Τα τέσσερα στοιχεία της στρατηγική του Μπαράκ Ομπάμα
Οι ΗΠΑ εγκαινιάζουν μία
ακόμη μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση στη Μέση Ανατολή η οποία εμπεριέχει
πολλούς κινδύνους, θα διαρκέσει πολλά χρόνια, χωρίς κανείς να γνωρίζει
πότε θα ολοκληρωθεί και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της, και θα έχει
τεράστιο κόστος σε χρήμα και ζωές. Οπως έγινε φανερό από την ομιλία του
προέδρου Μπαράκ Ομπάμα την Τετάρτη, η επιχείρηση για την «καταστροφή της τρομοκρατικής οργάνωσης που είναι γνωστή ως Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε»
(ISIS) έχει ως κύριο συστατικό τη στρατολόγηση συμμάχων της Ουάσιγκτον
όχι μόνο ανάμεσα στους συνήθεις δυτικούς συμμάχους της αλλά και στην
ευρύτερη Μέση Ανατολή. Τα ερωτηματικά όμως είναι πολλά, κυρίως και για
την ικανότητα ή την προθυμία των συμμάχων αυτών σε μια εποχή που η
Αμερική αποφεύγει την αποτυχημένη συνταγή της μαζικής στρατιωτικής
εμπλοκής τύπου «Σοκ και δέος» στο Ιράκ το 2003.
Η Ουάσιγκτον ισχυρίζεται ότι διαθέτει μια συμμαχία 40 χωρών. Το ερώτημα όμως είναι πόσες από αυτές είναι αξιόπιστες. Το Ιράκ, π.χ., στο οποίο ο Ομπάμα αναφέρθηκε ονομαστικά στην ομιλία του λέγοντας ότι οι ΗΠΑ «δεν μπορούν να κάνουν τη δουλειά που οφείλουν να κάνουν για τον εαυτό τους οι Ιρακινοί», έχει μια νέα κυβέρνηση δήθεν εθνικής ενότητας που σχηματίστηκε όπως-όπως και κατόπιν σφοδρής αμερικανικής πίεσης δύο ημέρες προτού εκφωνήσει την ομιλία του ο Ομπάμα. Ηδη προτού κλείσει εβδομάδα εμφανίζει διαλυτικές τάσεις.
Η νέα κυβέρνηση της Βαγδάτης - που περιλαμβάνει δειγματοληπτικά ορισμένους σουνίτες οι οποίοι δεν έχουν κανένα έρεισμα στον σουνιτικό πληθυσμό του Ιράκ, καθώς και τον σιίτη πρώην πρωθυπουργό Νούρι αλ Μαλίκι, που αποτελεί κόκκινο πανί για τους σουνίτες - πολύ δύσκολα θα πείσει τους σουνίτες του Χαλιφάτου να στρέψουν την πλάτη στο ISIS και να τη στηρίξουν.
Στη Συρία οι μοναδικοί φίλοι της Αμερικής είναι οι Κούρδοι και ο Συριακός Εθνικός Συνασπισμός της μετριοπαθούς αντιπολίτευσης - τον οποίο ο Ομπάμα θα εκπαιδεύσει και θα εξοπλίσει και γι' αυτόν τον σκοπό ζητεί από το Κογκρέσο να εγκρίνει 500 εκατ. δολάρια την ερχόμενη εβδομάδα. Ο κίνδυνος είναι ότι προτού αυτός γίνει πραγματικά αξιόμαχος το κενό που ενδεχομένως θα αφήσει το ISIS αποδυναμωμένο από τις αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές θα το καλύψουν οι δυνάμεις του «εχθρού» Μπασάρ αλ Ασαντ.
