΚ) προτείνει, μεταξύ των άλλων, την εφαρμογή εγκατάστασης ηλεκτρονικού συστήματος ελέγχου εισροών - εκροών όγκου καυσίμων σε όλα τα στάδια διακίνησης, συνεχείς εντατικούς ελέγχους στα πρατήρια για τον εντοπισμό μηχανισμών καταδολίευσης  των αντλιών (τσιπ που ενεργοποιούνται κατά βούληση) και για ελλειμματικές παραδόσεις στους καταναλωτές (Ν. 3908/2011) και ηλεκτρονικό έλεγχο παρακολούθησης με GPS ή οποιοδήποτε άλλο πρόσφορο μέσο της διαδρομής των μέσων μεταφοράς (βυτιοφόρων, τρένων) καυσίμων προς την εσωτερική αγορά ή την εξαγωγή ως τον τελικό προορισμό.

Επίσης προτείνει τη διασταύρωση των στοιχείων ηλεκτρονικού ελέγχου της διαδρομής των μέσων μεταφοράς με την ημερομηνία και την ώρα εξόδου των καυσίμων εξαγωγής από τα αρμόδια τελωνεία της χώρας. Τον ηλεκτρονικό έλεγχο του σημείου φόρτωσης της διαδρομής του μέσου μεταφοράς  και του σημείου παράδοσης των ναυτιλιακών καυσίμων παράλληλα με τη διασταύρωση των τελωνειακών συνοδευτικών εγγράφων. Και την κατάργηση και το κλείσιμο όλων των πρατηρίων αφορολογήτων καυσίμων της ΚΑΕ ΑΕ που βρίσκονται στα χερσαία σύνορα της χώρας.

Σύμφωνα με τη μελέτη, προτείνεται ακόμη ένα μέρος του διοικητικού προστίμου να δίνεται στην ομάδα των ατόμων που θα εμπλακεί και θα ανακαλύπτει τη νοθεία ή το λαθρεμπόριο. Οι υπάλληλοι που θα εμπλακούν σε αυτή την υπόθεση της λαθρεμπορίας/νοθείας καυσίμων θα έχουν μόνο αυτοί το δικαίωμα επιλογής του τόπου μετάθεσής τους. Τέλος, η εμπλοκή τους στο λαθρεμπόριο καυσίμων και οι επιτυχίες τους θα τους δίνουν ένα προβάδισμα για την εξέλιξή τους στις υπηρεσίες όπου βρίσκονται.

Eπιβολή αδιαπραγμάτευτων προστίμων και αυστηρών κυρώσεων σε εμπόρους, μεγάλους καταναλωτές, πρατηριούχους και μεταφορείς. Η είσπραξη προστίμων να γίνεται άμεσα, χωρίς τη δυνατότητα διαπραγμάτευσης με οποιαδήποτε αρχή με σκοπό τη μείωσή τους.

Ως κακούργημα - είτε η νοθεία είτε το λαθρεμπόριο - οι κατηγορούμενοι θα αντιμετωπίζουν ελάφρυνση των προβλεπόμενων ποινών (ελάχιστος χρόνος κάθειρξης 5 έτη) μόνο αν δεχθούν να συνεργαστούν με τις διωκτικές αρχές, διαδικασία που θα οδηγήσει σε πολλαπλά οφέλη λόγω της εξάρθρωσης ενός παράνομου κυκλώματος. Επίσης το αδίκημα θα εντάσσεται στις διατάξεις «περί μαύρου χρήματος».

Στις πληρωμές από εξαγωγές να ελέγχεται η χρηματική ροή που οφείλεται στις εξαγωγές καυσίμων, η οποία πρέπει να διαπιστώνεται ταμειακά και να είναι ίση με την αξία του τιμολογίου. Στις περιπτώσεις πολλών «επισφαλών απαιτήσεων» λόγω εξαγωγής καυσίμων θα γίνεται έρευνα μέσω των «ωριμάνσεων των υπολοίπων των πελατών» ανά τρίμηνο.

Επίσης να γίνεται έλεγχος των καυσίμων των  αυτοκινήτων ταξί. Στην περίπτωση που διαπιστώνεται η ύπαρξη υψηλής ποσότητας θείου, γεγονός που προδίδει το ακατάλληλο καύσιμο (ναυτιλίας), τότε το ταξί θα κατάσχεται στην ακόλουθη περίπτωση: α) αν δεν συνεργαστεί ο οδηγός/ιδιοκτήτης ταξί έτσι ώστε να προσδιορισθεί ο πρατηριούχος ή η πηγή γενικά της τροφοδοσίας και β) αν αποδειχθεί συνενοχή. Στην περίπτωση συνενοχής, πλην του διοικητικού προστίμου, θα θεωρείται και αυτή η πράξη κακούργημα.

Στο επόμενο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ) 2014-2021 να ενταχθούν οι δράσεις με θέμα την αγορά του απαραίτητου τεχνολογικού εξοπλισμού - τουλάχιστον για τις δημόσιους οργανισμούς - που θα χρησιμοποιηθεί για την εποπτεία του όλου συστήματος. Επίσης μπορεί να ενταχθεί στο νέο ΚΠΣ  και η συγχρηματοδότηση με σκοπό την αγορά μέρους του εξοπλισμού όλων των φορέων που εντάσσονται στην προμήθεια - διακίνηση -αποθήκευση των καυσίμων κατά τα πρότυπα του προγράμματος «Δικτυωθείτε».