Του Άγη Βερούτη. Μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές προσωπικότητες του σχεδόν ενός αιώνα
από την ίδρυση της Τουρκίας (1923) είναι ο Ταγίπ Ερντογάν.
Σε λίγο παραπάνω από 10 χρόνια, ο πρώην δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης
που είχε εκτίσει ποινή φυλάκισης από τους Κεμαλικούς του κοσμικού
κράτους για τον μουσουλμανικό χαρακτήρα του κόμματός του που ετέθη εκτός
νόμου, με την σύζυγό του να φοράει τη μουσουλμανική μαντήλα, κατάφερε
να μετατρέψει την ασθμαίνουσα οικονομία της Τουρκίας με τα τεράστια
προβλήματα γραφειοκρατίας και διαφθοράς, σε οικονομική τίγρη της
Μεσογείου με καλπάζουσα ανάπτυξη, σε επενδυτικό παράδεισο, να την βάλει
στην επίλεκτη ομάδα κρατών του G20, να διεκδικήσει την ηγεμονία των
μουσουλμανικών κρατών χωρίς όμως ακόμη επιτυχία, να κοντράρει το Ισραήλ
στέλνοντας μια φλοτίλα με προμήθειες στην Γάζα, να καταφέρει να του
ζητήσει δημοσίως συγγνώμη ο δεξιός πρόεδρος του Ισραήλ Μπεν Νετανιάχου.Η αλήθεια είναι ότι τον βοήθησε σημαντικά και η δημογραφική έκρηξη της
Τουρκίας, όπου από πληθυσμό 17,2 εκατομμύρια το 1939, δυόμιση φορές τον
τότε πληθυσμό της Ελλάδας, σήμερα η τουρκία αριθμεί περίπου 75,8
εκατομμύρια κατοίκους, την πλειοψηφία σε ηλικία παραγωγική και με
σχετικά ικανοποιητική μόρφωση, χάρη στην επιλογή της να παραμείνει
ουδέτερη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφήνοντας ανέπαφο τον πληθυσμό της,
όταν η Ελλάδα έχασε από αυτόν ως και 14% του πληθυσμού της κατά κάποιες
μελέτες.
Το σημαντικότερο όλων, κατάφερε στα τελευταία λίγα μόνο χρόνια να
ξεδοντιάσει το πολιτικοστρατιωτικό κατεστημένο που ήθελε τις ένοπλες
δυνάμεις να είναι ρυθμιστές της πολιτικής ζωής της Τουρκίας, και
εγγυητές του κοσμικού χαρακτήρα της χώρας.
Αυτή η μεταμόρφωση της Τουρκίας έγινε παρά τις όποιες αντιρρήσεις της
οικονομικής ελίτ της Τουρκίας, η οποία πιθανόν ήθελε να συνεχίσει το
παλαιό καθεστώς.Πρόσφατες προσπάθειες να ξεσκεπάσουν σκάνδαλα εκτεταμένης και υψηλής διαφθοράς με μετρητά δισεκατομμυρίων δολαρίων να φυλάσσονται στο σπίτι του ίδιου του γιού του Ερντογάν, δεν κατάφεραν να πείσουν τον τουρκικό λαό να μην τον ψηφίσει στις προεδρικές εκλογές που έγιναν πριν λίγες ημέρες. Κατά τα φαινόμενα ο Ερντογάν κέρδισε σε όλες τις περιοχές της ηπειρωτικής ασιατικής τουρκίας αλλά και στην Κωνσταντινούπολη των 16 εκατομμυρίων κατοίκων, ενώ έχασε στα μεσογειακά παράλια και στις κουρδικές περιοχές.
Όπως δείχνει ο εκλογικός χάρτης των αποτελεσμάτων των προεδρικών εκλογών που κέρδισε ο Ερντογάν, η Τουρκία είναι χωρισμένη σε τρεις περιοχές: την ευρωπαϊκή τουρκία των κοσμικών Κεμαλιστών ρεπουμπλικάνων και εθνικιστών, την Μουσουλμανική Τουρκία των παραδοσιακών Τούρκων της Ανατολίας, και τις ακριτικές περιοχές που το κουρδικό στοιχείο υπερισχύει καταιγιστικά. Ως τώρα είχαμε την ξεκάθαρη διαφοροποίηση των κοσμικών και των μουσουλμάνων (οι οποίοι εκλέγουν τον Ερντογάν ακόμα και όταν κατηγορείται ότι ο γιός του είχε κρυμμένα δισεκατομμύρια δολάρια σε μετρητά, πιθανόν μαύρο πολιτικό χρήμα) αλλά οι εξελίξεις στο Βόρειο Ιράκ δείχνουν ότι οι Κούρδοι προετοιμάζονται για συνένωση με τους ομοεθνείς τους από την άλλη πλευρά των συνόρων με το Ιράκ.
Παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν φαίνεται να κοντράρει τους Αμερικανούς, συμμάχους της Τουρκίας από τη δεκαετία του ‘50, στην πραγματικότητα εξυπηρετεί τις ισορροπίες των ενεργεικών ροών με τους αγωγούς που διασχίζουν το τουρκικό έδαφος, και θα καταλήξουν στην νότια Ευρώπη, αποδυναμώνοντας την εξάρτηση από τα Ρωσικά καύσιμα. Στην ακόρεστη διάθεσή του να μεταμοσφώσει την Τουρκία σε διεθνή πολιτικο-στρατιωτικο-οικονομική δύναμη όπως παλιότερα ο Νάσσερ την Αίγυπτο, ο Ερντογάν θα επιδιώξει να συγκεντρώσει υπερεξουσία στο θεσμό του προέδρου, και πιθανόν θα το καταφέρει. Η Τουρκία θα κάνει ό,τι αποφασίζει ο Ερντογάν τουλάχιστον για τα επόμενα αρκετά χρόνια, καθώς δικαιούται 2 θητείες στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Από την άλλη, η ανακάλυψη ορυκτών καυσίμων πετρελαίου και φυσικού αερίου στις περιοχές της Κύπρου, του Ισραήλ, και της Ελλάδας, δείχνουν προς την κατεύθυνση ότι σε λίγα χρόνια η Τουρκία θα έχει μικρότερη δυνατότητα επιρροής προς το ΝΑΤΟ, καθώς η σημασία της μεταφοράς των προϊόντων της εξόρυξης σε Αζερμπαϊζάν και Τατζικιστάν για απεξάρτηση από Ρωσικά ορυκτά καύσιμα στην Νότια Ευρώπη θα μειωθεί πιθανότατα. Ταυτόχρονα, η Συρία δείχνει εξαιρετικά ασταθής ως τόπος που μπορούν οι Ρώσοι να έχουν ναυτική βάση στη Μεσόγειο για τα πολεμικά τους πλοία, και η Τουρκία έχει πάρει θέση ενάντια στο καθεστώς του Άσαντ και υπέρ των ανταρτών.
Η Τουρκία του Ερντογάν δείχνει να επιχαίρει στο να στριμωχτεί η Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα, χωρίς βάση στη Μεσόγειο, καθώς και στον περιορισμό της διεξόδου του Ρωσσικού αερίου με τον αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, ενώ η Ρωσσία του Πούτιν δείχνει να μην έχει και κανένα σύμμαχο στη διέξοδό της προς την Μεσόγειο, κινδυνεύοντας να χάσει τόσο τη βάση στην Κριμαία, όσο και στη Συρία λόγω εμφύλιας αναταραχής. Σε αυτό η Τουρκία, αντί να χειραφετηθεί και να επεκτείνει τη συμμαχία της προς την Ρωσία, δείχνει να απομακρύνεται από αυτήν αν και γαυγίζει ενάντια στους Αμερικανούς. Δεν είμαι βέβαιος ότι μπορώ να προβλέψω πώς ακριβώς αυτές οι εξελίξεις θα επηρρεάσουν την Ελλάδα, φαντάζομαι πάντως ότι η αποσταθεροποίηση της Τουρκίας και επαναχάραξη των συνόρων της δεν θα βγει σε καλό σε κανένα από τους γείτονές της.
Από την άλλη, είναι εντελώς απρόβλεπτο πώς μπορεί να αντιδράσει η Ρωσία στον σταδιακό στρατηγικό αποκλεισμό της από την Μεσόγειο, τόσο ενεργειακά όσο και στρατιωτικά. Η επαναχάραξη συνόρων στη γύρω περιοχή της Ελλάδας πρέπει να μας προβληματίσει πολύ έντονα, ειδικά στην περίπτωση μιας Ευρωπαϊκής Τουρκίας και μιας Ασιατικής. Το Κουρδικό μοιάζει να είναι δευτερεύον, σε μια περίοδο που η Ευρώπη βιώνει την οικονομική αποτυχία του Ευρωσοσιαλισμού και της Ευρωγραφειοκρατίας, με το Ευρώ να αποτελεί βαρύδι για όλους πλην των λίγων πλεονασματικών βόρειων οικονομιών. Ο Ερντογάν υπόσχεται να κάνει ενδιαφέρουσα την περίοδο ως την επέτειο των 100 ετών της Τουρκικής Δημοκρατίας. Εμείς άραγε θα λειτουργήσουμε με το σωστό διπλωματικό τρόπο ώστε να παραμείνουμε εκτός της διαμάχης που πιθανόν να ξεσπάσει, ή θα μπλέξουμε σε νέες περιπέτειες όπως αυτές που κατέληξαν στις Χαμένες Πατρίδες των Ελλήνων της Μικρασίας.
Μη ξεχνάμε ότι η Ρωσία είναι μια οικονομία αντίστοιχου μεγέθους με εκείνη της Ιταλίας, ενώ βασίζεται κυρίως στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της, ευνοημένη από τις υψηλές τιμές των ορυκτών καυσίμων τα τελευταία χρόνια. Αυτό δείχνει να οδεύει προς αλλαγή προς χαμηλότερες τιμές, που θα βυθίσουν την Ρωσική οικονομία σε ύφεση, συνδιαστικά με τα οικονομικά μέτρα εναντίον της από την Αμερική και την Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω Ουκρανίας. Θέλει πολύ προσοχή πριν πάρουμε θέση σε οτιδήποτε από αυτά που απειλούν να συμβούν στη γειτονιά μας.
Ακολουθήστε τον Άγη Βερούτη στο twitter: @Agissilaos
agissilaos@gmail.com