Αφήνοντας κατά μέρος τον δισταγμό της Τουρκίας να συνδράμει την υπό κατασκευή συμμαχία, εν μέρει για να μη θέσει σε κίνδυνο τη ζωή των 49 τούρκων διπλωματών και στρατιωτικών που κρατούνται όμηροι από το ISIS από τις αρχές Ιουνίου, την αμφιθυμία του «διπρόσωπου» Κατάρ, που αποτελεί τον μεγαλύτερο υποστηρικτή εξτρεμιστικών ομάδων στη Συρία, το πρόβλημα της Σαουδικής Αραβίας, όπου από τη μια το καθεστώς φοβάται το ISIS και τις επιπτώσεις από τους εκατοντάδες Σαουδάραβες που πολεμούν στο πλευρό του και από την άλλη πλούσιοι Σαουδάραβες χρηματοδοτούν τους εξτρεμιστές, ακόμη και στις ίδιες τις ΗΠΑ εκφράζονται ουσιαστικές αντιρρήσεις: πρόκειται για άλλον έναν πόλεμο χωρίς τέλος, είναι δε μύθος, λένε κάποιοι, ότι οι ΗΠΑ δεν πραγματοποιούν, μικρής έστω έκτασης, χερσαία επέμβαση καθώς 1.600 αμερικανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι και κομάντος βρίσκονται ήδη στο Ιράκ...
Αλλοι προειδοποιούν για μια τρύπα στο νερό αν η Αμερική καταλήξει να κάνει τη «βρώμικη δουλειά» των Κούρδων ή των σιιτών εναντίον των σουνιτών υπό το πρόσχημα της εξολόθρευσης του ISIS. Οι αναπόφευκτες «παράπλευρες απώλειες», προειδοποιούν, θα στρατολογήσουν περισσότερους τζιχαντιστές, ακόμη και εντός ΗΠΑ.
Πριν από μόλις έξι μήνες ο Ομπάμα χαρακτήριζε απαξιωτικά τους τζιχαντιστές του ISIS «ήσσονος σημασίας παίκτες». Πριν από οκτώ μήνες, στην ομιλία του για την Κατάσταση του Εθνους, τόνιζε ότι η Αμερική πρέπει να αποφεύγει τους «πολέμους χωρίς ορατό τέλος». Ηταν μεταπτυχιακός φοιτητής Νομικής το 1991 όταν ξεκίνησε ο πρώτος πόλεμος στο Ιράκ και από νεαρός αντιτίθεται στους αμερικανικούς πολέμους στη Μέση Ανατολή. Μόλις πριν από έναν χρόνο έκανε αναπάντεχη στροφή 180 μοιρών και αποφάσισε να μην πλήξει τον Ασαντ που είχε περάσει την «κόκκινη γραμμή» της Ουάσιγκτον ρίχνοντας χημικά όπλα.
Τι άλλαξε και έγινε «πολεμοχαρής»; Από πλευράς ISIS το μόνο που άλλαξε ήταν ο αποκεφαλισμός των δύο αμερικανών δημοσιογράφων που κρατούνταν όμηροι. Ο θάνατος δύο ανθρώπων που επέλεξαν να βρεθούν στη Συρία για επαγγελματικούς λόγους έχει μόνο συμβολικές και όχι πρακτικές επιπτώσεις για τις ΗΠΑ.
Αυτό που σίγουρα άλλαξε είναι η στάση της αμερικανικής κοινής γνώμης. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της «Washington Post» - ABC News αυτή την εβδομάδα, το 71% των Αμερικανών υποστηρίζουν την εκστρατεία στο Ιράκ έναντι 54% πριν από τρεις εβδομάδες, 45% τον Ιούνιο και ακόμη λιγότερους πέρυσι.
Η Αθήνα δηλώνει «παρών»
Το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας ανακοίνωσε την «πολιτική υποστήριξη» της Αθήνας στη διεθνή πρωτοβουλία των ΗΠΑ για διεθνές μέτωπο κατά των τζιχαντιστών. Η ελληνική κυβέρνηση εξέφρασε την αλληλεγγύη της προς την ιρακινή κυβέρνηση, τους χριστιανούς, τις εθνικές και θρησκευτικές κοινότητες της περιοχής που «υπέστησαν τα πάνδεινα από την πρωτόγονη και βάρβαρη δράση του λεγόμενου Ισλαμικού Χαλιφάτου, μιας ακραίας τζιχαντιστικής οργάνωσης που πρέπει να εξαλειφθεί».
