Εδώ και χρόνια, στη χώρα μας, σε
αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και στον κόσμο
γενικότερα, η λέξη «élite» και η έννοιά της, η οποία στην ελληνική
γλώσσα σημαίνει «οι εκλεκτοί», έχει καταλήξει να ταυτίζεται, στα μάτια
των περισσοτέρων, με όλες εκείνες τις αρνητικές ιδιότητες και
συμπεριφορές που φωτογραφίζουν τις κατηγορίες αυτές που η ίδια η λέξη
επιδιώκει να περιθωριοποιήσει. Και επανέρχομαι στην ίδια τη λέξη. Η ιδέα
πίσω από αυτήν, από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα στην
Ευρώπη, εξακολουθεί να αναφέρεται στην επιλογή, την εκπαίδευση, την
κατάλληλη προετοιμασία και τη δημιουργία, κατά το δυνατό, χαρισματικών,
καλλιεργημένων και εξειδικευμένων στελεχών, υψηλών προδιαγραφών, τα
οποία καλούνται να υπηρετήσουν το έθνος. Τα πρόσωπα αυτά προορίζονται να
εμπλουτίσουν τις κοινωνίες με τις συνολικές γνώσεις και αρχές τους και
αποτελούν μια ξεχωριστή δεξαμενή από την οποία αντλούνται, κατά
περίσταση, μέλη της, προκειμένου να καταλάβουν σημαντικές θέσεις της
δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, σε ουσιαστικούς τομείς δράσης.
Υπό αυτήν λοιπόν την έννοια, δημιουργήθηκαν σε ορισμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης εξειδικευμένες σχολές κατάρτισης, υψηλού επιπέδου στελεχών, μετά την ολοκλήρωση των πανεπιστημιακών τους σπουδών. Οι χώρες αυτές υπερηφανεύονται για την ύπαρξη λειτουργών αυτής της κατηγορίας, θεωρώντας ότι κοσμούν τις κρατικές δομές, αλλά και εκείνες της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και του πολιτικού χώρου. Συχνά συναντάμε, παραδείγματος χάρη στη Γαλλία, τα άτομα αυτά να αποτελούν τις πρωταρχικές επιλογές στη σύνθεση μιας κυβέρνησης, τόσο για τη θέση του πρωθυπουργού όσο και μελών της.
Και αναφέρομαι ειδικότερα στην περίπτωση της École Nationale d’Administration (ENA), η οποία και παρέχει τα αξιολογότερα πρόσωπα, πέραν των πολιτικών, για τη στελέχωση και διοίκηση των κυριοτέρων υπουργείων, όπως π.χ. των Οικονομικών, των Εξωτερικών και άλλων, καθώς και των εν γένει κρατικών υπηρεσιών, των διαφόρων οργανισμών, των πανεπιστημίων, των μεγάλων τραπεζών και ασφαλιστικών φορέων, καθώς και άλλων σημαντικών πεδίων. Αντιθέτως, στη χώρα μας, εδώ και πολλά χρόνια, έχουμε κάνει κάθε τι το δυνατό για να «εξαφανίσουμε» στελέχη του επιπέδου αυτού και έχουμε φροντίσει ώστε να μη δημιουργηθεί και πάλι μια τέτοια κατηγορία προσώπων, παρά την προ ετών ίδρυση Εθνικής Σχολής Διοίκησης, η οποία, σε κάθε περίπτωση, ούτε επιδίωξε ούτε είχε τη δυνατότητα ούτε και τελικά κατάφερε να διαμορφώσει στελέχη αυτής της εμβέλειας. Η ύπαρξη μιας τέτοιας κατηγορίας προσώπων έχω την εντύπωση ότι θα μπορούσε να έρθει σε αντιπαράθεση με τη συνολική πολιτική τάξη, καθώς πιστεύω ότι η τελευταία δεν επιθυμεί μια τέτοια «ποιοτική» δημοσιοϋπαλληλική παρουσία, η οποία θα μπορούσε να την «απειλήσει» θεσμικά, καθώς και να αμφισβητήσει τον απόλυτο έλεγχο της κρατικής λειτουργίας, που συνιστά την απώτερη επιδίωξή της. Αποδεδειγμένα, κατά το παρελθόν, όταν ακόμη υπήρχαν μέλη της κατηγορίας αυτής στην παλαιά ελληνική κρατική δομή, αυτά υπηρέτησαν υποδειγματικά, από θέσεις ευθύνης, τη χώρα, γεγονός που καθιστά σήμερα την απουσία τους από τις δομές αναμφισβήτητη.
