Σπύρος ΛίτσαςH κίνηση στη λεωφόρο Σεχίτ Ερσάν είναι σχεδόν πάντα αφόρητη.
Οταν, όμως, ο Ερντογάν θα εγκαταλείπει την πρωθυπουργική οικία στο
Μπασμπακανλίκ Κονουτού με προορισμό την προεδρική οικία Τσανκάγια
Κουσκού, ιδιοκτησίας του Αρμένιου κοσμηματοπώλη Κασαμπιάν και λάφυρο
αρπαγής των Νεότουρκων κατά τη διάρκεια της Αρμενικής Γενοκτονίας, οι
δρόμοι θα είναι άδειοι. Την Κυριακή οι Τούρκοι πολίτες σπεύδουν στις κάλπες για πρώτη φορά,
για να εκλέξουν τον επόμενο πρόεδρό τους. Οπως όλα δείχνουν, αυτός θα
είναι ο Ερντογάν, ο δεύτερος μακροβιότερος πρωθυπουργός (11 χρόνια) μετά
τον Ισμέτ Ινονού (16 χρόνια και 318 ημέρες). Στο τουρκικό πολιτικό
σύστημα-κινούμενη άμμος η μακροβιότητα δείχνει το αυξημένο ένστικτο
επιβίωσης του ανδρός. Ο Ερντογάν παρέλαβε μια Τουρκία που το βαθύ
κεμαλικό κράτος κυριαρχούσε απόλυτα. Οχι πια. Οι κεμαλιστές στρατιωτικοί
είναι στη φυλακή, οι κεμαλιστές εκδότες και καναλάρχες αισθητά
αποδυναμωμένοι, ενώ ο κεμαλισμός προβάλλεται ως ιδεολογία μετάβασης και
όχι ως ο θεμέλιος λίθος του κράτους. Ακολούθησε κεϊνσιανή πολιτική,
τόνωσε την ανάπτυξη, προχώρησε σε τολμηρή υποτίμηση της λίρας και
διαπραγματεύτηκε με το ΔΝΤ ολοκληρώνοντας το πρόγραμμα επιτήρησης που
ξεκίνησε το 1961. Ταυτοχρόνως, συνέχισε επιτυχώς την πολιτική του Οζάλ
στην κεντρική Ασία, καθιστώντας την Τουρκία κομβικό παράγοντα εκεί, ενώ
έχει επιλέξει τη μη σύγκρουση με το κουρδικό στοιχείο που, ούτως ή
άλλως, τον στήριξε εκλογικά σε αρκετές περιπτώσεις.Τι αφήνει πίσω του; Η τουρκική οικονομία παραπαίει κυρίως λόγω του ότι ο τραπεζικός τομέας της είναι ασταθής εξαιτίας της στεγαστικής φούσκας και των επισφαλών δανείων που έχει χορηγήσει. Μια βαθύτατα πολωμένη κοινωνία που η πλειονότητά της προτιμά να κοιτά την Ανατολή παρά τη Δύση. Κατά την τελευταία περίοδο της πρωθυπουργίας του η Τουρκία έκανε μια ακόμη μεγαλύτερη βουτιά στους διεθνείς δείκτες πολιτικής ελευθερίας, ανθρώπινων δικαιωμάτων και ελευθεροτυπίας.
Οι διακρίσεις στον εργασιακό τομέα μεταξύ ανδρών και γυναικών διευρύνονται διαρκώς και δικαιολογούνται πλέον ως στροφή στο Ισλάμ. Η μεσανατολική ατζέντα της Αγκυρας δημιούργησε περισσότερα προβλήματα από κέρδη, φέρνοντάς την απέναντι με το Ισραήλ, την Αίγυπτο του Σίσι αλλά και τη Σαουδική Αραβία. Η πολιτική των μηδενικών προβλημάτων δεν επέτυχε, πώς θα μπορούσε, άλλωστε, όταν η αναθεωρητική ατζέντα του Οζάλ και των επιγόνων του συνεχίστηκε από τον Ερντογάν, ενώ οι αμερικανoτουρκικές σχέσεις περνούν μια φάση -κεκαλυμμένης μεν εμφανούς δε- ψύχρανσης.
Επί των ημερών του αυξήθηκαν οι «βόλτες» του τουρκικού ναυτικού στο Αιγαίο υπό την πρόνοια της άβλαβους διέλευσης, αυξήθηκαν οι παραβιάσεις και παραβάσεις του εθνικού εναέριου χώρου μας, κατέρρευσε το μορατόριουμ στρατιωτικών πτήσεων στο Αιγαίο το καλοκαίρι με υπαιτιότητα της Αγκυρας, η τουρκική πολιτική στη Θράκη υποδαυλίζει την ειρήνη και την ασφάλεια, αφού πλέον δεν τηρούνται ούτε τα προσχήματα ως προς την οικονομική και πολιτική βοήθεια που προσφέρεται αφειδώς στους διαλυτικούς κύκλους της μουσουλμανικής μειονότητας, το άνοιγμα της Χάλκης έχει χρησιμοποιηθεί για να εξυπηρετηθεί η θρησκευτική ατζέντα του ΑΚΡ δίχως αποτέλεσμα, οι ελληνοαλβανικές και ελληνοσκοπιανές σχέσεις περνούν σημαντική κρίση λόγω της Αγκυρας που κάνει χρήση του διαίρει και βασίλευε στα Βαλκάνια, ενώ στο Κυπριακό η στάση του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εμπαιγμός στο Διεθνές Δίκαιο αλλά και στην ίδια την πολιτική λογική.
Μια σημαντική περίοδος ξεκινά για τον Ερντογάν από εδώ και πέρα επικρατώντας στις προεδρικές του διπλωμάτη Εκμενεντίν Ιχσάνογλου τόσο για την πολιτική οντολογία του όσο και για τη φυσική επιβίωσή του. Θα επιδιώξει να μετατρέψει το πολιτικό σύστημα σε προεδρικό και θα αποτύχει το πιθανότερο, αφού κανείς από τους επιγόνους του δεν επιθυμεί να μοιραστεί την εξουσία. Θα προσπαθήσει να αποκτήσει μεγαλύτερες πολιτειακές αρμοδιότητες, δύσκολο αλλά το πιθανότερο είναι ότι θα του «χρυσώσουν» το χάπι, προσφέροντάς του κάποιες επιπλέον, που όμως δεν θα είναι όσο ουσιαστικές ο ίδιος θα ήθελε. Τέλος, θα προετοιμάσει τις άμυνές του, ώστε να αποκρούσει τις επιθέσεις «φίλων» και εχθρών. Αλλά πλέον τα χρόνια έχουν περάσει και το διάστημα στην πρωθυπουργία έχει κάνει πιο μαλθακό και πιο αλαζονικό το σκληροτράχηλο αγόρι από το μικροαστικό προάστιο Κασίμπασα της Κωνσταντινούπολης που πουλούσε λεμονάδες για χαρτζιλίκι, έπαιζε μπάλα ημιεπαγγελματικά και σπούδαζε Οικονομικά δίχως να ξεχνά να επισκέπτεται το Πιγιαλέπασα Καμί τζαμί για τη μεγάλη προσευχή της Παρασκευής.
Σπύρος Ν. Λίτσας
*Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας / Tweeter: @Spyros_Litsas