«Θα επιστρέψουν στις χώρες τους»
Το ISIS δεν απειλεί με άμεση επίθεση τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον Μπαράκ Ομπάμα, απειλεί τη Μέση Ανατολή και τα εκεί αμερικανικά συμφέροντα. Αλλά το ενδεχόμενο μιας μελλοντικής τρομοκρατικής εκστρατείας στην καρδιά της Δύσης δεν μπορεί να αποκλειστεί. Οι χιλιάδες ευρωπαίοι και αμερικανοί τζιχαντιστές που πολεμούν στο πλευρό του ISIS, «εκπαιδευμένοι και ψημένοι στη μάχη, θα προσπαθήσουν να επιστρέψουν στις χώρες τους και να εξαπολύσουν αιματηρές επιθέσεις» είπε ο αμερικανός πρόεδρος.
Ξορκίζει τη χερσαία επέμβαση
Ο Ομπάμα απέκλεισε τις αμερικανικές «στρατιωτικές μπότες επί ιρακινού και συριακού εδάφους». Αλλά ήδη 1.600 αμερικανοί σύμβουλοι και κομάντος βρίσκονται στο Ιράκ και έπονται και άλλοι. Οχι μόνο είναι πολύ πιθανόν να σκοτωθούν ή να αιχμαλωτιστούν κάποιοι από αυτούς αλλά και, σύμφωνα με τους στρατιωτικούς κανόνες, αν δεχθούν επίθεση, τους επιτρέπεται να απαντήσουν.
Το μήνυμα του ISIS
Το ISIS διαθέτει σήμερα 31.000 τζιχαντιστές στο Ιράκ και στη Συρία, εκτιμά η CIA, αριθμό τριπλάσιο από τους αρχικούς υπολογισμούς. Το χαλιφάτο καλύπτει το 1/3 της Συρίας και του Ιράκ. Πολλοί σουνίτες κάτοικοι των περιοχών αυτών το υποστηρίζουν, στη μεν Συρία διότι τους παρέχει την πολυπόθητη ασφάλεια και σταθερότητα ύστερα από τέσσερα χρόνια εμφυλίου, στο δε Ιράκ επειδή αποτελεί εναλλακτική στην κυβέρνηση της Βαγδάτης που περιθωριοποιεί τους σουνίτες. Το ISIS τούς έδειξε έναν άλλο δρόμο: ξεχάστε τη Βαγδάτη και τη Δαμασκό, ξεχάστε τα σύνορα της Συμφωνίας Σάικς-Πικό του 1916 (όταν Βρετανοί και Γάλλοι αποικιοκράτες μοιράστηκαν την περιοχή) και «ας δημιουργήσουμε έναν νέο δικό μας πολιτικό χώρο».
Σύμφωνα με τον Μάικλ Στίβενς, διευθυντή του Royal United Services Institute στο Κατάρ, το ISIS εξάγει 9.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα σε τιμές που κυμαίνονται από 25 ως 45 δολάρια (19-35 ευρώ). Μερικά καταλήγουν στην Τουρκία μέσω κούρδων μεσαζόντων, άλλα τροφοδοτούν την εσωτερική κατανάλωση του χαλιφάτου και άλλα πηγαίνουν στο καθεστώς του Ασαντ το οποίο, ως αντάλλαγμα, πουλάει όπλα στο ISIS. «Η ουσία είναι ότι το ISIS αυτοχρηματοδοτείται. Δεν μπορεί να απομονωθεί και να αποκοπεί από τον κόσμο γιατί είναι στενά συνδεδεμένο με την περιφερειακή σταθερότητα με τρόπο που δεν ευνοεί μόνο το ίδιο, αλλά και εκείνους που πολεμάει» λέει ο Στίβενς.
Οι τζιχαντιστές μοιράζουν στον κόσμο του χαλιφάτου ψωμί και άλλα βασικά αγαθά. Για να κρατήσει ευχαριστημένους όσους σουνίτες δυσανασχετούν με τους αυστηρούς περιορισμούς που επιβάλλει, το ISIS αναμένεται να μοιράσει και άλλα από τα χρήματα που κερδίζει.
Το 2005 ο Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, τότε υπαρχηγός της Αλ Κάιντα (και νυν αρχηγός), είχε την ιδέα η θυγατρική της Αλ Κάιντα στο Ιράκ (AQI) να ανακηρύξει ένα ισλαμικό κράτος. Σύμφωνα με τον Γουίλιαμ Μακάντς από το Brookings Institution, έστειλε επιστολή στον τότε αρχηγό της AQI Αμπού Μουσάμπ αλ-Ζαρκάουι εξηγώντας του πώς θα λειτουργούσε. Τελικά το χαλιφάτο «αξιώθηκε» να το ανακηρύξει τον Ιούνιο ο Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, ο επικεφαλής του ISIS, που διαχώρισε τη θέση του από την Αλ Κάιντα και πήρε μαζί του την παγκόσμια τζιχαντική κοινότητα: για τους ένοπλους ισλαμιστές είναι πολύ πιο γοητευτικό να πολεμάς για ένα απτό χαλιφάτο παρά για την αφηρημένη υπόσχεση χαλιφάτου που δίνει η Αλ Κάιντα.
