Του Γιώργη Χαγιά* Στην παρόχθια του Ευφράτη πόλη Ράκα στη Συρία, πρωτεύουσα του
αρτιγενούς, αυτόκλητου «Ισλαμικού Χαλιφάτου» ή «Ισλαμικού Κράτους» (ΙΚ)
υπό τον χαλίφη Ιμπραχίμ, γνωστό και ως Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι αλ
Χουσέινι αλ Κουράισι (της φυλής του Προφήτη), ένα αγόρι εννέα ετών
παρακολουθεί με ευλάβεια τη διδασκαλία του Κορανίου. Το πρόγραμμα
εκπαίδευσης εστιάζει στο δόγμα, στη νομολογία και στη ζωή του Προφήτη.
Οι νέοι άνω των δεκαέξι εκπαιδεύονται και στο «ρωσικό» (καλάσνικοφ). Το
Κοράνι και το αυτόματο είναι τα σύνεργα του καλού ισλαμιστή, τα πρώτα
που θα του παραπέσουν όταν γίνει μάρτυρας με τον θάνατό του στο πεδίο
της μάχης για το αληθινό Ισλάμ. Είναι οι ευήλατες εκείνες ηλικίες που
συνθέτουν το βομβύκιο, το κουκούλι εκτροφής, του αυριανού μαχητή
(μουτζάχιντ), την πρώτη γενιά του μοντέρνου χαλιφάτου που θα πολεμήσει
τους απανταχού απίστους (κουφρ) και τους αποστάτες (μουρτάντ).Το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε (ΙΚΙΛ) είναι το φαινόμενο της χρονιάς. Εξαπολύοντας έναν αστραπιαίο πόλεμο κατέθραυσε τους στρατούς της Συρίας και του Ιράκ, αντίπαλες ισλαμιστικές οργανώσεις, τους περίφημους Κούρδους «πεσμεργκά», φτάνοντας μέχρι τη Βαγδάτη. Προς τούτο, προσεταιρίστηκε αποξενωμένες σουνιτικές φυλές και μπααθιστές απόστρατους του καθεστώτος του Σαντάμ, και ως ολετήρας διαπέρασε τα πορώδη σύνορα Συρίας και Ιράκ. Δημιούργησε τετελεσμένα χωρίς προηγούμενο για την εποχή του σύγχρονου έθνους-κράτους, και στις 29 Ιουνίου ίδρυσε το ΙΚ. Αμεσος στόχος ήταν η κατάργηση της αποικιακής γαλλοβρετανικής συνθήκης Σάικς-Πικό (1916) για τη μοιρασιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι από εκείνες τις διεθνείς συνθήκες, όπως και η Συνθήκη των Βερσαλλιών του 1919, που έρχονται κάποτε και δαγκώνουν, με το δήγμα τους να αποφέρει ποταμούς αίματος. Ενέχουν τα σπέρματα του ολέθρου μέσα στην επιμήθειά τους, την έλλειψη δηλαδή προνοητικότητας των συντακτών τους. Δεν είναι όμως η συνθήκη καθαυτή η γενεσιουργός αιτία της βίας.
Εάν η απάντηση στον όλεθρο της τρομοκρατίας και του εξτρεμισμού ήταν ο πόλεμος, τότε γιατί, ύστερα από τόσες μαζικές αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, παραμένουν ακόμα ενεργοί και πολλαπλασιάζονται οι θύλακές τους;
Η κινητοποίηση αμερικανικών και άλλων δυνάμεων κατά του ΙΚ δεν λαμβάνει υπόψη τη σχετική ισχύ των όπλων απέναντι σ’ ένα υπερφορτισμένο συλλογικό θρησκευτικό και αντισυστημικό φαντασιακό, που κινητροδοτεί και κινητοποιεί στην πόλη και την οικουμένη. Η αποτελεσματικότητα της ρίψης βαρέων βλημάτων αφορά φυσικούς στόχους του ΙΚ και την επιχειρησιακή τους δυνατότητα, όχι το προπαγανδιστικό βεληνεκές των ιδεών τους, που παραμένει ακόμα δραστικότατο. Συνεπώς, προ της σκευής οποιασδήποτε στρατηγικής κατά του ακραίου ισλαμισμού, πρέπει να διαγνωστεί η φύση του, τι τον τροφοδοτεί και ποια είναι τα τρωτά του σημεία.
Επιχειρώντας μια σύντομη ανατομή της ειδικότερης περίπτωσης του «τζιχάντ», όπως διεξάγεται από το ΙΚ διαπιστώνουμε τη συναρμογή της ριζοσπαστικοποίησης και εργαλειοποίησης της θρησκείας, της ιδεατότητας ενός σύγχρονου ισλαμικού χαλιφάτου και μιας υπερεθνικής μουσουλμανικής κοινότητας (ούμα), της τρομοκρατίας και της υψηλής στρατιωτικής ετοιμότητας, και της εκμετάλλευσης της διαδραστικότητας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης· μέσα από την ώσμωση αυτών των στοιχείων αναδύεται η νέα μορφή ενός χαλιφάτου, οντότητας αναβαθμισμένης σε προπαγανδιστική και επιχειρησιακή δεινότητα σε σύγκριση με τα επιτεύγματα ανταγωνιστικών οργανώσεων.
