Είναι ο Ερντογάν πηγή των προβλημάτων της Τουρκίας σήμερα; Απειλεί με τον αυταρχισμό του το δημοκρατικό πολίτευμα;
«Επειτα από 12 χρόνια στην εξουσία, βλέπουμε ένα όλο και πιο αυταρχικό, πιο ισλαμιστικό και μανιωδώς νεοφιλελεύθερο σύστημα κυριαρχίας. Κατά πολύ ειρωνικό τρόπο, ο Ερντογάν δεν ξεχωρίζει σήμερα από το παρελθόν, όταν οι κεμαλιστές "πασάδες" του στρατού καπέλωναν τους πάντες και τα πάντα, διατηρώντας ως αποκλειστικό δικό τους προνόμιο την εξουσία.
Η υπερβολική καταστολή, με αδιάκριτη χρήση δακρυγόνων και πλαστικών σφαιρών στις διαδηλώσεις, έχει δικαίως οδηγήσει σε κατηγορίες ότι ο Ερντογάν κυβερνάει με τον ίδιο αυταρχισμό για τον οποίον ο ίδιος εξαπέλυε κάποτε μύδρους κατά των κεμαλιστών.
Τα τελευταία τρία χρόνια, ο Ερντογάν εξουσιάζει την Τουρκία σαν ισχυρή συνέχεια του κεμαλικού κατεστημένου της καταπίεσης και όχι με τη ρήξη που είχε υποσχεθεί.
Σχεδόν στο σύνολο των 90 ετών της ιστορίας της, οι άρχουσες ελίτ κυβερνούσαν την Τουρκία με πολιτικές που καθοδηγούνταν από άγχος, φόβο, αντεγκλήσεις και εκδίκηση. Αποδείχθηκε ότι το AKP του Ερντογάν δεν είναι καθόλου διαφορετικό.
Εκείνος δήλωσε κάποτε ότι "σε αυτήν τη χώρα υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στους μαύρους και στους λευκούς Τούρκους" και ότι "ο αδελφός σας ο Ταγίπ ανήκει στους μαύρους Τούρκους". Τώρα έχει αποδειχθεί ότι κυβερνάει την Τουρκία όπως οι κοσμικοί ηγέτες των λευκών Τούρκων.
Η Τουρκία όμως δεν πρόκειται αναγνωρισθεί ως υπεύθυνη χωρίς μια πλήρως λειτουργική δημοκρατία, με ελευθερία έκφρασης και δημοκρατικά δικαιώματα για τους πολίτες. Θα γίνει πραγματική δύναμη μόνο όταν η οικονομική πρόοδός της συνδυαστεί με ένα ισχυρό, σταθερό και λειτουργικό δημοκρατικό σύστημα».
Εχει πεθάνει η ιδέα ότι θα μπορούσε να γίνει υπόδειγμα ισλαμικής φιλελεύθερης δημοκρατίας;
«Ο ισχυρισμός δεν ήταν ρεαλιστικός, ούτε από την αρχή αυτής της
διαδικασίας. Οχι επειδή υπάρχει εγγενής σύγκρουση μεταξύ Ισλάμ και
εκκοσμίκευσης. Η πραγματική πηγή της σύγκρουσης είναι μεταξύ εκλογικής
δημοκρατίας και φιλελευθερισμού. Ο Ερντογάν μειώνει τη δημοκρατία,
εξισώνοντάς τη με νίκη στις εκλογές. Αυτή η τυραννία της πλειοψηφίας
επικρατεί εις βάρος των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, της
ανεξαρτησίας των ΜΜΕ και της διάκρισης νομοθετικής, εκτελεστικής και
δικαστικής εξουσίας. Αυτά τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της φιλελεύθερης
δημοκρατίας λείπουν από την Τουρκία του Ερντογάν».
Και όμως, σαρώνει συνέχεια στις εκλογές. Γιατί;
«Η επιτυχία και η δημοτικότητα είναι στενά συνδεδεμένες με το
γεγονός ότι η τουρκική οικονομία έχει σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία 10
χρόνια. Οσο η οικονομία αποδίδει καλά, ο Ερντογάν θα έχει ισχυρή
υποστήριξη. Αλλά η οικονομική επιτυχία δεν είναι απαραιτήτως εγγύηση για
σταθερή και δημοκρατική πρόοδο.Η Τουρκία συγκαταλέγεται στις 10 κορυφαίες αναδυόμενες οικονομίες
στον κόσμο, μαζί με τις χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και
Νότια Αφρική). Το κατά κεφαλήν εισόδημα έχει τριπλασιαστεί.