Στρατηγική Ομπάμα
«Πολλά τα ρίσκα, χωρίς κανένα πολιτικό πλάνο»
Η στρατηγική του Ομπάμα δεν είναι πλήρης διότι παράλληλα με το στρατιωτικό πλάνο δεν περιέχει και ένα πολιτικό, λέει στο «Βήμα» η Λίνα Χατίμπ, διευθύντρια του Carnegie Middle East Center στη Βηρυτό. Τα ρίσκα είναι πολλά, προσθέτει: η αξιοπιστία της ιρακινής κυβέρνησης, η βιωσιμότητα του ιρακινού στρατού, η έλλειψη πολιτικής ηγεσίας στη συριακή αντιπολίτευση, οι σχέσεις Σαουδικής Αραβίας και Ιράν (που υποστηρίζουν την εκστρατεία κατά του ISIS), η ικανότητα των αραβικών χωρών να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις τους και η μετά Ασαντ εποχή.
Στην ομιλία του την παραμονή της εφετινής μαύρης επετείου της 11ης
Σεπτεμβρίου ο Ομπάμα περιέγραψε μια στρατηγική με τέσσερα στοιχεία:
συστηματικές αεροπορικές επιδρομές στο Ιράκ και στη Συρία, υποστήριξη
προς μη αμερικανικές χερσαίες δυνάμεις (ιρακινό στρατό, Κούρδους
Πεσμέργκα και μετριοπαθή συριακή αντιπολίτευση), ενισχυμένη
αντιτρομοκρατική δράση (διακοπή χρηματοδότησης τρομοκρατών, αναχαίτιση
της ροής ξένων μαχητών προς και από το ISIS, βελτίωση υπηρεσιών
πληροφοριών) και ανθρωπιστική βοήθεια.
Η νέα συμμαχία υπό την ηγεσία του Πενταγώνου ξεκίνησε με μια
«μαγιά» 10 κρατών το περασμένο Σαββατοκύριακο: ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδάς,
Αυστραλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, Δανία και Τουρκία. Την
Πέμπτη 10 αραβικές χώρες δεσμεύτηκαν ότι θα πολεμήσουν τους τζιχαντιστές
στο πλευρό των ΗΠΑ: Σαουδική Αραβία, Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά
Εμιράτα, Κουβέιτ, Κατάρ, Ομάν, Αίγυπτος, Ιράκ, Ιορδανία και Λίβανος. Ο
Αραβικός Σύνδεσμος, που έχει 22 μέλη (στα οποία περιλαμβάνονται οι 10
προαναφερθείσες χώρες), δήλωσε ότι «θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα» κατά του ISIS. Αλλες χώρες, όπως το Ιράν, υποστηρίζουν κατ' αρχήν την εκστρατεία κατά του ISIS.
Η Ουάσιγκτον ισχυρίζεται ότι διαθέτει μια συμμαχία 40 χωρών. Το ερώτημα όμως είναι πόσες από αυτές είναι αξιόπιστες. Το Ιράκ, π.χ., στο οποίο ο Ομπάμα αναφέρθηκε ονομαστικά στην ομιλία του λέγοντας ότι οι ΗΠΑ «δεν μπορούν να κάνουν τη δουλειά που οφείλουν να κάνουν για τον εαυτό τους οι Ιρακινοί», έχει μια νέα κυβέρνηση δήθεν εθνικής ενότητας που σχηματίστηκε όπως-όπως και κατόπιν σφοδρής αμερικανικής πίεσης δύο ημέρες προτού εκφωνήσει την ομιλία του ο Ομπάμα. Ηδη προτού κλείσει εβδομάδα εμφανίζει διαλυτικές τάσεις.