Η ιδιαιτερότητα του ΙΚ έγκειται στην άτεγκτη προσκόλληση στο «ορθόδοξο» (σουνιτικό εν προκειμένω) θεολογικό δόγμα και στη ρητή αντίδραση απέναντι στην καινοτομία (μπίντα), στα επείσακτα στο δόγμα και την αμιγή παράδοση στοιχεία από εκσυγχρονιστικές θεολογικές φάσεις και ρεύματα. Η ιδιοτροπία όμως εδώ είναι ότι αυτή η προγονοπληξία εκφράζεται μέσα από τα τεχνικά μέσα που έφερε στον κόσμο η επάρατη δυτική τεχνοεπιστήμη, και από ολοκληρωτικές επαναστατικές ιδέες της δυτικής πολιτικής θεωρίας, ενώ έγινε δυνατή χάρη στην τύφλωση του δυτικού παρεμβατισμού στη Μέση Ανατολή.
Το ΙΚ είναι εκβλάστημα της μητρικής Αλ Κάιντα. Αυτή, ως σωστός δικαιοπάροχος, μετάγγισε την τεχνογνωσία του παγκόσμιου τζιχάντ στις θυγατρικές της. Η 11η Σεπτεμβρίου είναι μνημείο για τους φανατικούς ισλαμιστές, αλλά και σύνδρομο για όλους όσοι, όπως το ΙΚ, θέλουν να το ξεπεράσουν και να υπερακοντίσουν σε κύρος τη μητρική. Το ΙΚ εκμεταλλεύτηκε το know-how για να παραγκωνίσει την Αλ Κάιντα και να την αντικαταστήσει στη δικαιοχρησία (franchise) του παγκόσμιου τζιχάντ. Πώς; Υπερθεματίζοντας σε σοκ και δέος με το εγχείρημα της εγκαθίδρυσης του χαλιφάτου και την αδιάκριτη εξόντωση οποιουδήποτε δεν ασπάζεται το σουνιτικό ισλάμ.
Ο Ζαρκάουι, ηγέτης της Αλ Κάιντα στο Ιράκ και όχι η ηγεσία της Αλ Κάιντα, είναι ο εμπνευστής των πρακτικών του ΙΚ. Ο Ζαρκάουι είναι ο προκάτοχος στη βαρβαρότητα και στην πουριστική εκδοχή ενός σουνιτικού Ισλάμ. Αυτός είναι το υπόδειγμα, αυτός πρώτος ενσάρκωσε το «καθαρό» Ισλάμ, και όχι ο Μπιν Λάντεν ή ο Ζαουάχρι. Ο πουρισμός του δεν υποστηρίχτηκε από την ηγεσία γιατί υπονόμευε την καθολικότητα του ισλαμικού αντι-δυτικισμού και υπέθαλπε τη σεχταριστική βία. Σίγουρα οι αναρτήσεις στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης με αποκεφαλισμούς αιχμαλώτων και ομήρων δεν κερδίζουν τις καρδιές και τα μυαλά της ευρύτερης φαντασιακής ούμα. Το ίδιο έργο με τον Ζαρκάουι βλέπουν τώρα στην Αλ Κάιντα με το ΙΚ.
Αρκετοί ήταν όμως πρόθυμοι για τέτοια έργα, όπως πολλοί υπήκοοι δυτικών χωρών ακόμα και εκπρόσωποι μιας αντισυστημικής υποκουλτούρας από το σύμφυρμα γκανγκστερικού ραπ με ισλαμικό εξτρεμισμό, με σημείο συνάντησης τη δυσανεξία και τη βίαιη αντίδραση λόγω και έργω, με τη ρίμα και την ξιφολόγχη, απέναντι σε κυρίαρχες ταυτότητες. Αυτοί και άλλοι κομπορρημονούν για τα ανδραγαθήματά τους με selfies, και ανταλλάσσουν από ειδήσεις και βιντεοσκοπημένους αποκεφαλισμούς μέχρι φετφάδες.
Η κινητροδοσία για τζιχάντ αφορά την έξαψη του συλλογικού φαντασιακού της ούμα, ενώ συναισθήματα οργής, αδικίας και υπερηφάνειας επενδύονται με νόημα μέσα από την ένταξη και το συν-ανήκειν σε μία οργάνωση που πρωτοστατεί ενάντια σε ό,τι εξεγείρει αυτά τα συναισθήματα, όπως «η τυραννία» (Ασαντ), «οι σταυροφόροι» και «ο σιωνισμός». Μαχητές συρρέουν στο ΙΚ, ελαυνόμενοι από το κάλεσμα για εγίρα (μετανάστευση), αλλά και την απειλή που συνιστούν για την υπερεθνική θρησκευτική κοινότητα ταύτισης οι εθνικές και κοσμικές κοινότητες διαμονής, όπου ζουν απροσάρμοστοι. Βέβαια, το copyright δεν είναι των τζιχαντιστών· ο φανατισμός, η μισαλλοδοξία, ο ολοκληρωτισμός, ο ρατσισμός, ο οπαδισμός, η ομοειδοκτόνος βία και η γενοκτονία έχουν ανθρώπινο παρονομαστή, και στις μελανές δέλτους της ιστορίας μας έχουν καταγραφεί πλείστοι ανθρωποφάγοι -ισμοί.
……………………………………………………………………………………………………………….
* Υπ. δρ Εξωτερικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