Καταλήξαμε λοιπόν στην Ελλάδα να αναφερόμαστε συχνά, σε γραπτά κείμενα αλλά και στον προφορικό λόγο, με υποτιμητική χροιά στη λέξη «élite», πιστεύοντας, λανθασμένα, ότι αυτή υποδεικνύει μικρές, αλλά ισχυρές κοινωνικοοικονομικές και επαγγελματικές ομάδες, οι οποίες έκαναν την εμφάνισή τους στο «εθνικό σκηνικό» κατά την τελευταία τριακονταετία, καταφέρνοντας, με την ταχύτατη οικονομική τους ανέλιξη και τις διασυνδέσεις τους, να μονοπωλούν την καθημερινότητα όλων μας, δίνοντας τον τόνο στις πολιτικές, οικονομικές εξελίξεις. Ας καταστεί λοιπόν σαφές ότι αυτές οι ομάδες δεν απαρτίζουν μια εθνική «élite», με την αυθεντική έννοια του όρου «εκλεκτοί», αλλά κάτι το εντελώς διαφορετικό, που, εκ των πραγμάτων, δεν αποβλέπει στην ουσιαστική στήριξη και ενίσχυση της όλης κρατικής υπόστασης και πορείας της χώρας.
Μήπως λοιπόν είναι καιρός να αναθεωρήσουμε παλαιές λανθασμένες επιλογές και να προσπαθήσουμε να διαμορφώσουμε και πάλι μια ευρεία ομάδα ικανών, μορφωμένων και υποδειγματικών κρατικών λειτουργών, υψηλών προδιαγραφών; Στόχος μας πρέπει να είναι να ξαναχτίσουμε μιαν αξιόλογη, θεσμική και στέρεη δημόσια «ραχοκοκαλιά», που δεν θα υπακούει υποχρεωτικά στις επιθυμίες των εκάστοτε «περαστικών» κομματικών παραγόντων. Η κατηγορία αυτή θα είναι αυθύπαρκτη και θα προωθεί με υπευθυνότητα και σοβαρότητα τις συνολικές επιλογές εκείνες, που θα ευνοούν αποκλειστικά το εθνικό συμφέρον και τους Ελληνες. Οι λειτουργοί αυτοί θα πρέπει να είναι σε θέση να στηρίζουν και να διασφαλίζουν αποτελεσματικά την πορεία του τόπου σε δύσκολες περιστάσεις και να εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη συνέχεια του κράτους, άσχετα από τις όποιες περιστασιακές «διακυμάνσεις» των πολιτικών-κομματικών σκοπιμοτήτων.
* Ο κ. Ζέπος είναι πρέσβυς ε.τ.
Υπό αυτήν λοιπόν την έννοια, δημιουργήθηκαν σε ορισμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης εξειδικευμένες σχολές κατάρτισης, υψηλού επιπέδου στελεχών, μετά την ολοκλήρωση των πανεπιστημιακών τους σπουδών. Οι χώρες αυτές υπερηφανεύονται για την ύπαρξη λειτουργών αυτής της κατηγορίας, θεωρώντας ότι κοσμούν τις κρατικές δομές, αλλά και εκείνες της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και του πολιτικού χώρου. Συχνά συναντάμε, παραδείγματος χάρη στη Γαλλία, τα άτομα αυτά να αποτελούν τις πρωταρχικές επιλογές στη σύνθεση μιας κυβέρνησης, τόσο για τη θέση του πρωθυπουργού όσο και μελών της.