Η νέα κυβέρνηση της Βαγδάτης - που περιλαμβάνει δειγματοληπτικά ορισμένους σουνίτες οι οποίοι δεν έχουν κανένα έρεισμα στον σουνιτικό πληθυσμό του Ιράκ, καθώς και τον σιίτη πρώην πρωθυπουργό Νούρι αλ Μαλίκι, που αποτελεί κόκκινο πανί για τους σουνίτες - πολύ δύσκολα θα πείσει τους σουνίτες του Χαλιφάτου να στρέψουν την πλάτη στο ISIS και να τη στηρίξουν.
Στη Συρία οι μοναδικοί φίλοι της Αμερικής είναι οι Κούρδοι και ο Συριακός Εθνικός Συνασπισμός της μετριοπαθούς αντιπολίτευσης - τον οποίο ο Ομπάμα θα εκπαιδεύσει και θα εξοπλίσει και γι' αυτόν τον σκοπό ζητεί από το Κογκρέσο να εγκρίνει 500 εκατ. δολάρια την ερχόμενη εβδομάδα. Ο κίνδυνος είναι ότι προτού αυτός γίνει πραγματικά αξιόμαχος το κενό που ενδεχομένως θα αφήσει το ISIS αποδυναμωμένο από τις αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές θα το καλύψουν οι δυνάμεις του «εχθρού» Μπασάρ αλ Ασαντ.
Αφήνοντας κατά μέρος τον δισταγμό της Τουρκίας να συνδράμει την υπό κατασκευή συμμαχία, εν μέρει για να μη θέσει σε κίνδυνο τη ζωή των 49 τούρκων διπλωματών και στρατιωτικών που κρατούνται όμηροι από το ISIS από τις αρχές Ιουνίου, την αμφιθυμία του «διπρόσωπου» Κατάρ, που αποτελεί τον μεγαλύτερο υποστηρικτή εξτρεμιστικών ομάδων στη Συρία, το πρόβλημα της Σαουδικής Αραβίας, όπου από τη μια το καθεστώς φοβάται το ISIS και τις επιπτώσεις από τους εκατοντάδες Σαουδάραβες που πολεμούν στο πλευρό του και από την άλλη πλούσιοι Σαουδάραβες χρηματοδοτούν τους εξτρεμιστές, ακόμη και στις ίδιες τις ΗΠΑ εκφράζονται ουσιαστικές αντιρρήσεις: πρόκειται για άλλον έναν πόλεμο χωρίς τέλος, είναι δε μύθος, λένε κάποιοι, ότι οι ΗΠΑ δεν πραγματοποιούν, μικρής έστω έκτασης, χερσαία επέμβαση καθώς 1.600 αμερικανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι και κομάντος βρίσκονται ήδη στο Ιράκ...
Αλλοι προειδοποιούν για μια τρύπα στο νερό αν η Αμερική καταλήξει να κάνει τη «βρώμικη δουλειά» των Κούρδων ή των σιιτών εναντίον των σουνιτών υπό το πρόσχημα της εξολόθρευσης του ISIS. Οι αναπόφευκτες «παράπλευρες απώλειες», προειδοποιούν, θα στρατολογήσουν περισσότερους τζιχαντιστές, ακόμη και εντός ΗΠΑ.
Πριν από μόλις έξι μήνες ο Ομπάμα χαρακτήριζε απαξιωτικά τους τζιχαντιστές του ISIS «ήσσονος σημασίας παίκτες». Πριν από οκτώ μήνες, στην ομιλία του για την Κατάσταση του Εθνους, τόνιζε ότι η Αμερική πρέπει να αποφεύγει τους «πολέμους χωρίς ορατό τέλος». Ηταν μεταπτυχιακός φοιτητής Νομικής το 1991 όταν ξεκίνησε ο πρώτος πόλεμος στο Ιράκ και από νεαρός αντιτίθεται στους αμερικανικούς πολέμους στη Μέση Ανατολή. Μόλις πριν από έναν χρόνο έκανε αναπάντεχη στροφή 180 μοιρών και αποφάσισε να μην πλήξει τον Ασαντ που είχε περάσει την «κόκκινη γραμμή» της Ουάσιγκτον ρίχνοντας χημικά όπλα.
