Οι συνθήκες απαιτούν αποφάσεις με ευελιξία

Σπύρος ΛίτσαςΟι κομβικές αλλαγές και τα σημαντικά πολιτικά γεγονότα που εμπεριέχουν στον πυρήνα τους τη δυναμική της συμπαντικής μεταβολής δεν γίνονται πάντα ορατά από τους έχοντες την ευθύνη της διακυβέρνησης ενός κράτους ή τις συνιστώσες πλευρές μιας συμμαχίας. Κι αυτό διότι απαιτούνται ειδικές ικανότητες αλλά και διάθεση ώστε να μπορέσει να ακούσει κάποιος το μακρινό χλιμίντρισμα των αλόγων της Ιστορίας, όπως έχει υποστηρίξει ο Οτο φον Μπίσμαρκ.

Η Αμερικανική Επανάσταση έγινε ξαφνικά, και ενώ το Λονδίνο αντιμετώπιζε με την αλαζονεία «μιας αυτοκρατορίας που ο ήλιος δεν δύει ποτέ» τις ολοένα και πιο έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων των αποικιών για τα αυξανόμενα φορολογικά βάρη.

Η Γαλλική Επανάσταση ξεκίνησε ενώ η ευρωπαϊκή αριστοκρατία κοιτούσε με έκπληξη τους άπειρους στις επαναστατικές διαδικασίες μεσοαστούς να εγκαταλείπουν τα μαγαζιά, τα ιατρεία, τα δικηγορικά γραφεία τους και να ταμπουρώνονται πίσω από τα οδοφράγματα στη Champ de Mars.

Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε ενώ οι βασιλείς της Ευρώπης ακκίζονταν στα ball rooms και ο Ralph Norman Angell υποστήριζε στη γνωστή μονογραφία του «The Great Illusion» -διαρκές μνημείο υπενθύμισης της λαθερότητας του ιδεαλισμού- ότι ο πόλεμος μεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάμεων ήταν πλέον ένα φαινόμενο του παρελθόντος, λόγω της αυξημένης οικονομικής αλληλεξάρτησης. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έλαβε χώρα με τους ναζί να απλώνουν τη σκιά τους στην Ευρώπη και τον αφελή Nevil Chamberlain να υποστηρίζει ότι έχει εμπιστοσύνη στις διαβεβαιώσεις που του έδωσε ο Χίτλερ το 1938, στο Μόναχο, «γιατί φαίνεται ένας έντιμος τύπος»! Η 11η Σεπτεμβρίου έλαβε χώρα ενώ ακόμα η πλειονότητα των Αμερικανών πολιτών αγόραζε κατά χιλιάδες το «The End of History and the Last Man», η Αραβική Ανοιξη συντάραξε τα θεμέλια της Μέσης Ανατολής ενώ η θεωρία της «δημοκρατικής ειρήνης» του Michael Doyle ήταν ήδη δημοφιλής κ.ά.

Αν και η κανονιστική ροή της Ιστορίας είναι γραμμική, εντούτοις η αδιαφορία προς τα χλιμιντρίσματα των αλόγων της συνεχίζει και επανεμφανίζεται σε ένα -κουραστικό, είναι η αλήθεια- κυκλικά επαναλαμβανόμενο άρρυθμο τέμπο. Δείτε, για παράδειγμα, το εγχείρημα της ευρωζώνης, που ακολουθεί την ίδια πορεία με αυτήν της σκανδιναβικής νομισματικής ένωσης στα τέλη του 19ου αιώνα, δηλαδή της κλιμακούμενης αδυναμίας να αντιμετωπίσει το συμμαχικό οικοδόμημα τα αυξανόμενα οικονομικά ζητήματα που προκύπτουν από τις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο. Αν παρατηρήσει κάποιος τις κεντρικές αποφάσεις που λαμβάνονται στο εσωτερικό της ευρωζώνης, θα διαπιστώσει ότι δίδεται ιδιαίτερα μεγάλη βαρύτητα σε μια συγκεκριμένη δημοσιονομική συνταγή ως προς τη φιλοσοφία και τη μεθοδολογία της, που όμως δημιουργεί πλείστα προβλήματα αντί να τα επιλύει. Αν σε αυτό το δεδομένο προστεθεί η αυξημένη διεθνοπολιτική πίεση που προέρχεται από τις ραγδαίες μεταβολές σε διεθνές επίπεδο, λόγω της αυξανόμενης συστημικής εντροπίας, τότε είναι εύκολο να διαπιστωθεί ότι ο ευρωπαϊκός χώρος κάνει τα αδύνατα δυνατά ώστε να αποδυναμωθεί, οδηγώντας τα κράτη-μέλη, το ένα μετά το άλλο, σε οικονομικό - κοινωνικό αδιέξοδο.

Πριν από έναν μήνα, ο διοικητής της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι είχε δηλώσει ότι οι όποιες δημοσιονομικές προσπάθειες γίνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορούν να τιναχτούν στον αέρα από τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στη διεθνοπολιτική σφαίρα. Ο έμπειρος τεχνοκράτης υποστηρίζει αυτό που ένας πρωτοετής φοιτητής των Πολιτικών Επιστημών μαθαίνει στο πρώτο εξάμηνο των σπουδών του, όταν έρχεται σε επαφή με τη θεωρία των διεθνών σχέσεων: Τα κράτη δεν υπάρχουν, δεν ζουν, δεν νομοθετούν ούτε αποφασίζουν σε συστημικό θερμοκήπιο, υπό ιδανικές συνθήκες διακρατικής ώσμωσης. Οι πραγματικές συνθήκες του άναρχου και ανταγωνιστικού διεθνούς συστήματος επιβάλλουν την ανάγκη πολιτικής ευελιξίας στις αποφάσεις που εφαρμόζουν. Η ευρωζώνη τα τελευταία τέσσερα χρόνια λαμβάνει αποφάσεις μη ευέλικτης εφαρμογής, που έχουν οδηγήσει όλο τον νότιο άξονα σε δυσχερή κατάσταση, κυρίως εξαιτίας της λιτότητας. Και είναι ο νότιος άξονας που θα πληγεί πρώτος αλλά και περαιτέρω από την κατακόρυφη αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου αυτόν τον χειμώνα, εξαιτίας της ρωσο-ουκρανικής κρίσης.


Σπύρος Ν. Λίτσας