Και αναφέρομαι ειδικότερα στην περίπτωση της École Nationale d’Administration (ENA), η οποία και παρέχει τα αξιολογότερα πρόσωπα, πέραν των πολιτικών, για τη στελέχωση και διοίκηση των κυριοτέρων υπουργείων, όπως π.χ. των Οικονομικών, των Εξωτερικών και άλλων, καθώς και των εν γένει κρατικών υπηρεσιών, των διαφόρων οργανισμών, των πανεπιστημίων, των μεγάλων τραπεζών και ασφαλιστικών φορέων, καθώς και άλλων σημαντικών πεδίων. Αντιθέτως, στη χώρα μας, εδώ και πολλά χρόνια, έχουμε κάνει κάθε τι το δυνατό για να «εξαφανίσουμε» στελέχη του επιπέδου αυτού και έχουμε φροντίσει ώστε να μη δημιουργηθεί και πάλι μια τέτοια κατηγορία προσώπων, παρά την προ ετών ίδρυση Εθνικής Σχολής Διοίκησης, η οποία, σε κάθε περίπτωση, ούτε επιδίωξε ούτε είχε τη δυνατότητα ούτε και τελικά κατάφερε να διαμορφώσει στελέχη αυτής της εμβέλειας. Η ύπαρξη μιας τέτοιας κατηγορίας προσώπων έχω την εντύπωση ότι θα μπορούσε να έρθει σε αντιπαράθεση με τη συνολική πολιτική τάξη, καθώς πιστεύω ότι η τελευταία δεν επιθυμεί μια τέτοια «ποιοτική» δημοσιοϋπαλληλική παρουσία, η οποία θα μπορούσε να την «απειλήσει» θεσμικά, καθώς και να αμφισβητήσει τον απόλυτο έλεγχο της κρατικής λειτουργίας, που συνιστά την απώτερη επιδίωξή της. Αποδεδειγμένα, κατά το παρελθόν, όταν ακόμη υπήρχαν μέλη της κατηγορίας αυτής στην παλαιά ελληνική κρατική δομή, αυτά υπηρέτησαν υποδειγματικά, από θέσεις ευθύνης, τη χώρα, γεγονός που καθιστά σήμερα την απουσία τους από τις δομές αναμφισβήτητη.
Καταλήξαμε λοιπόν στην Ελλάδα να αναφερόμαστε συχνά, σε γραπτά κείμενα αλλά και στον προφορικό λόγο, με υποτιμητική χροιά στη λέξη «élite», πιστεύοντας, λανθασμένα, ότι αυτή υποδεικνύει μικρές, αλλά ισχυρές κοινωνικοοικονομικές και επαγγελματικές ομάδες, οι οποίες έκαναν την εμφάνισή τους στο «εθνικό σκηνικό» κατά την τελευταία τριακονταετία, καταφέρνοντας, με την ταχύτατη οικονομική τους ανέλιξη και τις διασυνδέσεις τους, να μονοπωλούν την καθημερινότητα όλων μας, δίνοντας τον τόνο στις πολιτικές, οικονομικές εξελίξεις. Ας καταστεί λοιπόν σαφές ότι αυτές οι ομάδες δεν απαρτίζουν μια εθνική «élite», με την αυθεντική έννοια του όρου «εκλεκτοί», αλλά κάτι το εντελώς διαφορετικό, που, εκ των πραγμάτων, δεν αποβλέπει στην ουσιαστική στήριξη και ενίσχυση της όλης κρατικής υπόστασης και πορείας της χώρας.
Μήπως λοιπόν είναι καιρός να αναθεωρήσουμε παλαιές λανθασμένες επιλογές και να προσπαθήσουμε να διαμορφώσουμε και πάλι μια ευρεία ομάδα ικανών, μορφωμένων και υποδειγματικών κρατικών λειτουργών, υψηλών προδιαγραφών; Στόχος μας πρέπει να είναι να ξαναχτίσουμε μιαν αξιόλογη, θεσμική και στέρεη δημόσια «ραχοκοκαλιά», που δεν θα υπακούει υποχρεωτικά στις επιθυμίες των εκάστοτε «περαστικών» κομματικών παραγόντων. Η κατηγορία αυτή θα είναι αυθύπαρκτη και θα προωθεί με υπευθυνότητα και σοβαρότητα τις συνολικές επιλογές εκείνες, που θα ευνοούν αποκλειστικά το εθνικό συμφέρον και τους Ελληνες. Οι λειτουργοί αυτοί θα πρέπει να είναι σε θέση να στηρίζουν και να διασφαλίζουν αποτελεσματικά την πορεία του τόπου σε δύσκολες περιστάσεις και να εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη συνέχεια του κράτους, άσχετα από τις όποιες περιστασιακές «διακυμάνσεις» των πολιτικών-κομματικών σκοπιμοτήτων.
* Ο κ. Ζέπος είναι πρέσβυς ε.τ.