Τι άλλαξε και έγινε «πολεμοχαρής»; Από πλευράς ISIS το μόνο που άλλαξε ήταν ο αποκεφαλισμός των δύο αμερικανών δημοσιογράφων που κρατούνταν όμηροι. Ο θάνατος δύο ανθρώπων που επέλεξαν να βρεθούν στη Συρία για επαγγελματικούς λόγους έχει μόνο συμβολικές και όχι πρακτικές επιπτώσεις για τις ΗΠΑ.
Αυτό που σίγουρα άλλαξε είναι η στάση της αμερικανικής κοινής γνώμης. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της «Washington Post» - ABC News αυτή την εβδομάδα, το 71% των Αμερικανών υποστηρίζουν την εκστρατεία στο Ιράκ έναντι 54% πριν από τρεις εβδομάδες, 45% τον Ιούνιο και ακόμη λιγότερους πέρυσι.
Ο Ομπάμα χρησιμοποιεί σκληρή γλώσσα για το ISIS. «Θα χρειαστεί πολύς καιρός για να εξολοθρευτεί ένας καρκίνος σαν αυτόν»
είπε. Το μόνο βέβαιον είναι ότι ο «νέος» αυτός πόλεμος θα ταλαιπωρήσει
τους διαδόχους του στον Λευκό Οίκο, ομοίως και γενιές Ιρακινών, Σύρων,
ενδεχομένως και άλλων λαών.
Απειλή
Η Αθήνα δηλώνει «παρών»
Το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας ανακοίνωσε την «πολιτική υποστήριξη» της Αθήνας στη διεθνή πρωτοβουλία των ΗΠΑ για διεθνές μέτωπο κατά των τζιχαντιστών. Η ελληνική κυβέρνηση εξέφρασε την αλληλεγγύη της προς την ιρακινή κυβέρνηση, τους χριστιανούς, τις εθνικές και θρησκευτικές κοινότητες της περιοχής που «υπέστησαν τα πάνδεινα από την πρωτόγονη και βάρβαρη δράση του λεγόμενου Ισλαμικού Χαλιφάτου, μιας ακραίας τζιχαντιστικής οργάνωσης που πρέπει να εξαλειφθεί».
«Θα επιστρέψουν στις χώρες τους»
Το ISIS δεν απειλεί με άμεση επίθεση τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον Μπαράκ Ομπάμα, απειλεί τη Μέση Ανατολή και τα εκεί αμερικανικά συμφέροντα. Αλλά το ενδεχόμενο μιας μελλοντικής τρομοκρατικής εκστρατείας στην καρδιά της Δύσης δεν μπορεί να αποκλειστεί. Οι χιλιάδες ευρωπαίοι και αμερικανοί τζιχαντιστές που πολεμούν στο πλευρό του ISIS, «εκπαιδευμένοι και ψημένοι στη μάχη, θα προσπαθήσουν να επιστρέψουν στις χώρες τους και να εξαπολύσουν αιματηρές επιθέσεις» είπε ο αμερικανός πρόεδρος.
Ξορκίζει τη χερσαία επέμβαση
Ο Ομπάμα απέκλεισε τις αμερικανικές «στρατιωτικές μπότες επί ιρακινού και συριακού εδάφους». Αλλά ήδη 1.600 αμερικανοί σύμβουλοι και κομάντος βρίσκονται στο Ιράκ και έπονται και άλλοι. Οχι μόνο είναι πολύ πιθανόν να σκοτωθούν ή να αιχμαλωτιστούν κάποιοι από αυτούς αλλά και, σύμφωνα με τους στρατιωτικούς κανόνες, αν δεχθούν επίθεση, τους επιτρέπεται να απαντήσουν.
Το μήνυμα του ISIS
Το ISIS διαθέτει σήμερα 31.000 τζιχαντιστές στο Ιράκ και στη Συρία, εκτιμά η CIA, αριθμό τριπλάσιο από τους αρχικούς υπολογισμούς. Το χαλιφάτο καλύπτει το 1/3 της Συρίας και του Ιράκ. Πολλοί σουνίτες κάτοικοι των περιοχών αυτών το υποστηρίζουν, στη μεν Συρία διότι τους παρέχει την πολυπόθητη ασφάλεια και σταθερότητα ύστερα από τέσσερα χρόνια εμφυλίου, στο δε Ιράκ επειδή αποτελεί εναλλακτική στην κυβέρνηση της Βαγδάτης που περιθωριοποιεί τους σουνίτες. Το ISIS τούς έδειξε έναν άλλο δρόμο: ξεχάστε τη Βαγδάτη και τη Δαμασκό, ξεχάστε τα σύνορα της Συμφωνίας Σάικς-Πικό του 1916 (όταν Βρετανοί και Γάλλοι αποικιοκράτες μοιράστηκαν την περιοχή) και «ας δημιουργήσουμε έναν νέο δικό μας πολιτικό χώρο».
