Της Μαργαρίτας ΒεργολιάΓια την κυβέρνηση του Κιέβου, οι λόγοι που υπαγορεύουν την άμεση εξάλειψη και του τελευταίου αυτονομιστικού θύλακα στα ανατολικά -κατά… προτίμηση μέχρι τις αρχές του Σεπτεμβρίου- φαίνεται ότι έχουν να κάνουν με ζητήματα πολύ βαθύτερα και περίπλοκα από την εθνική ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας.Αυτό μαρτυρεί το πολυνομοσχέδιο που κατατέθηκε χθες στη Ράντα (ουκρανική Bουλή), εγκρίθηκε ήδη επί της αρχής και θα εξεταστεί σε δεύτερη ανάγνωση αύριο Πέμπτη, μετά την αιφνιδιαστική απόφαση για αναβολή της προγραμματισμένης για αργά χθες σχετικής ψηφοφορίας…Θεωρητικά, οι βασικές διατάξεις του αφορούν την επιβολή ουκρανικών κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας και για την ακρίβεια κατά 172 φυσικών προσώπων και 65 εταιρειών που κατά το Κίεβο εμπλέκονται στη «χρηματοδότηση της τρομοκρατίας». Κοντολογίς, των ρωσόφωνων αυτονομιστών στα ανατολικά και των αποσχιστών της ρωσικής πλέον Κριμαίας.
Πρακτικά ωστόσο το πολυνομοσχέδιο -που περιλαμβάνει μια σειρά απαγορεύσεων και περιορισμών σε παντός είδος transit, είτε αφορά τις αερομεταφορές και τη ναυσιπλοΐα, είτε αγαθά, συμπεριλαμβανομένου του ρωσικού φυσικού αερίου- λειτουργεί ως «σφήνα» στις σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ε.Ε., εξαναγκάζοντας ουσιαστικά τις δύο πλευρές σε επαναδιαπραγμάτευση των υφιστάμενων συμφωνιών στον ενεργειακό τομέα.
Ασαφής η λίστα
Εντέχνως, η ουκρανική πλευρά δεν έχει ακόμη αποσαφηνίσει εάν στη λίστα των κυρώσεων θα συμπεριλάβει τον ρωσικό κολοσσό Gazprom: βασικό προμηθευτή της ευρωπαϊκής αγοράς με φυσικό αέριο, καθώς καλύπτει σχεδόν το 1/3 της ζήτησης, με τη μισή ποσότητα να μεταφέρεται μέσω των αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία.
Βάσει των ισχυόντων συμβολαίων -και δεδομένου ότι η Gazprom έχει διακόψει από τον Ιούνιο τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην ίδια την Ουκρανία- η συμμετοχή του Κιέβου περιορίζεται πια στην είσπραξη των σχετικών τελών από την αρμόδια κρατική Naftogaz Ukrayna. Τώρα ωστόσο η κυβέρνηση Γιάτσενιουκ -επικαλούμενη μάλιστα τη Συμφωνία Σύνδεσης με την Ε.Ε. και την ανάγκη εναρμόνισης με την κοινοτική νομοθεσία- ζητά αλλαγή αυτού του status.
«Εφόσον το Κίεβο υιοθετήσει τις κυρώσεις, η Naftogaz θα συνεχίσει μεν να μεταφέρει ρωσικό αέριο στην Ευρώπη, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι η Ε.Ε. θα το αγοράζει [όχι από τα δυτικά ουκρανικά σύνορα, όπως γίνεται σήμερα, αλλά] από τα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας», αναφέρει σε ανακοίνωσή του ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Αντρι Κομπόλιεφ.
Επόμενη αναγκαία κίνηση -κατά τη θέση του Κιέβου- θα είναι η υπογραφή νέων συμβολαίων transit μεταξύ των ευρωπαϊκών εταιρειών και της κρατικής Ukrtransgaz, μονοπωλιακά αρμόδια στον ουκρανικό τομέα. Κι έτσι, με την τακτική αυτή -γράφει η «Kyivpost»- η ουκρανική κυβέρνηση ευελπιστεί να πετύχει κατ’ αρχάς με έναν σμπάρο… τρία τρυγόνια! Και να αποδεσμευτεί από τον βραχνά της Gazprom, με την οποία βρίσκεται σε ανοιχτή δικαστική διαμάχη για το τεράστιο ουκρανικό χρέος (κοντά στα 5 δισ. δολάρια κατά τη ρωσική εταιρεία). Και να αξιώσει αυξήσεις στα τέλη transit στις νέες συμφωνίες που θα συνάψει με τις ευρωπαϊκές εταιρείες. Αλλά και να εξασφαλίσει τη δυνατότητα να επαναγοράζει -και μάλιστα φτηνότερα- από τους Ευρωπαίους ρωσικό φυσικό αέριο στα ανατολικά σύνορά της επιτόπου. Στόχος είναι να διασφαλιστεί η ενεργειακή επάρκεια εν όψει του δύσκολου ουκρανικού χειμώνα, χωρίς πλέον το Κίεβο να εξαρτάται από αποφάσεις για αναστροφή της ροής στους ευρωπαϊκούς αγωγούς, στην οποία ούτως ή άλλως αντιδρά η Gazprom!
Σε όλα αυτά βέβαια, τονίζουν αναλυτές, υπάρχουν πολλά νομικά εμπόδια και παγίδες. «Αυτό όμως που φαίνεται ότι αιφνιδίασε περισσότερο τις αγορές είναι η επιδίωξη του Κιέβου να βγάλει εντελώς τη Ρωσία από την “εξίσωση” των ενεργειακών προμηθειών στην Ουκρανία», σχολιάζει ο Τίμοθι Ας, ειδικός αναλυτής σε θέματα αναδυόμενων αγορών στην Standard Bank του Λονδίνου.
Καταστροφή των δημόσιων σχέσεων
«Θα ήταν προφανώς μια καταστροφή από πλευράς δημόσιων σχέσεων για την Ουκρανία το ορατό πια ενδεχόμενο να απειληθεί η ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης. Σε μια τέτοια περίπτωση, η ευθύνη θα πέσει στην Ουκρανία και το Κίεβο θα χάσει πολύ γρήγορα τις φιλίες του στις δυτικές πρωτεύουσες», επισημαίνει.Προς το παρόν, ο απερχόμενος επίτροπος Ενέργειας, Γερμανός Γκίντερ Ετινγκερ, αρκέστηκε να επισημάνει ότι «η πρόταση της Naftogaz απαιτεί επαναδιαπραγμάτευση των όρων διαμετακόμισης. Αυτό δεν μπορεί να γίνει βραχυπρόθεσμα. Είναι ένα ζήτημα που θα χρειαστεί να συζητηθεί σε μια τριμερή συνάντηση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη Ρωσική Ομοσπονδία και την Ουκρανία», υπογράμμισε χθες, αποκαλύπτοντας ότι οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν μια τέτοια συνάντηση στις αρχές του φθινοπώρου.Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνει στο πρακτορείο Bloomberg η Εμιλι Στόρμκουιστ, αναλύτρια σε ενεργειακά θέματα στο Eurasia Group (τη μεγαλύτερη διεθνώς εταιρεία συμβούλων και εκτίμησης πολιτικού κινδύνου), μια τέτοια εξέλιξη «θα είναι πολύ ενοχλητική τόσο για την Ε.Ε. όσο και για τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που εξαρτώνται από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου. Κατά τη γνώμη μου, αυτή η προσέγγιση αποτελεί περισσότερο τιμωρία της Ευρώπης παρά της Ρωσίας»!