Αλλά, όπως είναι προφανές σε όποιον καταλαβαίνει πώς λειτουργεί η παγκόσμια οικονομία, αυτή η πρόοδος ήταν αποτέλεσμα μακράς διαδικασίας ετών, αν όχι δεκαετιών. Ηδη από τις αρχές του 1990 αναφερόταν ρητώς ότι η Τουρκία θα είναι μία από τις κορυφαίες αναδυόμενες οικονομίες την επόμενη δεκαετία, με προβλέψεις βάσει πληθυσμού, αναπτυξιακού δυναμικού και γεωγραφικών δυνατοτήτων. Ο Ερντογάν βρέθηκε στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή. Δεν δημιούργησε εκείνος τις συνθήκες που οδήγησαν στην οικονομική ανάπτυξη - τις εκμεταλλεύεται».
Ποιος μπορεί να απειλήσει πραγματικά την ηγεμονία του;
«Πράγματι, ίσως το μεγαλύτερο μειονέκτημα είναι η απουσία
υπεύθυνης, αξιόπιστης και αποτελεσματικής αντιπολίτευσης, ικανής να
προσφέρει στους πολίτες ουσιαστική εναλλακτική λύση. Το κόμμα της
κεμαλικής αξιωματικής αντιπολίτευσης (CHP) είναι πολύ αναποτελεσματικό,
πολύ αρνητικό και πάρα πολύ εδραιωμένο στις εθνικιστικές παραδόσεις.
Η χώρα χρειάζεται επειγόντως ισχυρή αντιπολίτευση, κατά προτίμηση με πραγματικό κοινωνικό, δημοκρατικό προσανατολισμό. Η σύγκρουση μεταξύ του AKP και του κινήματος του ιμάμη Γκιουλέν δεν έχει δυνατότητες να φέρει εναλλακτικές λύσεις. Είναι εμφύλιος μεταξύ των ισλαμιστών για θέσεις εξουσίας στην κορυφή του κρατικού μηχανισμού».
Ωμή πρόκληση
Ηταν άλλη μια έκφραση του ισλαμοκεμαλισμού, όπως τον περιγράφει ο καθηγητής Γκιοκάι. Στον «σουλτάνο» Ερντογάν αρέσει να σκέφτεται ότι είναι «πορθητής» ή, έστω, «μεγαλοπρεπής». Μόνο που η Αγια-Σοφιά τον ξεπερνάει. Να ξαναγίνει τζαμί, στην 561η επέτειο της Αλωσης της Πόλης; Δεν είναι τόσο εύκολο. Οσους και αν βάλεις να προσεύχονται, όπως έγινε τα ξημερώματα του περασμένου Σαββάτου, με τις ευλογίες του. Ηταν μια προκλητική, πρωινή προσευχή («ναμάζι») χιλιάδων οπαδών της κυβέρνησης. Μαζεύτηκαν από τις 3 το πρωί και φώναζαν: «Nα σπάσουν οι αλυσίδες, να ανοίξει η Αγια-Σοφιά». Το σύμβολο της Ορθοδοξίας έγινε τζαμί το 1453. Λειτουργεί ως μουσείο από το 1934, επί Ατατούρκ.
Ευρώπη
«Δεν είναι πια όραμα για τους Τούρκους»
Θα γίνει ποτέ μέλος της ΕΕ η Τουρκία; Ή μήπως είναι πολύ μεγάλη, πολύ φτωχή και πολύ μουσουλμανική για να ενταχθεί;
«Ο 21ος αιώνας αποδεικνύεται πολύ πιο απρόβλεπτος απ' όσο φανταζόμασταν. Μεγάλες προκλήσεις για το μέλλον της Ευρώπης βρίσκονται μπροστά μας, όταν την επόμενη δεκαετία δεν θα υπάρχει σχεδόν καθόλου οικονομική ανάπτυξη στην ΕΕ. Κοιτάξτε την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία: με τόσους ανέργους, η ΕΕ δεν είναι πια όραμα για τους Τούρκους. Επιπλέον, η προηγούμενη γεωπολιτική παγκόσμια τάξη υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ αποδυναμώνεται εμφανώς.
Η γρήγορη οικονομική ανάπτυξη έχει κάνει την Τουρκία 16η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Από το 1990 το ΑΕΠ έχει τετραπλασιαστεί. Είναι φυσικό αυτή η οικονομική δύναμη να έχει μεταφραστεί σε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και πιο πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Δεν είναι περίεργο που το 2005, όταν άρχισαν οι συνομιλίες για πλήρη ένταξη, δύο τρίτα του τουρκικού λαού, περίπου 74%, ήθελαν να γίνει η Τουρκία μέλος της ΕΕ. Ο αριθμός έχει πλέον μειωθεί σε περίπου 30%».
Μητροπούλου Ειρήνη