Σύμφωνα με τον Μάικλ Στίβενς, διευθυντή του Royal United Services Institute στο Κατάρ, το ISIS εξάγει 9.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα σε τιμές που κυμαίνονται από 25 ως 45 δολάρια (19-35 ευρώ). Μερικά καταλήγουν στην Τουρκία μέσω κούρδων μεσαζόντων, άλλα τροφοδοτούν την εσωτερική κατανάλωση του χαλιφάτου και άλλα πηγαίνουν στο καθεστώς του Ασαντ το οποίο, ως αντάλλαγμα, πουλάει όπλα στο ISIS. «Η ουσία είναι ότι το ISIS αυτοχρηματοδοτείται. Δεν μπορεί να απομονωθεί και να αποκοπεί από τον κόσμο γιατί είναι στενά συνδεδεμένο με την περιφερειακή σταθερότητα με τρόπο που δεν ευνοεί μόνο το ίδιο, αλλά και εκείνους που πολεμάει» λέει ο Στίβενς.
Οι τζιχαντιστές μοιράζουν στον κόσμο του χαλιφάτου ψωμί και άλλα βασικά αγαθά. Για να κρατήσει ευχαριστημένους όσους σουνίτες δυσανασχετούν με τους αυστηρούς περιορισμούς που επιβάλλει, το ISIS αναμένεται να μοιράσει και άλλα από τα χρήματα που κερδίζει.
Το 2005 ο Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, τότε υπαρχηγός της Αλ Κάιντα (και νυν αρχηγός), είχε την ιδέα η θυγατρική της Αλ Κάιντα στο Ιράκ (AQI) να ανακηρύξει ένα ισλαμικό κράτος. Σύμφωνα με τον Γουίλιαμ Μακάντς από το Brookings Institution, έστειλε επιστολή στον τότε αρχηγό της AQI Αμπού Μουσάμπ αλ-Ζαρκάουι εξηγώντας του πώς θα λειτουργούσε. Τελικά το χαλιφάτο «αξιώθηκε» να το ανακηρύξει τον Ιούνιο ο Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, ο επικεφαλής του ISIS, που διαχώρισε τη θέση του από την Αλ Κάιντα και πήρε μαζί του την παγκόσμια τζιχαντική κοινότητα: για τους ένοπλους ισλαμιστές είναι πολύ πιο γοητευτικό να πολεμάς για ένα απτό χαλιφάτο παρά για την αφηρημένη υπόσχεση χαλιφάτου που δίνει η Αλ Κάιντα.
Στρατηγική Ομπάμα
«Πολλά τα ρίσκα, χωρίς κανένα πολιτικό πλάνο»
Η στρατηγική του Ομπάμα δεν είναι πλήρης διότι παράλληλα με το στρατιωτικό πλάνο δεν περιέχει και ένα πολιτικό, λέει στο «Βήμα» η Λίνα Χατίμπ, διευθύντρια του Carnegie Middle East Center στη Βηρυτό. Τα ρίσκα είναι πολλά, προσθέτει: η αξιοπιστία της ιρακινής κυβέρνησης, η βιωσιμότητα του ιρακινού στρατού, η έλλειψη πολιτικής ηγεσίας στη συριακή αντιπολίτευση, οι σχέσεις Σαουδικής Αραβίας και Ιράν (που υποστηρίζουν την εκστρατεία κατά του ISIS), η ικανότητα των αραβικών χωρών να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις τους και η μετά Ασαντ εποχή.
- Η στρατηγική του Ομπάμα θα πετύχει;
«Θα έχει μόνο περιορισμένη επιτυχία στην εξολόθρευση του ISIS διότι
δίπλα στο στρατιωτικό σχέδιο δεν περιέχει και ένα πολιτικό προκειμένου
να εξασφαλίσει, για παράδειγμα, ότι η Συρία δεν θα ξαναπέσει στα χέρια
του Ασαντ. Δεν περιέχει, δηλαδή, καμία βιώσιμη εναλλακτική για τη Συρία.
Στο Ιράκ ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης αποτελεί θετικό βήμα αλλά οι
προκλήσεις είναι πολλές. Η εξολόθρευση όμως του ISIS πρέπει να
πραγματοποιηθεί παράλληλα στο Ιράκ και στη Συρία και αυτό φαντάζει
απίθανο».
- Μπορούν οι ΗΠΑ να λύσουν τον γόρδιο δεσμό στις δύο αυτές χώρες;
«Η νέα κυβέρνηση στο Ιράκ αποτελεί θετικό βήμα αλλά δεν έχει την πλήρη υποστήριξη των σουνιτών, ούτε καν των σιιτών, καθώς ο Μοκτάντα αλ Σαντρ
(σ.σ.: ένας από τους μεγαλύτερους θρησκευτικοπολιτικούς ηγέτες των
σιιτών του Ιράκ) την επικρίνει λόγω των στενών σχέσεών της με τις ΗΠΑ,
ούτε βεβαίως των σουνιτικών φυλών που υποστηρίζουν το ISIS. Η κυβέρνηση
της Βαγδάτης βρίσκεται υπό μεγάλη πίεση να αποδείξει την αξιοπιστία της.
Στη Συρία δεν υπάρχουν προοπτικές για μια αξιόπιστη κυβέρνηση».
- Είναι οι ΗΠΑ υπερβολικά αδύναμες σήμερα για να επηρεάσουν τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή;
«Το πρόβλημα δεν είναι αν οι ΗΠΑ είναι αδύναμες αλλά ότι η
εξωτερική πολιτική που ακολούθησαν την τελευταία τετραετία στη Συρία
ήταν εξαιρετικά παθητική. Λόγω αυτού ο εμφύλιος επιδεινώθηκε και
κλιμακώθηκε. Αν η Ουάσιγκτον είχε εφαρμόσει μια στιβαρή εξωτερική
πολιτική από την αρχή, δεν θα βρισκόμασταν στη σημερινή κατάσταση.
Σήμερα φοβάμαι ότι είναι υπερβολικά αργά για να αλλάξει. Ο Ομπάμα έκανε
ένα μικρό βήμα προς τα εμπρός αλλά η διαδικασία θα είναι πολύ
μακροχρόνια».
- Η αμερικανική βοήθεια μπορεί να κλίνει την πλάστιγγα υπέρ
της μετριοπαθούς αντιπολίτευσης στη Συρία ή να κάνει ουσιαστική διαφορά
στον διασπασμένο ιρακινό στρατό;
«Ο ιρακινός στρατός κάθε άλλο παρά ενωμένος είναι σήμερα. Αυτό
έγινε σαφές στη διάρκεια της προέλασης του ISIS, όταν οι σουνίτες
αρνήθηκαν να πολεμήσουν για τη Βαγδάτη και κατέθεσαν τα όπλα. Η συριακή
αντιπολίτευση είναι υπερβολικά αδύναμη στρατιωτικά, ενώ η ηγεσία της
είναι και αδύναμη και κατακερματισμένη. Με τη συνεργασία των χωρών του
Κόλπου γίνεται μια προσπάθεια να ενωθεί ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός
αλλά έχει περιορισμένο πεδίο εφαρμογής και θα χρειαστεί πολύς χρόνος για
να φανεί η διαφορά στην ικανότητά του.
Τόσο ο ιρακινός στρατός όσο και εκείνος της συριακής αντιπολίτευσης
είναι αδύναμοι και διασπασμένοι και πρέπει να ενωθούν για να
αντιμετωπίσουν το ISIS. Τίποτε όμως δεν θα φέρει αποτέλεσμα αν δεν
υπάρξει πολιτική ηγεσία. Χωρίς πολιτική ηγεσία η κατάσταση θα εξελιχθεί
όπως στη Λιβύη (σ.σ.: όπου μετά τη στρατιωτική νίκη ακολούθησε το χάος).
Η στρατηγική του Ομπάμα δεν είναι πλήρης διότι δεν εμπεριέχει
προοπτικές για πολιτική ηγεσία».
